Bakı, 5 avqust, AZƏRTAC

Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla həyata keçirilən daxili siyasətdə əldə etdiyimiz nailiyyətlərlə yanaşı, xarici siyasət strategiyası nəticəsində müstəqil dövlətimizin beynəlxalq aləmdəki mövqeləri xeyli möhkəmlənib. Azərbaycanın nəinki regionda, ümumən dünya siyasətində əsas söz sahibi olan bütün ölkələrlə əlaqələrini son illərdə daha da inkişaf etdirməsi, sülh, sabitlik və iqtisadi əməkdaşlıq təşəbbüslərini fəal şəkildə dəstəkləməsi artıq bir reallıqdır.

Bu fikirlər Bakı Dövlət Universitetinin professoru, politoloq Əlimusa İbrahimovun “İlham Əliyev diplomatiyasının Zəfərə gətirən 10 ili” sərlövhəli məqaləsində verilib. AZƏRTAC məqaləni təqdim edir.

Regional məsələlərdə həlledici söz sahibi

Dövlət başçımızın son on ildə dünya səviyyəsində həyata keçirdiyi balanslaşdırılmış xarici siyasəti Azərbaycanı nüfuzlu ölkələr sırasına çıxarıb. Prezident İlham Əliyevin mükəmməl xarici siyasət strategiyası Azərbaycanı bütün regional məsələlərdə həlledici söz sahibi olan müstəqil dövlətə çevirmişdir. Bu gün regionda heç bir strateji əhəmiyyətli layihə Azərbaycanın rəyi olmadan gerçəkləşə bilməz.

Amma 10 il bundan öncə dövlət başçısının apardığı balanslaşdırılmış siyasəti tənqid edən bədnamlar sonda bizi məğlubiyyətə düçar olacağımızla qorxudur, dünyada hegemonluq edən qüvvələrin birinə sığınmağın vacibliyini vurğulayırdılar. Nə daxildən edilən çağırışlar, nə də xarici qüvvələrin təzyiqləri dövlət başçımızı tutduğu yoldan, izlədiyi siyasətdən döndərə bilmədi. Məhz buna görə bu gün arxada buraxdığımız onilliyə nəzər saldıqda ölkə rəhbərinin xarici siyasətinin yeganə düzgün siyasət olduğunun bir daha şahidi oluruq. Təkcə 44 günlük müharibə və Azərbaycanın 30 ilə yaxın bir dövrdə erməni işğalında qalan torpaqlarının azad edilməsi faktı 10 illik diplomatiyamızın zəfərlə nəticələndiyinin bariz sübutudur.

Azərbaycan Respublikası son 10 il ərzində bütün dövlətlərlə əməkdaşlıq münasibətlərini inkişaf etdirməyə yönəlmiş və heç bir hərbi bloka qoşulmadan balanslı siyasət həyata keçirməyi qarşıya məqsəd qoyub və bunu siyasi arenada atdığı addımlarla sübut edib. Elə buna görə də ölkəmiz müşahidəçi statusuna malik olduğu Qoşulmama Hərəkatına 2011-ci ildə tamhüquqlu üzv olmaq qərarını alıb. Hərəkata qəbulla bağlı prosedur qaydalarına uyğun olaraq, 2011-ci ilin yanvar ayında Azərbaycan Respublikasının xarici işlər naziri təşkilatın sədri vəzifəsini icra edən Misirin xarici işlər nazirinə ölkəmizin bu nüfuzlu təşkilata üzvlüyü ilə bağlı müraciət edib. 2011-ci il martın 16-da Nyu-Yorkda keçirilən Qoşulmama Hərəkatı Əlaqələndirmə Bürosunun iclasında ölkəmizin üzvlüyü ilə bağlı ilkin müzakirələr aparılıb. Üzv dövlətlərin ilkin yekdil və müsbət tövsiyəsi əsasında məsələnin Qoşulmama Hərəkatının nazirlərinin görüşünün gündəliyinə salınması razılaşdırılıb. Nəticədə, Azərbaycan Respublikası 2011-ci il mayın 26-da İndoneziyanın Bali adasında bu Hərəkata üzv olan dövlətlərin yekdil dəstəyini əldə edərək, qeyd olunan tanınmış beynəlxalq təşkilata tamhüquqlu üzv qəbul olunub.

Yenə də siyasi sahədə yetərincə bilik və təcrübəyə malik olmayan, eyni zamanda, müstəqil Azərbaycanın inkişaf etməsini həzm edə bilməyən daxili və xarici düşmənlər dövlət başçımızın bu addımının Qarabağın işğaldan azad edilməsi zamanı dünya səviyyəsində mövcud olan hərbi blokların heç birindən yardım ala bilməyəcəyimizlə nəticələnəcəyini “proqnozlaşdırdılar”. Amma üstündən 10 il keçəndən sonra erməni işğalçılarına qarşı mübarizəmizi dünya səviyyəsində dəstəkləyənlərin əksəriyyətinin elə məhz Qoşulmama Hərəkatının üzv dövlətlərinin olması xarici siyasət kursumuzun düzgün seçildiyini sübut etdi.

Üstündən 10 il keçəndən sonra, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2020-ci ilin iyulun 16-da Ceyhun Bayramovu xarici işlər naziri təyin etməsilə əlaqədar videoformatda Azərbaycan lideri özünün xarici siyasət strategiyasını belə ifadə edib: “Mən demişəm ki, bizim diplomatiyamız hücum diplomatiyası olmalıdır, milli maraqlar tam təmin edilməlidir”. Məhz bu yanaşma sayəsində Prezident İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi dövrdə əldə edilmiş diplomatik uğurlar nəticəsində ölkəmizlə əməkdaşlıq edən dövlətlərin sayı xeyli çoxalıb. Bu gün Azərbaycanın 160 ölkə ilə diplomatik əlaqələri var.

XXI əsrin ikinci onilliyi göstərdi ki, Azərbaycan Cənub Qafqazın lider dövlətidir. Çünki Azərbaycanda dövlət quruculuğu 1993-cü ildən bu yana yalnız milli maraqlara uyğun olaraq aparılıb. Prezident İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi dövrdə Azərbaycan diplomatiyasının ən zəruri vəzifələrindən biri ozamankı Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ölkəmizin ərazi bütövlüyü, suverenliyi və sərhədlərimizin toxunulmazlığı əsasında öz həllini tapması olub. Prezidentimizin siyasi iradə nümayiş etdirməsi və məntiqli xarici siyasəti nəticəsində ölkəmizin mövqeyi nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar və dünya birliyi tərəfindən qəbul edilib. Məhz bunun nəticəsidir ki, 2008-ci il mayın 14-də BMT Baş Məclisinin 62-ci sessiyasında "Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində vəziyyət” adlı mühüm bir qətnamə qəbul edildi. Bu fakt bir daha təsdiqlədi ki, münaqişə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll edilməlidir. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan diplomatiyasının uğurları yalnız BMT ilə deyil, digər nüfuzlu təşkilatlarla da sıx əlaqə yaratmasına imkan verib. Bu sırada ATƏT, İslam Konfransı Təşkilatı, Avropa Şurası, GUAM, NATO və digər tanınmış beynəlxalq təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq xüsusi qeyd olunmalıdır.

Beynəlxalq təşkilatlarda fəal diplomatiya kursu

2010-cu ilin noyabrın 19-20-də Lissabonda keçirilmiş NATO-nun Zirvə görüşünün yekun bəyannaməsində region ölkələrinin, o cümlədən Azərbaycanın ərazi bütövlüyü, müstəqilliyi və suverenliyi dəstəklənib, münaqişələrin məhz bu prinsiplər nəzərə alınmaqla həllinin vacibliyi vurğulanıb. Avropa Parlamenti tərəfindən qəbul edilmiş “Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üçün strategiya ehtiyacı” adlı qətnamədə Dağlıq Qarabağ, eləcə də onun ətrafındakı ərazilərin işğal altında olması faktı təsdiq edilib. Qətnamədə, həmçinin Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal edilmiş bütün ərazilərindən çıxarılması, doğma torpaqlarından didərgin düşmüş qaçqın və məcburi köçkünlərin tezliklə öz daimi yaşayış yerlərinə qayıtması hüququnun təmin edilməsi tələb olunub.

2011-ci il oktyabrın 24-də isə BMT Təhlükəsizlik Şurasına 2012-2013-cü illər üçün qeyri-daimi üzvlük üçün keçirilən seçkilərdə Azərbaycan Respublikasının 155 ölkənin dəstəyini qazanaraq qalib gəlməsi həmin dövlətlər tərəfindən respublikamıza olan yüksək etimadın və inamın göstəricisidir. Ölkəmizin 20 illik müstəqilliyi dövründə belə böyük uğurun əldə edilməsi Azərbaycan dövlətinin başçısı tərəfindən həyata keçirilən xarici siyasətin məntiqi nəticəsidir. Azərbaycan Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələri arasında bu mötəbər quruma qeyri-daimi üzv seçilən ilk, bütün MDB məkanında isə ikinci ölkədir.

BMT Təhlükəsizlik Şurasına Azərbaycanın seçilməsini tarixi qələbə kimi səciyyələndirən dövlət başçısı İlham Əliyev bildirib ki, müstəqilliyin iyirmi illiyinə təsadüf edən bu qələbə ölkəmizin uğurlu inkişafını göstərir: “Biz Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçilən zaman mən demişəm ki, ədaləti, beynəlxalq hüququ müdafiə edəcəyik və ilk günlərdən bu prinsipə sadiqik”.

Beynəlxalq terrorizmə qarşı ardıcıl mübarizə

Prezident İlham Əliyevin xarici siyasəti xalqımızın mənafeyini, müstəqil dövlətimizin inkişafını və perspektivlərini müəyyənləşdirir. Bununla yanaşı, ölkənin milli və enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələsi də dövlət başçımız tərəfindən həyata keçirilən ən mühüm vəzifələrdən biridir. Bu istiqamətdə görülən işlərdən biri də ölkənin milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsidir. Digər dövlətlərin suverenliyi, ərazi bütövlüyü və daxili işlərinə qarışmamaq Azərbaycanın başqa ölkələrlə qarşılıqlı əlaqələrində başlıca prinsipdir.

Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas prioritetlərindən biri də beynəlxalq terrorizm və kütləvi qırğın silahlarının yaradılmasına qarşı mübarizədə fəallıq göstərməsidir. Bu sahədə ölkəmiz çoxtərəfli və ikitərəfli çərçivədə beynəlxalq əməkdaşlığa cəlb olunub. Beynəlxalq terrorizmə qarşı mübarizə ilə əlaqədar bütün beynəlxalq sənədlərə qoşulan Azərbaycan bu sahəyə dair mütəmadi olaraq məlumat mübadiləsi həyata keçirir və müvafiq məruzələr hazırlayır. Bizim sülhməramlılar Kosovo, İraq və Əfqanıstanda beynəlxalq birliyin digər üzvlərindən olan əsgər və zabitlərlə çiyin-çiyinə xidmət göstəriblər. Dünyanın inkişaf etmiş dövlətlərinin başçıları, həmçinin nüfuzlu beynəlxalq qurumların nümayəndələri Azərbaycanın beynəlxalq terrorizmə qarşı mübarizədəki fəaliyyətini yüksək qiymətləndirirlər. Siyasi ekspertlər bunu dövlət başçımızın uğurlu xarici siyasətinin prioritetlərindən biri kimi dəyərləndirirlər. Transmilli cinayətkarlıq və insan alverinə qarşı mübarizə region ölkələri ilə, eləcə də BMT, ATƏT və digər beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində əməkdaşlığın gündəliyində duran əsas məsələdir.

Sivilizasiyalararası dialoqun inkişafına mühüm töhfə

Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü və himayəsi sayəsində ərsəyə gələn Bakı Humanitar Forumunda hazırlanan tövsiyə və təkliflər multikulturalizmin konseptual inkişafında mühüm rol oynayır, bu tövsiyələr beynəlxalq təşkilatlar, dövlətlər və tədqiqat mərkəzləri tərəfindən ciddi şəkildə öyrənilir, tətbiq edilir. Azərbaycan bu kimi fəaliyyəti ilə milli, dini, mədəni və irqi müxtəliflik şəraitində dünyada sülhün bərqərar olmasına və sivilizasiyalararası dialoqun möhkəmlənməsinə əsaslı töhfəsini verir.

Multikulturalizm siyasətimizin tərkib hissəsi kimi Azərbaycan diplomatiyasının yeni istiqamətləri meydana çıxıb ki, bu sırada da mədəni və humanitar diplomatiyamız diqqət çəkir. Azərbaycanın uğurlu xarici siyasət strategiyası iqtisadi əməkdaşlıq sahəsində ölkəmizi layiqli tərəfdaş kimi tanıdıb. Artıq öz enerji təhlükəsizliyini tam təmin etmiş ölkəmiz Avropanın bir sıra dövlətləri ilə bu sahədə qlobal layihələrin reallaşdırılması yolunda uğurlu addımlar atır. Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sisteminə qoşulması ilə ölkənin sosial-iqtisadi, siyasi və təhlükəsizlik məsələlərinin tənzimlənməsində böyük nailiyyətlər əldə edilib. Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərlərinin əfsanədən reallığa çevrilməsi, Bakı-Tbilisi-Qars-Axalkalaki dəmir yolunun reallaşması, digər iri layihələrin həyata keçirilməsi Azərbaycanı beynəlxalq aləmdə diqqət mərkəzinə çıxarıb. Dünyanın qüdrətli dövlətlərinin və iri şirkətlərinin də qoşulduğu bu layihələr ölkəmizin iqtisadi qüdrətini daha da artırıb.

Prezident İlham Əliyev və onun rəhbəri olduğu Azərbaycan həm də bölgədə barışdırıcı rol oynayır. Rusiya və ABŞ arasında gərginlik fonunda Silahlı Qüvvələrin qərargah rəislərinin məhz Bakıda bir araya gəlməsi buna sübutdur. Ümumiyyətlə, Azərbaycan ABŞ və Rusiya ilə balanslaşdırılmış münasibətlər saxlamaqla regionda geosiyasi maraqların optimal nisbətinin təmin edilməsinə nail olur. Prezident İlham Əliyev bununla əlaqədar mövqeyini belə ifadə edib: “Hər iki ölkənin Azərbaycanla bağlı siyasəti, eləcə də bizim bu ölkələrlə bağlı siyasətimiz hər zaman sabit və proqnozlaşdırılan olub. Hər iki ölkə ilə bizim strateji əhəmiyyət kəsb edən münasibətlərimiz var. Sözsüz ki, gündəlik fərqlidir, lakin çox açıq, çox aydındır və gözlənilməz heç bir hal baş vermir. Çünki biz hər zaman nəzərdə tutduğumuzu deyirik və hər zaman dediyimiz sözün arxasında dayanırıq. Düşünürəm ki, bir çox ölkələrlə yaxşı əlaqələr qurmağa nail olmağımızın səbəblərindən biri məhz budur”.

Beləliklə, İlham Əliyev tərəfindən müəyyənləşdirilən və istiqamətləndirilən uğurlu xarici siyasət strategiyası Azərbaycanın beynəlxalq arenadakı nüfuzunun gündən-günə artmasına, dövlətimizin etibarlı tərəfdaş kimi tanınmasına, regionumuz və bütünlükdə beynəlxalq ictimaiyyət üçün əhəmiyyətli olan tədbir və layihələrin təşəbbüskarı kimi çıxış etməsinə gətirib çıxarıb.