Ağdam, 17 fevral (AZƏRTAC). 1988-ci ildə Dağlıq Qarabağda erməni separatçıları baş qaldırdığı vaxtdan etibarən Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndinin də faciəli günləri başlandı. Kəndin əhalisi doğma yurdun hər qarışı, hər daşı uğrunda mübarizəyə qalxdı, onlarla kənd sakini ermənilərə qarşı qeyri-bərabər döyüşlərdə şəhid oldu.

1990-cı il noyabrın 24-də 3 nəfər kənd sakini Xocavənd-Xankəndi yolunun 6 kilometrliyində erməni quldurları tərəfindən vəhşicəsinə qətlə yetirilmişdi. 1991-ci il yanvarın 9-da kəndə gələn UAZ markalı avtomaşın ermənilər tərəfindən atəşə tutulmuş, bir nəfər öldürülmüş, 4 nəfər yaralanmışdı. Onlardan 2-si sonralar aldığı yaralardan dünyasını dəyişmişdi. Ermənilər 1991-ci il martın 8-də kəndin yaxınlığında 2 nəfəri vəhşicəsinə qətlə yetirmişlər. Həmin il iyunun 28-də kəndin 3 kilometrliyindəki fermada 6 sakin - 3 kişi və 3 qadın diri-diri yandırılmışdı. 1991-ci il sentyabrın 8-də Ağdamdan Qaradağlıya gələn sərnişin avtobusu Xocavənd-Xankəndi yolunun 5-6 kilometrliyində erməni quldurları tərəfindən atəşə tutulmuşdu. Avtobusdakı 40 nəfərə yaxın sərnişindən 2 oğlan, 6 qadın həlak olmuşdu. 1992-ci il yanvarın 8-də kəndin yaxınlığında daha bir azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş, 100-dək qoyun ermənilər tərəfindən qənimət kimi aparılmışdı.

1991-ci il dekabrın 19-da Xocavənd, 1992-ci il fevralın 12-də isə Şuşanın Malıbəyli kəndləri işğal edilərək yandırılmışdı. Növbəti hədəf olan Qaradağlı kəndində vəziyyət getdikcə çətinləşir, faciənin törədiləcəyi gün yaxınlaşırdı.

1992-ci il fevralın 14-də erməni quldurları xarici muzdluların, xüsusilə Xankəndidə yerləşən sovet ordusunun 366-cı alayının texnikasından və canlı qüvvəsindən istifadə etməklə əlaqəsi hər tərəfdən kəsilmiş, köməksiz qalan Qaradağlı kəndinə hücuma keçmişlər. Kənddə olan 104 sakin və 14 əsgər sonuncu gülləyədək 4 gün düşmənlə mübarizə aparmışdı. Döyüşlərdə biri qadın olmaqla 14 nəfər həlak olmuşdu. Silah–sursatı tükənən soydaşlarımız sonda ermənilər tərəfindən əsir götürülmüş və onların növbəti məşəqqətləri başlanmışdı.

Kəndin Bəylik bağı adlanan yerində 23 sakin erməni cəlladları tərəfindən güllələnmiş, əksəriyyəti yaralı halda diri-diri silos quyusunda basdırılmışdı. Əsirlərin bir hissəsi Qaradağlı-Xankəndi yolu üzərində yerləşən erməni kəndlərində maşınlardan düşürülmüş və hamının gözü qarşısında güllələnmişdi. İki nəfər Zəki bulağında, 2 nəfər Cəmiyyət kəndində öldürülmüşdü. Girovluqda olan 8 nəfər kənd sakinini ermənilər əzab və işgəncələrlə qətlə yetirmişlər. Dörd nəfər müxtəlif dövrlərdə şəhid olmuş, beş nəfərin taleyi bu günədək məlum deyildir. Xankəndi və Əsgəranda 2 aydan artıq saxlanılan 54 nəfərdən 15-i əsirlikdən qayıtdıqdan sonra ermənilərin verdikləri ağır işgəncə və əzabların nəticəsi olaraq vəfat etmişlər.

Beləliklə, 1992-ci il fevralın 17-də Qaradağlı kəndi erməni silahlıları tərəfindən işğal olunaraq yandırılmışdı. İşğal zamanı 118 nəfər əsir götürülmüş, 33 nəfər güllələnmişdir. Erməni cəlladlar öldürülənləri və yaralı halda olanları bir yerdə təsərrüfat quyusuna tökərək torpaqlamışlar. Ümumilikdə, əsir götürülənlərdən 68 nəfəri öldürülmüş, 50 nəfəri böyük çətinliklərlə əsirlikdən azad edilmişdir. Əsir götürülənlərdən 10 nəfəri qadın, 2 nəfəri məktəbli olmuşdur. Azad olunanların 5-i qadın olmaqla 18 nəfər aldıqları sağalmaz yaralardan sonralar vəfat etmişdir.

Əsirlikdə saxlanılanlara qarşı vəhşi, vandalizm hərəkətləri ilə davranılması, insanların başlarının kəsilməsi, diri-diri basdırılması, dişlərinin çəkilməsi, ac-susuz saxlanmaları, döyülərək öldürülmələri insanlığa qarşı törədilmiş cinayət hadisəsi idi. Ermənistanın dövlət səviyyəsində həyata keçirdiyi soyqırımı cinayəti nəticəsində Qaradağlı kəndində 43 ailə öz başçısını itirmiş, 146 uşaq yetim qalmışdır. Qaradağlı kəndində 91 nəfər, kənd sakinlərinin hər 10 nəfərindən biri qətlə yetirilmişdir. İşğal nəticəsində kənddə 200 ev, 1 mədəniyyət evi, 320 yerlik orta məktəb binası, 25 çarpayılıq xəstəxana binası və digər obyektlər dağıdılmışdır. Kəndin 800-dək sakini məcburi köçkün düşmüşdür.

Bu faciənin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması məqsədi ilə Xocavənd Rayon İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan, rus və ingilis dillərində “Soyqırımı: Qaradağlı”, Azərbaycan, rus, ingilis və fransız dillərində “Soyqırımı Qaradağlı: davam edir...” və “Qaradağlı, mübarizə” sənədli filmləri çəkilmişdir. Ermənistan silahlı qüvvələrinin Qaradağlı kəndində törətdiyi soyqırımla bağlı www.garadaghli.org

internet saytı və “Qaradağlı Soyqırımı şahidlərin dili ilə” kitabı hazırlanmışdır. Bundan əlavə, şəhidlərin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün Yeni Qaradağlı, Yeni Xocavənd qəsəbələrində və Nərgiztəpə ərazisində abidə kompleksləri ucaldılmışdır.

Artıq 22 ildir ki, Qaradağlı kəndinin sakinləri Qaradağlısız yaşamağa məcburdur. Beyləqan rayonu ərazisində Xocavənd rayonundan olan məcburi köçkünlər üçün salınmış qəsəbədə məskunlaşan kənd sakinləri doğma yurd-yuvalarına qayıdacaqları günü səbirsizliklə gözləyirlər.