İQTİSADİYYAT
Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini azaldıb YENİLƏNİB VİDEO
Azərbaycan Mərkəzi Bankının sədri Elman Rüstəmov uçot dərəcəsinin aşağı salınması barədə qərarı şərh edib
Bakı, 25 oktyabr, Elvin Camalov, AZƏRTAC
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının (AMB) idarə heyəti uçot dərəcəsinin 8 faizdən 7,75 faizə endirilməsi haqqında qərar qəbul edib. Faiz dəhlizinin yuxarı və aşağı hədləri uçot dərəcəsinə ±1,75 faizlik diapazonda müəyyənləşdirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmov oktyabrın 25-də keçirdiyi mətbuat konfransında idarə heyətinin qərarını şərh edib.
O bildirib ki, faktiki inflyasiya gözlənilən trayektoriya üzrə dəyişir. Ümumi illik inflyasiya və onun əsas qruplar üzrə komponentləri hədəf diapazonu daxilində formalaşır. Dəqiqləşdirilmiş proqnozlar göstərir ki, cari ilin sonuna inflyasiya hədəf diapazonunun (4±2 faiz) mərkəzinə yaxın səviyyədə formalaşacaq.
Cari ilin sonunadək inflyasiya riskləri balanslaşmış kimi qiymətləndirilir və qısamüddətli horizontda məcmu daxili tələbin genişlənməsi, orta və uzunmüddətli perspektiv üzrə isə başlıca olaraq xarici amillərlə bağlıdır. Faiz dəhlizinə dair növbəti qərarlar inflyasiya üzrə elan edilmiş hədəf parametrlərinə nail olmağa yönəldilməklə daxili risklərin inflyasiyaya təsirindən və xarici sektorda gedən proseslərdən asılı olaraq qəbul ediləcək.
İnflyasiyanın dinamikası
E.Rüstəmov qeyd edib ki, idarə heyətinin pul siyasətinə həsr olunmuş son iclasından keçən dövrdə qiymətlərin ümumi səviyyəsinin illik artım tempində əhəmiyyətli dəyişiklik olmayıb. Rəsmi statistikaya əsasən, sentyabrda illik inflyasiya 2,5 faiz təşkil edib ki, bu da hədəf diapazonunun mərkəzindən aşağıdır.
İstehlakın genişlənməsi şəraitində illik 5,1 faiz səviyyəsində yüksələn ərzaq qiymətləri ümumi inflyasiyaya əhəmiyyətli təsir payını qoruyur. Xarici tələbin yüksəlməsi fonunda bəzi kənd təsərrüfatı məhsullarının daxili bazarda təklifinin dəyişimi və dünya bazarında ərzaq qiymətlərinin bahalaşması da ərzaq qiymətlərinin dinamikasına artırıcı təsir göstərir. Dünya ərzaq qiymətləri son 1 il ərzində 3,3 faiz, o cümlədən, ət məhsulları üzrə 10,8 faiz, şəkər üzrə 4,1 faiz yüksəlib.
İnflyasiyanın digər komponentləri olan qeyri-ərzaq məhsulları və xidmətlər üzrə bahalaşma templəri isə (müvafiq olaraq 1,2 faiz və 0,1 faiz) hədəf diapazonunun mərkəzindən əhəmiyyətli aşağıda qalır. İnzibati qiymətlərin sabitliyi qeyri-ərzaq və xidmət inflyasiyasının aşağı tempini şərtləndirən əsas amillərdəndir.
Məcmu tələbin dəyişiminin pozitiv dinamikası və dünya bazarında bəzi ərzaq qiymətlərinin bahalaşması şəraitində adekvat monetar siyasət, ikitərəfli və çoxtərəfli məzənnələrdə sabitlik inflyasiya proseslərinə stabilləşdirici təsir edir.
İnflyasiya gözləntiləri stabil olaraq qalır. Real sektorun monitorinqinin nəticələrinə əsasən sentyabrda əvvəlki aya nəzərən 3 aylıq qiymət gözləntiləri ticarət və xidmət sektorlarında azalma, qeyri-neft emal sənayesində artım meylinə malik olub, tikintidə isə dəyişməyib.
Bu ilin sentyabrında 4250 ev təsərrüfatı arasında aparılmış sorğular əsasında müəyyən edilib ki, respondentlərin yalnız 2,4 faizi növbəti 12 ayda inflyasiyanın yüksələcəyini düşünür. Rəy verənlərin 41,2 faizi qiymətlərin eyni səviyyədə artacağını, 37,2 faizi qiymətlərin daha az templə artacağını, 17,1 faizi qiymətlərin təxminən eyni qalacağını, 2,1 faizi isə qiymətlərin azalacağını gözləyir.
Yenilənmiş makroiqtisadi proqnozlara görə, cari ilin sonuna inflyasiya hədəf intervalının (4±2 faiz) mərkəzinə yaxın səviyyədə formalaşacaq. Proqnozlara əsasən, 2020-ci ildə inflyasiya səviyyəsində əhəmiyyətli dəyişiklik olmayacaq.
Monetar şərait
Mərkəzi Bankın sədri diqqətə çatdırıb ki, monetar şərait neytrala yaxınlaşmaqla inflyasiya hədəfi və məcmu buraxılış kəsiri arasında optimal balansın qorunmasını dəstəkləyir. 2018-ci ilin əvvəlindən başlayaraq monetar şəraitin kəmiyyət və dəyər yumşalmasına baxmayaraq artımyönümlü maliyyə vasitəçiliyinin zəif olması və iqtisadiyyatda mövcud struktur problemlərinə görə məcmu buraxılış kəsiri pozitiv zonada tam möhkəmlənməyib.
İlin əvvəlindən manatla pul bazası 8,3 faiz artıb, ilin sonuna pul təklifinin dinamikasını müəyyən edən başlıca amil vahid xəzinə hesabı qalığının dəyişimi olacaq.
AMB iqtisadiyyatın pula tələbini nəzərə almaqla sterilizasiya əməliyyatlarının qalığını ilin əvvəlindən 44 faiz azaldıb. Sentyabrdan başlayaraq 84 günlük, 168 günlük və 252 günlük notların yerləşdirilməsi ilə Mərkəzi Bankın sterilizasiya alətlərinin müddət üzrə şaxələndirilməsi ölkədə gəlirlilik əyrisinin qısamüddətli dövrünü əhatə edən hissəsində faizlərin formalaşmasına şərait yaradılması və banklararası pul bazarının aktivləşməsini dəstəkləmək baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Real faiz dərəcələrinin azalması şəraitində kredit aktivliyi əsasən istehlak kreditləri hesabına bərpa olunur. İlin əvvəlindən kredit qoyuluşları (banklar və bank olmayan kredit təşkilatları daxil olmaqla) 9,4 faiz artıb. O cümlədən, ev təsərrüfatlarına verilmiş kreditlər 13 faiz artıb və onun ümumi kreditlərdə xüsusi çəkisi 50 faizə yüksəlib. Hüquqi şəxslərə kreditlər isə 6,3 faiz çoxalıb.
Mərkəzi Bankın faiz dəhlizinin parametrləri milli valyutada yığımların cəlbediciliyini dəstəkləyir və dollarlaşma göstəricilərində azalma meyli davam edir. Fiziki şəxslərin manatla əmanətləri bu ilin 9 ayında 21,3 faiz artıb.
İqtisadi aktivlik
E.Rüstəmov deyib ki, iqtisadi aktivlik pozitiv dinamikasını qoruyur və ixracın, istehlakın və qeyri-neft investisiyalarının genişlənməsi ilə dəstəklənir. Rəsmi statistikaya əsasən, cari ilin 9 ayında iqtisadi artım 2,5 faiz, o cümlədən qeyri-neft sektorunda 3,5 faiz təşkil edib.
Dövlətin sosial xərclərinin və istehlak kreditlərinin artımı əsasən istehlak mallarının idxalının artımı ilə müşayiət olunur. Doqquz ayda istehlak mallarının idxalı 15 faiz, o cümlədən uzunmüddətli istifadə mallarının idxalı 19 faiz artıb.
Real sektorun monitorinqinin nəticələrinə əsasən, biznes inam indeksi son ayda ticarət və tikinti sektorlarında artım, qeyri-neft sənayesində və xidmət sektorunda (mövsümi faktor) xəfif azalma meyli nümayiş etdirib.
Qlobal iqtisadi aktivliyin səngiməsi risklərinin artması fonunda son aylar neftin dünya qiyməti azalmaya meyl etsə də (9 ay üzrə orta qiymət 64,9 ABŞ dollar) profisitli xarici ticarət balansını dəstəkləyir. Cari ilin 9 ayında ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə ixrac 4,1 faiz, o cümlədən, qeyri-neft ixracı 17 faiz artıb, monetar qızıl idxalı nəzərə alınmadan qeyri-neft idxalının artımı 10,1 faiz olub.
Profisitli tədiyə balansı valyuta bazarında təklifin tələbi üstələməsi və valyuta ehtiyatlarının artması üçün şərait yaradır. Ölkənin strateji valyuta ehtiyatları ilin əvvəlindən 11,7 faiz və ya 5,3 milyard dollar artaraq 50 milyard dollara çatıb. O cümlədən, Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları 9 faiz artaraq 6,1 milyard dollara yüksəlib.
İnflyasiya riskləri
AMB-nin sədri vurğulayıb ki, qısamüddətli perspektiv üzrə risk balansında sabitləşdirici amillər üstünlüyünü qoruyur. Bu amillərə başlıca olaraq profisitli tədiyə balansı şəraitində valyuta bazarının tarazlı olması və ölkənin kifayətlilik normalarını əhəmiyyətli üstələyən valyuta ehtiyatlarının mövcudluğu aiddir. İnflyasiya tempini yüksəldə biləcək amillərə isə sosial xarakterli fiskal stimullar və ona paralel artan pul kütləsi, habelə dünya ərzaq qiymətlərinin dəyişimi aiddir.
Ortamüddətli və uzunmüddətli proqnoz horizontunda isə risk amilləri əsasən xarici sektorla bağlı olaraq qalır. Qlobal de-inteqrasiya meyillərinin gücləndiyi və geo-siyasi gərginliklərin qalması şəraitində tərəfdaş ölkələrdə iqtisadi artımın səngiməsi və dünya neft qiymətlərinin aşağı düşməsi xarici tələb amilləri vasitəsilə Azərbaycanda makroiqtisadi sabitlik üçün potensial təhdidlər yarada bilər. Məzənnə və inflyasiya gözləntilərinin həssaslığı və asimmetrikliyi də potensial risk mənbəyi olaraq qalır.
Mərkəzi Bank inflyasiya risklərinin hərtərəfli monitorinqini bundan sonra da davam etdirəcək və inflyasiyanı hədəf çərçivəsində saxlamaq üçün sərəncamındakı alətlərdən adekvat istifadə edəcək.
Bu qərar oktyabrın 25-də qüvvəyə minir. Mərkəzi Bankın İdarə heyətinin faiz dəhlizinin parametrləri ilə bağlı növbəti qərarı barədə məlumat dekabrın 13-də ictimaiyyətə açıqlanacaq.