Prezident İlham Əliyevin Özbəkistana tarixi səfərinə sözardı

Bakı, 25 iyun, AZƏRTAC

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev iyunun 21-22-də Özbəkistanda dövlət səfərində olub. Əlamətdar haldır ki, bu, koronavirus pandemiyası nəticəsində yaranan iki ildən artıq fasilədən sonra dövlət başçısının xarici ölkəyə ilk dövlət səfəri idi və səfərin məhz Özbəkistana edilməsi ikitərəfli münasibətlərin yüksək səviyyəsindən xəbər verir.

Bunun parlaq sübutu odur ki, Prezident İlham Əliyevin Özbəkistan torpağına qədəm basdığı ilk saatlarda Daşkəndin Mirabad rayonunda Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin adını daşıyan meydanın, küçənin və onun barelyefinin açılışı oldu. Bu hadisə bir tərəfdən, istər sovet dönəmində, istərsə də müstəqillik dövründə Azərbaycan-Özbəkistan əlaqələrinin inkişafına böyük töhfə vermiş görkəmli siyasi və dövlət xadiminin xatirəsinə ehtiram əlaməti, digər tərəfdən - Özbəkistanın və özbək xalqının ölkəmizə əsl qardaşlıq və dostluq münasibətinin təzahürü idi.

Azərbaycanla Özbəkistan arasında əməkdaşlıq son illər yeni dinamika və xarakter alıb. Müxtəlif səviyyələrdə, o cümlədən ən yüksək səviyyədə tez-tez qurulan əlaqələr buna sübutdur. Hər iki ölkə beynəlxalq gündəlikdə duran əsas məsələlər barədə, o cümlədən təhlükəsizliyə müasir təhdid və çağırışlara qarşı mübarizə, nüvə silahının yayılmaması rejiminin möhkəmləndirilməsi, insan haqlarının qorunması, dayanıqlı inkişaf hədəflərinin reallaşdırılması sahəsində oxşar mövqelər tutur. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası məsələsində ölkəmizi qətiyyətlə və ardıcıl şəkildə dəstəkləyən Özbəkistan bunu müxtəlif beynəlxalq platformalarda da bəyan edib.

İki dövlətin ticari-iqtisadi əlaqələrinin inkişafının müsbət dinamikası 2016-cı ildən bəri əmtəə dövriyyəsinin təqribən 6 dəfə artmasını səciyyələndirən rəqəmlərdə öz əksini tapır. Azərbaycan və Özbəkistan arasında ticarətin həcmi cari ilin yanvar-aprel aylarında 50,1 milyon dollar, o cümlədən ixrac - 33,5 milyon dollar, idxal – 16,6 milyon dollar təşkil edib. İki ölkə arasında ticarət münasibətləri azad ticarət rejimində həyata keçirilir. 1998-ci ildə yaradılmış Əməkdaşlıq üzrə Birgə Hökumətlərarası Komissiya ticari-iqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün səmərəli mexanizmdir. Bu gün Özbəkistan ərazisində Azərbaycan kapitalının iştirakı ilə 234 müəssisə fəaliyyət göstərir. Bu müəssisələrin fəaliyyətinin əsas sahələri – ticarət, maşınqayırma və metal emalı, maliyyə və sığorta, daşınmaz əmlakla bağlı əməliyyatlar, energetika, xidmətlər sferası, zərgərlik məmulatlarının istehsalı və təmiri, qida sahəsi, yüngül sənayedir. Hacıqabulda avtomobillərin birgə istehsalının yaradılması iki ölkənin uğurlu kooperasiyasının nümunəsidir. Özbəkistan tərəfi Azərbaycanda ipəkçiliyin dirçəldilməsinə kömək göstərib.

Bununla yanaşı, danışıqların gedişində dövlət başçılarının qeyd etdiyi kimi, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində qarşılıqlı fəaliyyətin mövcud olan nəhəng potensialından heç də tam istifadə olunmayıb. Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev vurğulayıb: “Bu gün biz razılaşdıq ki, komandalarımızın və ya nümayəndə heyətlərimizin hazırladığı rəqəmlər üzərində dayanmayacağıq, çünki rəqəmlər heç nə demir. Əlbəttə, mən deyə bilərəm ki, onlar altı dəfə artıb, lakin məcmu halda onlar bizim münasibətlərimizə, imkanlarımıza uyğun gəlmirsə və biz dedik ki, sıfırdan başlayaq, çox real, bütün istiqamətlərdə, iqtisadiyyatımızın bütün sahələrində geniş əhatəli layihələri inkişaf etdirək”. O qeyd edib ki, tərəflər qarşılıqlı fəaliyyəti mühüm şəkildə aktivləşdirmək barədə razılığa gəliblər və bunun üçün geniş imkanlar mövcuddur. Səfər ərəfəsində yarım milyard dollardan çox həcmdə imzalanan müqavilələr bu potensialın bariz sübutudur. Hasilat, neft kimyası, əczaçılıq, tikinti materialları və hazır tekstil malları, qida məhsulları, zərgərlik məmulatları istehsalı və şərabçılıq sahələrində konkret layihələr üzərində iş gedir. Birgə investisiya fondunun yaradılması barədə razılıq əldə olunub. Özbəkistan tərəfi öz yüklərinin Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu ilə daşınmasına maraq göstərdi. Bütövlükdə, tərəflər yeni nəqliyyat dəhlizlərini inkişaf etdirmək niyyətlərini ifadə etdilər ki, bu da təkcə Azərbaycana və Özbəkistana deyil, həm də region dövlətlərinin çoxuna mənfəət vəd edir.

Kənd təsərrüfatı sahəsində də yeni layihələr nəzərdə tutulur. Məsələn, Özbəkistan aqrar sektorun rəqəmsallaşdırılması sahəsində mühüm nailiyyətlərə imza atmış Azərbaycanın təcrübəsini öyrənməyə hazır olduğunu bəyan edib. Kənd təsərrüfatı sahəsində birgə investisiya layihələrinin icrası hər iki ölkəyə öz ərzaq təhlükəsizliyini möhkəmlətmək imkanı verəcək ki, bu da dünyada indiki çətin vəziyyətdə ön plana çəkilir. Bundan əlavə, regionlararası əlaqələrin dərinləşdirilməsi də planlaşdırılır.

Danışıqların yekununa görə, ölkələrimiz arasında qarşılıqlı fəaliyyətin bir çox sahələrini əhatə edən 12 sazişdən ibarət sanballı sənədlər paketi imzalanıb. Onlardan ən əsası prezidentlər İlham Əliyev və Şavkat Mirziyoyevin imzaladıqları Azərbaycan Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında Strateji tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi və qarşılıqlı fəaliyyətin genişləndirilməsi haqqında Bəyannamə oldu. Dövlətimizin başçısının vurğuladığı kimi, bu baza sənədi olduqca qlobal xarakter daşıyır, münasibətləri keyfiyyətcə yeni səviyyəyə çıxarır və mahiyyət etibarilə, gələcək fəaliyyətin yol xəritəsi rolunu oynayır. Bu sənəddə xarici siyasət prioritetləri əks olunub, dövlətlərin ərazi bütövlüyünün, müstəqilliyinin, suverenliyinin qarşılıqlı dəstəyi ifadə olunub, həyat fəaliyyətinin bir çox istiqamətləri üzrə konkret məsələlər və hədəflər müəyyən edilib. Digər sənədlər hərbi və hərbi-texniki, nəqliyyat, sənaye, innovasiya, qeyri-qanuni miqrasiyaya qarşı mübarizə sahələrində qarşılıqlı fəaliyyət, siyasi dialoqun, regionlararası əməkdaşlığın inkişafı barədədir. Beləliklə, ikitərəfli münasibətlərin müqavilə-hüquqi bazası Prezident İlham Əliyevin dövlət səfəri zamanı imzalanan sazişlər də nəzərə alınmaqla, artıq təqribən 150 sənəd təşkil edir.

Mühüm məqam o oldu ki, prezidentlər bütün imzalanan sənədlərin və əldə olunan razılaşmaların icrası üzrə şəxsən nəzarət etmək funksiyasını öz üzərlərinə götürdülər, belə yanaşmanın səmərəliliyinə əmin olduqlarını bildirdilər. “Bu məsələlərin icrası isə ona gətirib çıxaracaq ki, ölkələrimiz arasında münasibətlər daha möhkəm olacaq, aramızda daha çox əməkdaşlıq və qarşılıqlı dəstək olacaq”, - deyə Prezident İlham Əliyev vurğulayıb. Həmçinin qərara alınıb ki, hökumətlərarası komissiyanın həmsədrləri hər ay görüş keçirəcək və fikir mübadiləsi aparacaq, ikitərəfli ticarətə və məhsulların tranzitinə maneələrin aradan qaldırılması üçün xüsusi işçi qrupu yaradılacaq. İki ölkənin hökumətlərinin üzvləri və müvafiq qurumların rəhbərləri nəzərdə tutulan işlərin icrası barədə çox tezliklə hesabat verməli olacaqlar – payızda Səmərqənddə prezidentlərin yeni görüşü planlaşdırılıb.

Azərbaycan və özbək xalqlarının tarixinin, dininin və mədəni köklərinin ümumiliyi iki ölkənin mədəni-humanitar sahədə əməkdaşlığının dərinləşməsini və genişlənməsini də şərtləndirir. Tərəflər qarşılıqlı mədəniyyət və kino günlərinin keçirilməsi, turizm sahəsində qarşılıqlı fəaliyyəti inkişaf etdirmək, ali məktəblər, elmi müəssisələr, gənclər təşkilatları arasında mübadilə və əlaqələri artırmaq barədə razılığa gəliblər.

Təqdirəlayiq haldır ki, səfər zamanı dövlət başçılarının hərəsi tez-tez öz ana dilində danışır və bir-birini çox gözəl başa düşür, tərcüməçi xidmətindən istifadə etmirdilər. Prezident İlham Əliyev deyib: “Mədəniyyətimiz, incəsənətimiz, ümumiyyətlə, xalqlarımızın kökləri birdir. Bu gün Azərbaycan dilində oxunan mahnılar, nəğmələr sanki Azərbaycan müğənniləri tərəfindən ifa olundu. Heç bir ləhcə, şivə yoxdur. Bu, nəyi göstərir? Xalqlarımızın birliyini”.

Səfəri qiymətləndirərkən dövlətimizin başçısı bir neçə dəfə “tarixi” sözündən istifadə etdi. İmzalanan sənədlər əsasında əldə olunan razılaşmalar, gələcək üçün irimiqyaslı planlar, siyasətdən mədəniyyətə, təhsildən turizmə qədər - praktiki olaraq bütün sahələri əhatə edən yeni layihələrin nəzərdə tutulması – bütün bunlar “tarixi” sözünün yerində işlədilməsindən xəbər verir. Nəticə Azərbaycanla Özbəkistan arasında strateji tərəfdaşlığın yeni səviyyəsi olacaq ki, bu da Mərkəzi Asiya və Qafqaz regionlarında əməkdaşlığın, sülhün və sabitliyin təməlinə çevriləcək.