Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

REGİONLAR

Qədim Naxçıvan torpağının yetişdirdiyi böyük İslam alimi Baba Nemətullah Naxçıvani haqqında nə bilirik?

Naxçıvan, 19 noyabr, Rauf Kəngərli, AZƏRTAC

Məşhur sufi şeyxi və filosof Baba Nemətullah Naxçıvani qədim Naxçıvan şəhərində dünyaya göz açıb və həyatının çox hissəsini burada keçirib. Sonradan İran və Türkiyədə yaşayan alim bəzi mənbələrdə Şeyx Əlvan, Ülvanəl Ağşəhri, Baba Nemət, Baba Nemətullah, Baba Naxçıvani kimi xatırlanır.

Bu barədə AZƏRTAC-ın Naxçıvan bürosuna müsahibəsində AMEA Naxçıvan Bölməsi Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Fəxrəddin Səfərli məlumat verib.

Fəxrəddin Səfərli qeyd edib ki, qədim Naxçıvan torpağının yetişdirdiyi böyük alim Baba Nemətullah Naxçıvani həyatının çox hissəsini hicri-qəməri təqvimi ilə IX, miladi təqvimi ilə XV yüzillikdə yaşayıb. Naxçıvani uşaq yaşlarından islami elmləri öyrənməyə başlayıb, həmin vaxtlardan özünün əqli, zəkası və digər müsbət keyfiyyətləri ilə diqqəti cəlb edib. Uşaqlıq və gənclik illərində, Uzun Həsənin dövründə (1467-1478-ci illər) zəmanəsinin bir çox alimlərindən, o cümlədən məşhur alim Xacə Mahmud Parsandan dərs alıb, Ağqoyunlu Sultan Yaqub zamanında (1478-1490-cı illər) Naxçıvan mədrəsələrində müəllim işləyib, qısa bir zamanda dövrünün tanınmış alimlərindən birinə çevrilib, zahiri elmləri tamamladıqdan sonra təsəvvüfə bağlanıb. Bu sahədə də mükəmməl bilik aldıqdan sonra Naxçıvandan ayrılıb, İslam aləminin bir çox önəmli mərkəzlərini gəzib, bir müddət Təbrizdə yaşayıb, görkəmli sufi şeyxi Ömər Rövşəni ilə burada görüşüb. Təbrizdə qısa müddət qalmasına baxmayaraq, Azərbaycanın bu qədim elm və mədəniyyət mərkəzində yaşayan alimlərlə, xüsusilə Ömər Rövşəni ilə görüşləri və söhbətləri onun elmi dünyagörüşünə və sufilik baxımından daha da kamilləşməsinə böyük təsir göstərib. Təbrizdə yaşadığı dövrdə zəmanəsinin görkəmli sufi şeyxlərindən “Nəqşibəndiyyə” təriqətinə mənsub Sunullah Kuzəkunani (1523-cü ildə vəfat edib) və onun xəlifəsi Dərviş Əxi Hüsrəvşahi (1530-cu ildə vəfat edib) vasitəsilə həmin təriqətə daxil olub. Ona şeyxlik məqamının Dərviş Əxi Hüsrəvşahi tərəfindən verildiyi də məlumdur. “Nəqşibəndiyyə” təriqətinin “Xəlvətiyyə” qoluna daxil olan Baba Nemətullah Naxçıvani bundan sonra həyatının çoxunu tənhalıqda keçirib. Müasirləri tərəfindən “Gizlənən dərviş” adlandırılan Baba Nemətullah Naxçıvaninin həyatı haqqında məlumatın azlığı da bununla əlaqədardır.

“Baba Nemətullah Naxçıvani hicri-qəməri təqvimi ilə 905-ci ildə (miladi 1499) Təbrizi tərk edərək Anadoluya gedib, Qaraman vilayətinin Ağşəhər qəsəbəsində məskunlaşıb. Qısa müddətdə Ağşəhər camaatının xüsusi hörmətini qazanıb və bir təkkə (xanəgah) quraraq ətrafına müridlər toplayıb, çoxlu tələbələr yetişdirib. Həmçinin o, xalqa həqiqi, doğru yol göstərilməsi istiqamətində bir sıra addımlar atıb. Məhz bunun nəticəsidir ki, o, zaman keçdikcə xalqın sevgi və etimadını qazanıb”, - deyən AMEA-nın müxbir üzvü bildirib ki, bu səbəbdən, hətta Ağşəhər camaatı arasında onu əlvan (ulvan) şeyx kimi çağırıblar. Qaynaqlarda “Əlvanül-Ağşəhri”, yəni “Ağşəhərin qüruru” kimi təqdim olunub və qurmuş olduğu təkkənin şeyxi olduğu üçün “Şeyx Əlvan” ləqəbi verilib. Ağşəhərdə, təxminən, 15 il yaşayan Baba Nemətullah 1514-cü ildə vəfat edib və orada da dəfn olunub.

AMEA Naxçıvan Bölməsi Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun direktoru vurğulayıb ki, Baba Nemətullah Naxçıvani zəmanəsinin tanınmış alimi, filosofu, məşhur sufi şeyxi olub. Əhməd bin Mustafa Taşköprüzadə “Şəqayiqün-Nömaniyyə” əsərində onun adını Sultan Bəyazidxan Fazi zamanının (1481-1512-ci illər) məşhur şeyxləri sırasında qeyd edərək yazır: “Allah yolunda xidmət edən ariflərdən biri, dərvişlik və sufiliyin fəxri olan Baba Nemətullah Naxçıvani özünü xalqdan gizlədirdi. O, rəbbani (ilahi) elmlərdə dərin bilikli olmuşdur. O, Quranın digər təfsirlərinə müraciət etmədən ona təfsir yazmış, orada bir çox şəxslərin dərk etmədiyi incəlikləri və həqiqətləri fəsahətli ibarələr və bəlağətli ifadələrlə aydınlaşdırmışdır”. Bu fikir onun “Nəqşibəndiyyə”nin Xəlvətilik qoluna mənsubluğundan və yüksək elmə, biliyə malik olmasından irəli gəlirdi. Sufiliklə bağlı ədəbiyyatlardan məlumdur ki, dörd idrak mərhələsini (şəriət, təriqət, mərifət, həqiqət) keçən adamlar o dərəcədə yüksək elmə, savada malik olurdular ki, onlar elm dəryasında özlərinin çox az bildiklərini və ya bildiklərinin naqis olduğunu dərk edirdilər. Ona görə də onlar camaat arasına çox çıxmır, tərki-dünya, xanənişin həyat keçirir, öz hücrələrində tək-tənha oturaraq günlərini ibadət və zikrlə keçirirdilər. Baba Nemətullah Naxçıvaninin də özünü xalqdan gizlətməsi bununla izah olunmalıdır.

Fəxrəddin Səfərli deyib: Məşhur sufi şeyxi və filosof həyatı boyu bir neçə qiymətli əsər və bəzi orta əsr müəlliflərinin əsərlərinə şərh yazıb. Onun günümüzə gəlib çatan əsərləri aşağıdakılardır: “Əl-Fəvatih-ül-İlahiyyə-vəl-Məfatih-ül-Qeybiyyə” (“Quranın kəlmə və hikmətlərini açıqlayan Qeybin açarı və ilahi fəthi”), “Hidayət əl-İxvan” (təsəvvüfə dair əsər), Mühyiddin ibn Ərəbinin “Füsusəl hikəm”inə yazdığı təsəvvüfi bir şərh, “Əl-Kadi təfsiri haşiyəsi”, Şeyx Mahmud Şəbüstərinin “Gülşəni-raz” adlı təsəvvüfə dair farsca əsərinin eyni dildəki şərhi, Qazi Beyzavinin “Ənvar ət-Tənzil və əsrar ət-Təvil” əsərinə haşiyə (qeydlər) və sair. Ancaq təəssüf ki, belə bir görkəmli şəxsiyyətin həyat və yaradıcılığı keçən yüzillikdə bəzi ictimai-siyasi səbəblər üzündən diqqətdən kənarda qalıb, sistemli tədqiqat obyektinə çevrilməyib, onun haqqında elmi ictimaiyyətə və xalqa məlumat çatdırılmayıb.

Zəngin elmi-fəlsəfi irsə malik olan görkəmli mütəfəkkir Baba Nemətullah Naxçıvaninin yaradıcılığının öyrənilməsi və tədqiqi məqsədilə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbovun 2018-ci il 29 oktyabr tarixdə “Görkəmli alim Nemətullah Naxçıvani irsinin öyrənilməsi və tədqiqi haqqında” Sərəncam imzaladığını qeyd edən AMEA-nın müxbir üzvü vurğulayıb ki, sərəncamla təsdiq edilmiş Tədbirlər Planı ilə muxtar respublikamızın müvafiq müəssisə və təşkilatlarının qarşısında mühüm vəzifələr qoyulub. Sərəncamın icrası ilə əlaqədar Nemətullah Naxçıvani yaradıcılığının tədqiqi ilə bağlı elmi və təşkilati tədbirlərin görülməsi, “Nemətullah Naxçıvani: taleyi və sənəti” kitabının nəşr edilməsi, alimin irsinin araşdırılması məqsədilə Türkiyəyə tədqiqatçı-mütəxəssislərin göndərilməsi, onun qəbrinin bərpa olunması, Nemətullah Naxçıvaninin “Əl-Fəvatih-ül-İlahiyyə-vəl-Məfatih-ül-Qeybiyyə” (“Quranın kəlmə və hikmətlərini açıqlayan Qeybin açarı və ilahi fəthi”) əsərinin tərcümə olunaraq nəşr edilməsi, “Görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri: Nemətullah Naxçıvani” mövzusunda beynəlxalq konfransın keçirilməsi nəzərdə tutulur.

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Novruz təamlarından istifadə edərkən diqqət yetirilməli məsələlər

Şəhid ailə üzvü olan təhsil işçiləri ilə görüş keçirilib

Milli Kitabxanada Novruz bayramı ilə bağlı elektron məlumat bazası yaradılıb

Yevlaxda Novruz bayramı münasibətilə konsert təşkil olunub

Azərbaycan gimnastları Almaniyada Dünya Kubokunda çıxış edəcəklər

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin yeni veb-saytı istifadəyə verilib

İrqçilik etdiyi üçün millinin heyətindən kənarlaşdırılıb

Bir sıra ölkələrdən quşçuluq məhsullarının idxalına məhdudiyyət qoyulub

Blinken Qəzzada atəşkəsi müzakirə etmək üçün Ər-Riyada və Qahirəyə gedəcək

® “Azersun Holding” 10 mindən çox ailəni Novruz sovqatı ilə sevindirib

Azərbaycan poeziyası İspaniyada

Pomidor istehsalçıları ilə görüş keçirilib

Uzun illər itmiş sayılan nadir dəniz qabığı kolleksiyası indi İngiltərədə nümayiş etdirilir

Yanvar-fevral aylarında əlilliyi olan şəxslərə 20,8 min reabilitasiya vasitəsi verilib

“SpaceX” qlobal internet şəbəkəsinə aid daha 22 peyki orbitə çıxarıb

Son iki ayda sosial sahə üzrə 78 mindən çox e-arayış verilib

Fransa Mərakeşə 146 milyon dollar kredit verir

Qazaxıstan Xəzər dənizində hərbi təlimlər keçirib

Ədliyyə naziri Saatlıda vətəndaşları qəbul edib

“Ətirlisən, dadlısan, süfrəmizin yaraşığısan” II Çay Festivalı keçirilib

Martın 18-də aşkarlanan silah və sursatların sayı açıqlanıb

Fransuaza Jilonun rəssamlıq irsi Pikasso Muzeyində

Novruz bayramı ilə əlaqədar yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına dair Fövqəladə Hallar Nazirliyi əhaliyə müraciət edib

Kəngərli rayonunun yaradılmasının 20 illiyinə həsr olunan virtual sərgi təqdim edilib

Bakının abad məhəllələrində Novruz şənlikləri davam edir

Hərbi Prokurorluq işçiləri Müdafiə Nazirliyinin yüksəkrütbəli vəzifəli şəxsləri ilə birgə Novruz bayramı ərəfəsində hərbi hissələrdə olublar

® Monteneqronun sabiq prezidenti Milo Cukanoviç “Azərbaycanın dostu” qızıl ordeni ilə təltif olunub

Dünya Bankı Misirə 6 milyard dollar yardım edəcək

Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsi qeyri-iş günlərində səfərə hazırlaşan sürücülərə müraciət edib

Aİ Şurası Ukraynaya yeni yardım fondunu təsdiqləyib

Folklorşünas alim: Torpaq çərşənbəsi insanın təbiətlə həmrəy olması bayramıdır

Türkiyədə fəlakət zonasındakı sakinlər hər ay 15 min evlə təmin ediləcək

DİN: Martın 19-da ölkə üzrə 40 cinayətin açılması təmin olunub

Ölkənin əksər bölgələrinə yağış, dağlıq rayonlara qar yağıb

Dünya birjalarında neft ucuzlaşıb

Zabrat qəsəbəsindəki marketdə baş verən yanğın söndürülüb

Naxçıvanın kəndlərinin içməli su təminatı yaxşılaşdırılır

MDU-da tərəfdaş universitetlərlə birlikdə Çanaqqala Zəfərinin ildönümü qeyd edilib

Azərbaycan nefti bahalaşıb

Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva İlaxır çərşənbə ilə bağlı paylaşım edib

® GL 2023-cü ildə neft hasilatı artımına nail olub

Sabahdan Azərbaycanda 7 günlük Novruz tətili başlayır

Bakının bəzi yollarında sıxlıq müşahidə olunur SİYAHI

Mövcud hava şəraiti ilə bağlı sürücülərə müraciət edilib

Ukraynanın Krivoy-Roq şəhərində Novruz bayramı ilə bağlı konsert təşkil edilib

Saatlıda narkokuryerlik edən şəxs saxlanılıb

Hüquq müdafiəçisi: Azərbaycan NATO-nun uzunmüddətli tərəfdaşıdır

Türkiyə tədqiqatçıları stressin beyində “zamanın qavranılmasını” pozduğunu müəyyənləşdiriblər

Daşkəsəndə narkotik vasitələr satan şəxs saxlanılıb

Avstraliya məhkəməsi “Uber”i böyük məbləğdə təzminat ödəməyə məcbur edib

Yanlış ayaqqabı uşağın sağlamlığına zərər verə bilər - Mütəxəssis rəyi

Anaklia limanının dəniz infrastrukturunun tikintisi üçün beynəlxalq tender elan edilib

Süni intellekt və lazer əsaslı sensorla mədədəki xəstəliklər müəyyən ediləcək

Braziliyada hiss edilən temperatur 62 dərəcə Selsini keçib

Yaponiyada yaşlı insanlar əməyə cəlb edilir

İraq neft ixracını azaldacaq

Ümumdünya Buxara Yəhudiləri Konqresinin nümayəndə heyəti Qırmızı qəsəbəyə səfər edib

Budapeştdə biznes forumda Azərbaycandakı investisiya imkanlarından danışılıb

Gürcüstanın Təhsil və Elm Nazirliyinin Marneuli İctimai Kollecində təntənəli Novruz şənliyi keçirilib

Azərbaycanın Qırğızıstandakı səfirliyində Novruz bayramı qeyd edilib

Bu gün Torpaq çərşənbəsidir

Şabranda minik avtomobilləri toqquşub, yaralananlar var

“Robotexnika Klubu”nun üzvləri Türkiyədə keçiriləcək “Texnofest”ə layihə təqdim ediblər

Kəngərli rayonunun yaradılmasının 20 illiyi qeyd olunub

Türkiyə və Rusiya prezidentləri arasında telefon danışığı olub

Dövlət Komitəsində Yaponiyada yaşayan azərbaycanlı pianoçu ilə görüş olub

Amur vilayətindəki filiz mədənində qəza baş verib, dağıntılar altında qalanlar var

Media əməkdaşları arasında atıcılıq yarışının qalibləri bəlli olub

Türkiyə Prezidenti: Bu yay İraq sərhədimizin təhlükəsizliyini tam təmin edəcəyik

Naxçıvan ŞİH: Möminə Xatun türbəsinin ətrafındakı tikili ilə bağlı yayılanlar həqiqəti əks etdirmir

Azərbaycanın güləş millisi “Çempionlar” turnirini 10 medalla başa vurub

YAP Səbail rayon təşkilatında Novruz bayramı qeyd edilib

Nigeriyada daha yüz adam oğurlanıb

Azərbaycan-İraq əlaqələrinin inkişaf perspektivləri müzakirə olunub

Bakı Ali Neft Məktəbində “Huawei” şirkətinin laboratoriyası fəaliyyətə başlayıb

Nazirlik: Hərbi hissələrdə bayram tədbirləri qapalı şəraitdə keçirilir

Azərbaycan atıcıları Almaniyada qızıl medal qazanıblar

Bakı Dövlət Universitetində Novruz şənliyi

Yens Stoltenberq: NATO ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq üçün yeni çərçivə sənədinin razılaşdırılması üzərində iş aparırıq VİDEO

Beynəlxalq mətbuat Azərbaycan Prezidentinin NATO-nun Baş katibi ilə görüşündən yazır

“Ailəm könüllüləri” proqramının könüllüləri mükafatlandırılıb

Nobel sülh mükafatı laureatı Məhəmməd Yunus BAMF-da olub

Azərbaycan icması Böyük Britaniya Parlamentinə etiraz məktubu göndərib

Müdafiə naziri Novruz bayramı münasibətilə Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik edib

Unudulmaz bəstəkar Şəfiqə Axundovanın 100 illik yubileyi qeyd olunub

Hikmət Hacıyev: Azərbaycan ilə Çin arasında ənənəvi dostluq və tərəfdaşlıq münasibətləri var VİDEO

Xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələrində Çanaqqala zəfərinin 109-cu ildönümü qeyd edilib VİDEO

Ağdamda Bahar bayramı şənliyi keçirilib

Bakının Dəmir yolu vağzalında keçirilən oftalmoloji aksiya zamanı 120 nəfər müayinə olunub 

Monitorinq Mərkəzi Almaniyada “Avropada dilimizin bu günü və sabahı” adlı tədbir keçirib

M.F.Axundzadənin “Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah” əsəri İstanbulda səhnələşdiriləcək

Dövlət qulluğunda inzibati icraçı vəzifələr üzrə test imtahanına qeydiyyat elan edilib

Azərbaycan səfiri Çanaqqala Zəfərinin 109-cu ildönümü münasibətilə təşkil olunan tədbirdə iştirak edib

İsveçrənin ölkəmizdəki səfiri ilə COP29 ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb

Avropa dövlətləri Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin dəmir yolu hissəsinin işə salınmasında maraqlıdırlar

Milli Kitabxanada “Tale şairi: Məmməd İsmayıl” adlı kitabın təqdimat mərasimi olub

® “Beyin ölümü diaqnozunun təyininə multidisiplinar yanaşma” mövzusunda seminar keçiriləcək

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 25 dekabr tarixli 503 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Dərman vasitələrinin farmakonəzarət Qaydası”nda dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Xocavəndlilər baharın gəlişini yüksək əhvali-ruhiyyə ilə qeyd edirlər

“Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin işçilərinin say həddinin təsdiq edilməsi və əməkhaqqı fondunun müəyyən edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 15 iyul tarixli 309 nömrəli Qərarında dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI