Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

ELM VƏ TƏHSİL

Qubadlıda Mehdiqulu xanın mirası olan Xanlıq qəsəbəsi

Bakı, 1 avqust, AZƏRTAC

Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan Cavanşir 1806-cı ilin iyununda Şuşa qalasının yaxınlığında Xanbağında 17 nəfər ailə üzvü ilə birlikdə çar ordusunun mayoru Lisaneviçin dəstəsi tərəfindən qətlə yetiriləndən sonra oğlu Mehdiqulu xan Qarabağda xanlıq taxtına əyləşdi. Ona hələ gəncliyində atası tərəfindən Zəngəzur mahalında irsi olaraq mülk torpaqları verilmişdi. Bu torpaqlar müasir Qubadlı rayonu ərazisini əhatə edirdi. Mehdiqulu xan Qarabağda taxta əyləşmədən öncə məhz bu ərazidə ata-babasının quruculuq və abadlıq işlərinin davamı olaraq yeni iqamətgah inşa etməyi qərara aldı.

Bunu AZƏRTAC-a AMEA-nın Tarix İnstitutunun böyük elmi işçisi Ramin Əlizadə deyib.

Tarixçi alim bildirib ki, yeni yaşayış məntəqəsi qısa müddət ərzində Xanlıq adı ilə tanınmağa başladı. Lakin Mehdiqulu xanın Qarabağda taxta oturmasından sonra regionda o zamanın böyük gücləri olan Osmanlı, Rusiya və Qacar imperiyaları arasında müharibə alovu qızışdı. Müharibə alovu Qarabağ və Zəngəzurdan da yan keçmədi.

Rusiya imperiyası 1805-ci il mayın 14-də İbrahimxəlil xan Cavanşirlə imzaladığı Kürəkçay müqaviləsini pozaraq 1822-ci ildə Qarabağ xanlığını ləğv etdi və onun ərazisində yeni inzibati ərazi vahidi olan Qarabağ əyaləti yaradıldı. 1823-cü ildə Rusiyanın Gürcüstanda Baş hakimi polkovnik A.P.Yermolov və həqiqi mülki müşavir K.İ.Mogilevskinin göstərişi ilə tərtib edilmiş “Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatdan məlum olur ki, Qarabağ və Zəngəzur ərazilərində yaşayış məntəqələri əsasən Qarabağ xanına və onun yaxın adamlarına məxsus olub. 1866-cı ildə Tiflisdə nəşr edilən bu sənəddə Qarabağın və Zəngəzurun bəzi yer-yurd adları təhrif edilsə də, bölgənin qədim xristian etnosu olan albanların yaşadıqları bir çox yerlər erməni kəndi kimi qeydə alınsa da, bu ərazilərin irsi hakimlərinin əslən Azərbaycan türkü olan Qarabağ xanı və onun ailə üzvləri olduğu açıq-aydın göstərilir.

1823-cü ildə hazırlanan “Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatda Zəngəzurun bir hissəsində (müasir Qubadlı rayonunun ərazisində) xan ailəsinin mülkləri içərisində bir çox kəndlərin adları çəkilir. Bu hesabatı hazırlayan müəlliflər onların bir çoxunun adlarını təhrif etsələr də, diqqətlə nəzər saldıqda hansı kəndlərdən söhbət getdiyi aydın olur. Qeyd edək ki, Azərbaycan türkləri XIX-XX əsrin əvvəllərində “tatar” və ya “müsəlman tatar”, “yarıköçəbə elat” adları ilə tanınırdılar. Bu hesabatda “tatar” və “yarıköçəbə elat” dedikdə məhz Azərbaycan türkləri nəzərdə tutulur. 1823-cü ildə hazırlanan “Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatda Qubadlı ərazisində 24 yaşayış məntəqəsi qeyd edilib: Xəndək, Kevdadıx-Bərgüşad, Bərgüşatlı, Əlyanlı, Tatar, Kubbatı (Qubadlı) (Hesabatın müəllifləri Qubadlı haqqında yazırlar ki: “bu kəndə məxsus torpağı Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan satın alıb özünün azyaşlı oğlu Mehdiqulu xana hədiyyə edib. General P.S. Kotlyarevskinin xahişi ilə bu ərazinin idarəçiliyi Hacı Ağalar bəyə həvalə olunub. O zaman bu torpaqlar dağıdılmış və əhalisiz qalmışdı. Hacı Ağalar bəy isə İrəvandan, Naxçıvandan və Qaradağdan əhalini gətirib burada məskunlaşdırdı. Bu xidmətinə görə xana heç bir ödənc vermirdi və torpaq sahibi kimi bütün gəliri özünə götürürdü”. Mehdiqulu xanın 1863-cü ildə anadan olduğunu nəzərə alsaq Qubadlı ərazisinin atası İbrahimxəlil xan tərəfindən ona hədiyyə edilməsinin təqribən XVIII əsrin 70-ci illərindən gec baş vermədiyini deyə bilərik. “Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatda bu ərazidən “dağıdılmış və əhalisiz qalmış” yaşayış məntəqəsi kimi bəhs edilməsinə gəlincə, Qubadlı ərazisi şübhəsiz ki, Birinci Rusiya-İran müharibəsinin (1804-1813-cü illər) gedişi zamanı Qarabağın və Zəngəzurun hər yerində olduğu kimi ciddi dağıntıya məruz qalıb, əhalisi isə qonşu bölgələrə məcburi köçkün kimi getmişdir. Müharibə qurtaran kimi bir çox ərazilərdə olduğu kimi Qubadlının da əhalisi öz doğma el-obasına qayıtmışdır), Xoca-Musaxlı (Xocamsaqlı), Xocahan, Gödəkli (Gödəklər), Sarallı, Məmərli (Məmər), Diləli (Diləli-Müskanlı), Tamirçi (Dəmirçilər), Kayali (Qayalı), Kazianni (Qəzian), Əli Qulu Uşağı (Əliquluşağı), Bəxtiyarlı, Padar (bu kənd Qarabağ xanı Mehdiqulu xanın böyük qardaşı Məhəmmədhəsən ağa Cavanşirin oğlu polkovnik Cəfərqulu xanın mülklərinə daxil idi. “Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatda qeyd edilir ki, Cəfərqulu xanın mülkündə Ağa Padarın torpağına İsmayıl Namaz öz iddiasını irəli sürmüşdür), Qaraqoyunlu (“Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatda Qaraqoyunlu elatının Qarabağın qədim yarıköçəbə tayfalarından olduğu və böyük hissəsinin Cənubi Azərbaycana Qaradağ mahalına köçdüyü qeyd edilib), Xalaç (Xələc), Xanıxlar (Xanlıq) (Qubadlı ərazisi müharibələr nəticəsində yadellilər tərəfindən tez-tez dağıntıya məruz qaldığından Mehdiqulu xan hələ Qarabağ xanı taxtına oturmazdan əvvəl məhz Qubadlı ərazisində Xanlıq adı ilə özünə yeni iqamətgah seçmiş və burada qərargah inşa etmişdir. “Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatda Xanlıq kəndi haqqında verilən arayışdan məlum olur ki, bu yeni salınmış məntəqənin sakinləri qədim Xanlıq kəndindən köçüb gəlmiş əhalidir. Qubadlı ərazisi Azərbaycan türk tayfalarının sıx məskunlaşdığı ərazilərdən biri olduğu üçün yeni Xanlıq kəndinin əhalisi bura yaxınlıqda yerləşən qədim kəndlərdən birindən köçüb gəlib).

Tarixçi alim vurğulayıb ki, hesabatın müəlliflərindən biri olan A.P.Yermolov anti-türk mövqeyi ilə seçilir. Onun ermənipərəst olması isə açıq-aşkar məlum idi. Buna görə də “Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatda Qubadlı ərazisində Azərbaycan türkləri yaşayan kəndlərin qeydiyyatının dəqiq aparılmaması şübhəsiz ki, real demoqrafik faktları saxtalaşdırmaqdan başqa bir şey deyil. Hətta bu siyahıyaalmada Qarabağın və Zəngəzurun yerli xristian əhalisi olan albanlar hamısı erməni adı ilə təqdim edilib.

Qubadlı ərazisində Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan Cavanşirin oğlu Mehdiqulu xanın yeni mərkəz kimi inşa etdirdiyi Xanlıq yaşayış məntəqəsi öz dövründə bölgənin mühüm iqtisadi-mədəni mərkəzlərindən birinə çevrilmək ərəfəsində idi. Lakin Xanlıq yaşayış məntəqəsinin daha da inkişaf etdirilməsinə başlıca maneə Rusiya imperiyasının 1822-ci ildə Qarabağ xanlığını rəsmi şəkildə ləğv etməsi oldu. Bununla da Mehdiqulu xan vəzifəsindən kənarlaşdırıldı, Rusiya imperiyasının hakim dairələri tərəfindən yüksək imtiyazlara və vəzifələrə layiq görülmüş erməni şovinist hərbçilərinin və məmurlarının aramsız ciddi təzyiqləri nəticəsində demək olar ki, bütün varidatı əlindən alındı, bir müddət Qarabağdan didərgin düşərək Qacarlar dövlətinə sığınmağa məcbur oldu.

“1823-cü ildə Rusiya imperiyasının məmurları tərəfindən hazırlanan “Qarabağ əyalətinin təsviri” adlı rəsmi hesabatda Qubadlı ərazisində ermənilərin hansısa bir qədim yaşayış məskənindən bəhs edilmir, əksinə bu mənbədə yaşayış məntəqələrinin ¾-dən çoxunun əhalisinin Azərbaycan türkləri olduğu qeyd olunub. Qarabağın sonuncu xanı Mehdiqulu xanın Qubadlı ərazisində özünə yeni iqamətgah – Xanlıq yaşayış məntəqəsi inşa etdirməsi bu ərazinin əsl sahiblərinin Azərbaycan türkləri olduğunu bir daha təsdiq edir”, - deyə Ramin Əlizadə qeyd edib.

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Alimlər virusların insandan heyvana daha çox keçdiyini ortaya çıxarıblar

İsveç arxeoloqları XII əsrə aid gümüş sikkələr aşkarlayıblar

Finlandiyada etiraz nümayişləri Pasxa bayramından sonra davam edəcək

Vyetnamlı məktəbli dünyada SAT üzrə ən yaxşı nəticə göstərib

Bir ay tam yuxu alan insanlar özlərini 6 yaş cavan hiss edirlər - Araşdırma

Brüsseldə zorakılıq halları nəzarətdən çıxır

Azərbaycan Beynəlxalq Astronavtika Federasiyasının “Yaz toplantıları” konfransında təmsil olunub

Türkiyə 10 illik fasilədən sonra Liviyaya uçuşları bərpa edib

Uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə oturaq həyat tərzi damar sərtliyini artıra bilər

Çinin “Phoenix” telekanalı Azərbaycana həsr olunmuş xüsusi veriliş yayımlayıb VİDEO

Pentaqon: Rusiya ABŞ-ın terror aktı ilə bağlı xəbərdarlığına məhəl qoymayıb

Parisdə Olimpiya Oyunlarının açılış mərasimi ləğv edilə bilər

XİN: Macarıstan terrorizmi hər zaman qınayacaq

“Crocus City Hall”dakı terror aktında şübhəli bilinən daha bir nəfər saxlanılıb

Hikmət Hacıyev: COP29 Azərbaycanın qətiyyətini, diplomatik və siyasi cəsarətini nümayiş etdirir VİDEO

Gürcüstanın Bakuriani bölgəsində baş verən qar uçqunu nəticəsində bir nəfər itkin düşüb

Göyçayda yol qəzası baş verib, xəsarət alanlar var

Premyerası Bakıda keçirilmiş “Kalina krasnaya” filmi 50 yaşını qeyd edir

Gəncədə yaşayış binasında yanğın baş verib VİDEO

Netanyahu HƏMAS-ın “strateji aktivlərinə” həbs qoyulduğunu açıqlayıb

ABŞ Konqresinin nümayəndə heyəti Ankarada “F-16” tədarükü mövzusunu müzakirə edəcək

Gürcüstanın Baş naziri ölkə müsəlmanları üçün iftar süfrəsi təşkil edib

BMT: Konqonun şərqindəki döyüşlər 6 milyona yaxın insanın evlərini tərk etməsinə səbəb olub

Naxçıvandan Qarabağa yollanan şəhid ailələri Füzuli rayonunda olublar

“Crocus City Hall”da terror aktı törədilən yerdə sübutların yoxlanılması başa çatdırılıb

“Azərişıq” Göyçayda yenidənqurma işlərini davam etdirir

Səfir Leyla Abdullayeva Fransanın nüfuzlu universitetində Azərbaycanın enerji siyasətindən danışıb VİDEO

Lavrov: Ermənistandakı vəziyyət nikbinlik yaratmır

Növbəti aqrar biznes festivalı Qubada təşkil olunub

Azərbaycan boksçuları Bakıdakı beynəlxalq turniri 21 medalla başa vurublar

Politoloq: Ermənistanın Gürcüstan ərazilərini işğal etməsi de-yure təsdiqlənib

Naxçıvanda sel sularından səmərəli istifadə təmin edilib

Azərbaycan təhlükəsizlik orqanlarının 105 illiyi ilə bağlı təntənəli tədbir təşkil olunub

İtaliya İsraili Rəfahda hərbi əməliyyat keçirməməyə çağırıb

“Morgenland” Odlar Yurdu ilə görüşür” - Azərbaycan və Almaniya musiqiçilərinin birgə layihəsi təqdim olunub

Nazir: “SİMA İmza” tətbiqinin xarici ölkələrə ixracı üçün danışıqlar aparılır

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumunun iclasında Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin müraciəti əsasında konstitusiya işinə baxılıb

Taha Ayhan: Məqsədimiz Şuşanın azad olunma hekayəsini bütün dünyaya çatdırmaqdır

Nyu-Yorkun mərkəzində avtomobil sürmək üçün rüsum ödəniləcək

Fərid Qayıbov: İl ərzində Şuşada gənclər üçün müxtəlif tədbirlər keçiriləcək

Roma Papasının səhhəti yaxşılaşıb

Elektron Təhlükəsizlik Xidməti OIC-CERT kibertəhlükəsizlik təşkilatına üzv olub

Nazirlik: Taksilərin ağ və ya qırmızı olması ilə bağlı tələb yalnız iyulun 1-dən idxal edilən avtomobillərə şamil edilir

N.Paşinyan: Ermənistanda yalnız bir hökumət var və ikincisi ola bilməz

“Clarivate” şirkətinin nümayəndəsi seçilmiş jurnalların əməkdaşları üçün təlim keçəcək

Gəncə-Qazax bölgəsində yerləşən kolleclərdə monitorinqlər başlanıb

“Şuşa İƏT Gənclər Paytaxtı - 2024” beynəlxalq proqramının keçirilməsinə dair öhdəlik protokolu imzalanıb

Türkiyə Qəzzaya növbəti humanitar yardım gəmisi göndərib

Canını Vətənə fəda edənlər – Elçin Şükürov

Bağçalara müdir vəzifəsinə işə qəbulun test imtahanı mərhələsinin qaydaları açıqlanıb

Gürcüstanda doğulan uşaqların sayı 5 faiz azalıb

Mingəçevirdə yataqxana binasında yanğın olub, sakinlər təxliyə edilib

ABB Ağdaş filialını da yeniləyib

Naxçıvanda saxta zeytun yağları satış dövriyyəsindən kənarlaşdırılıb

“İnsanlıq əleyhinə cinayət: soyqırımı siyasəti, tarixi həqiqətlər və faktlar” mövzusunda konfrans keçirilib

Sərnişindaşıma ilə məşğul olan nəqliyyat vasitələrində AYNA-nın loqosu olacaq

Taksilərdə nağdsız ödəniş üçün pos-terminallar quraşdırılacaq

Taksi fənərləri ilə bağlı tələb müəyyənləşib

Qərbi Azərbaycan yallıları ilə bağlı kitabın təqdimatı olub

Akademik Əhəd Canəhmədov Niderlandda beynəlxalq tədbirdə elmi məruzə ilə çıxış edib

Azərbaycanla Misir arasında qida məhsullarının dövriyyəsini genişləndirmək məsələsi müzakirə olunub

Beynəlxalq turizm portalı Azərbaycanla bağlı yazı dərc edib

AMADA-nın əməkdaşı WADA-nın vebinarında iştirak edib

“Türk xalqları ədəbiyyatı” üç cilddə nəşrə hazırlanır

Buraxılış tarixi on beş ildən çox olan avtomobillər taksi kimi fəaliyyət göstərə bilməyəcəklər

Sumqayıtda yolların təmirinə başlanılıb VİDEO

Şokoladın həddindən artıq yeyilməsi baş ağrıları və qan təzyiqinin dəyişməsinə səbəb ola bilər

Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutunda Ümumdünya Vərəmlə Mübarizə Gününə həsr olunan elmi-praktik konfrans keçirilib

“The Nation” qəzeti: ABŞ söz və fikir azadlığını qoruduğunu bildirir, lakin jurnalistlərin qətlinin təşkilində iştirak edir

Peşə təhsili pilləsinin bir səviyyəsindən növbəti səviyyəsinə keçid qaydasında dəyişiklik edilib

"IELTS imtahanına təşviq" layihəsi çərçivəsində 300 nəfər uğurlu nəticə əldə edib

Türkiyə Silahlı Qüvvələri son bir həftədə 38 terrorçunu zərərsizləşdirib

Niyazinin mənzil-muzeyində Əməkdar artist Arif Manaflı ilə görüş

Premyer Liqa: Dörd oyuna hakim təyinatları açıqlanıb

Azərbaycan ağırlıqqaldıranları üçün antidopinqlə bağlı seminar keçirilib

Azərbaycan və Türkiyə birgə tarixi film çəkəcəklər

“Azərbaycanda sürüşmə hadisələrinin kataloqu” Moskvada nəşr edilib

Korsikanın muxtariyyətinə dair qanun layihəsi qəbul olundu, deputat etiraz etdi: Bu, buxovdur

Birinci Beynəlxalq Opera Festivalının ən gənc iştirakçıları çıxışa hazırlaşırlar

Taksilərin texniki göstəriciləri, daxili və xarici tərtibatına dair tələblər təsdiqlənib

BMT-nin İnkişaf Proqramı ilə gələcək əməkdaşlığa dair fikir mübadiləsi aparılıb

Dövlət orqanlarında vakant inzibati vəzifələrin tutulması məqsədilə daxili müsahibə elan edilir

Kino Agentliyində “Kinematoqrafiya haqqında” Qanunun yenilənməsi məqsədilə işçi qrupu yaradılır

Novruz bayramı günlərində yollarda 39 yol-nəqliyyat hadisəsi baş verib

Bakı şəhərətrafı dəmir yolu nəqliyyatı ilə sərnişindaşıma fəaliyyəti üzrə subsidiya verilməsi Qaydaları təsdiqlənib

“Müntəzəm və taksi minik avtomobili ilə sərnişin daşımalarında istifadə olunan avtonəqliyyat vasitələrinin texniki göstəriciləri, daxili və xarici tərtibatına dair tələblər”in təsdiq edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

“Ödəniş xidmətləri və ödəniş sistemləri haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il 14 iyul tarixli 987-VIQ nömrəli Qanununun icrası ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarında dəyişiklik edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il 5 dekabr tarixli 1048-VIQD nömrəli Qanununun icrasını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin bəzi qərarlarında dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2020-ci il 10 yanvar tarixli 5 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “İcbari tibbi sığorta üzrə Xidmətlər Zərfi”ndə dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

“Bakı şəhərətrafı dəmiryol nəqliyyatı ilə sərnişindaşıma fəaliyyəti üzrə subsidiya verilməsi Qaydaları”nın təsdiq edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Federasiya rəsmisi: “Böyük İpək Yolu” beynəlxalq turnirinin keçirilməsi ölkəmizdə boksun inkişafına müsbət təsir göstərəcək

“Azərbaycan Respublikasında ixrac-idxal əməliyyatları üzrə gömrük rüsumlarının dərəcələri haqqında” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1998-ci il 22 aprel tarixli 91 nömrəli Qərarında dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2020-ci il 5 avqust tarixli 279 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Vətəndaşların peşə təhsili üzrə qeyri-formal və informal təhsil formaları vasitəsilə əldə etdikləri bilik, bacarıq, səriştə və təcrübənin qiymətləndirilməsi və tanınması məqsədilə imtahanın keçirilməsi və onlara peşə ixtisasını təsdiq edən sənədin verilməsi Qaydası”nda dəyişiklik edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 16 aprel tarixli 173 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Peşə təhsili pilləsinin bir səviyyəsindən növbəti səviyyəsinə keçid Qaydası”nda dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin QƏRARI

Qafqazşünaslıq İnstitutunda 31 Mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününə həsr edilmiş dəyirmi masa keçirilib

Cənubi Afrika Respublikasının Prezidenti Matamela Siril Ramafozadan

Şərqşünas alimin məqaləsi Tehranda çap olunub

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin aparat rəhbəri Biləsuvarda vətəndaşları qəbul edib

Dünyanın futbol üzrə ən dəyərli “onbirliyi” açıqlanıb

Latviyanın xarici işlər naziri istefa verib

Beynəlxalq ekspert: COP29 Azərbaycanın iqtisadi mövqeyini gücləndirməsi üçün strateji fürsətdir - MÜSAHİBƏ