Bakı, 10 noyabr, AZƏRTAC

Parantrop qalıqlarının tədqiqi göstərdi ki, bu hominidlərin erkəklərinin dişidən xeyli böyük olmasına dair nəzəriyyə düzgün deyil. Tədqiqatın nəticələri “Nature Ecology & Evolution” jurnalında dərc edilib.

AZƏRTAC TASS informasiya agentliyinə istinadla xəbər verir ki, tədqiqatın müəlliflərindən biri, Çarlz Latrob adına Universitetdən (Avstraliya) paleontoloq Cessi Martinin sözlərinə görə, Drimolen və Svartkrans mağaralarındakı daşlaşmış qalıqların ölçüləri arasında fərqə əsasən birincidə dişilərin, ikincidə erkəklərin yaşadığını demək olmaz. Onlar daha çox 200 min il təkamül müddətində görünüşün necə dəyişdiyini göstərir.

Parantrop sümükləri ilk dəfə 1938-ci ildə Cənubi Afrikada Kromdraay mağarasında aşkarlanıb. Alimlər onu əvvəlcə avstralopitekin yarımnövü hesab edib, lakin sonra cins olaraq ayırıblar. Həmin vaxtdan onları insan əcdadına yaxın qohum hesab edirlər.

Alimlərin fikrincə, parantroplar kobud bitki qidaları çeynəməyə uyğunlaşmışlar. Bu prosesin nəticələrindən biri, ehtimal ki, erkək növün həm Homo cinsinin nümayəndələrindən, həm də öz cinsinin dişilərindən daha böyük olmasıdır. Bu baxımdan onlar qorillaları xatırladırdı – erkək dişidən iki dəfə ağırdır. Erkək və dişi parantrop qalıqlarının analizi göstərdi ki, onlar üçün kütlə və ölçüdə oxşar nisbət xarakterikdir. Cənubi Afrikadakı Drimolen mağarasında qazıntılardan sonra Martin və onun həmkarları bu məsələyə şübhə ilə yanaşıblar.

Təqribən iki milyon il əvvəl həmin mağarada parantroplar (Parantropus robustus) məskunlaşıbmış. Onların kəlləsi və digər sümükləri 1992-ci ildə tapılıb. O zaman antropoloqlar güman edirdilər ki, bu qalıqlar dişiyə aiddir. Onlar bunu sümüklərin kiçik olması və yerli parantropların anatomiyasının bəzi cizgiləri ilə izah edirdilər.

Bu yaxınlarda Drimolen mağarasının dərinliyində paleontoloqlar daha bir parantrop kəlləsi aşkar ediblər. Kiçik ölçüsünə baxmayaraq, bu kəllə dişinin deyil, erkəyin idi. Tapıntını diqqətlə öyrənən Martin və həmkarları bir sıra cizgilər müəyyənləşdiriblər ki, bunlar nə Drimolen mağarasındakı tapıntılar, nə də qonşuluqdakı Svartkrans parantropları üçün xarakterik olub.

Alimlər bu nəticəyə gəldilər ki, Drimolen mağarasındakı erkəyin dişilərində və kəlləsində primitiv xüsusiyyətlər çox olub. Onlar bu parantropu Svartkrans mağarasındakı daha böyük həmcinsinə deyil, son avstralopiteklərlə və Homo cinsinin nümayəndələrinə yaxın hesab ediblər. Hər iki mağaradan olan parantropların ölçü və anatomiyalarındakı fərqlər heç də cinsi dimorfizmlə bağlı deyil. Belə ki, təkamül zamanı onların görkəmi çox və sürətlə dəyişib. Bu nəzəriyyəni yoxlamaq üçün alimlər hər iki mağarada parantropların qaldığı vaxtı hesablayıblar. Məlum olub ki, Drimolen mağarası Svartkransdan təqribən 200 min il əvvəl məskunlaşıb. O zaman Afrika iqlimində quraqlıq artıb və avstralopiteklərin yaşaması üçün əlverişsiz olub. Bu səbəbdən də parantroplar yeni mühitə uyğunlaşıb və çox bərk bitki qidalarına keçiblər.