MƏDƏNİYYƏT
Qusar rayonunun füsunkar təbiəti turistləri ilin bütün fəsillərində məftun edir
Bakı, 24 may (AZƏRTAC). Meşələrlə örtülü dağların və dərələrin qoynunda yerləşən, şəlaləli çayları, diş donduran buz kimi soyuq bulaqları, güzgü kimi bərq vuran gölləri olan Qusar rayonu səyahət həvəskarlarının, təbiət vurğunlarının, turistlərin ən çox xoşladıqları məkandır.
Ölkəmizin şimal-şərqində, Şahdağın ətəklərində qərar tutmuş bu rayon, nəinki Azərbaycanın, eləcə də bütün Qafqazın ən gözəl guşələrindən biridir. İlin bütün fəsillərində burada səyahətə çıxan minlərlə təbiət həvəskarına rast gəlmək mümkündür. Yayda sərin meşələri, qışda pambıq kimi ağappaq qara bürünmüş dağ və dərələri buraya yolu düşənləri sanki ovsunlayır, onları təkrar-təkrar bu füsunkar diyara qayıtmağa məcbur edir.
Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikası ilə həmsərhəd olan Qusar rayonunda hazırda 183 min 500 nəfər əhali yaşayır. Rayonun inzibati mərkəzi Qusar şəhəri Bakıdan 183 kilometrlik məsafədədir. Şəhərin 15 min 800 nəfər əhalisi vardır. Rayon mərkəzinin relyefi buraya gələn turistləri elə ilk baxışdan məftun edir. Təmiz və səliqəli küçələri, ətrafa xüsusi gözəllik verən mənzərələr, yaşıllıqlar göz oxşayır. Turizm həvəskarları və səyyahlar rayonla tanışlığa vaxtilə bu şəhərdə olmuş böyük rus şairi Mixail Lermontovun adını daşıyan muzeydən başlaya bilərlər.
Rayon ərazisinin landşaftı turizmin inkişafı üçün çox əlverişlidir. 15 hektar sahəsi olan Qusar Dövlət Təbiət Yasaqlığında və təbii meşələrində enliyarpaqlı vələs, palıd, qayın, qovaq, qarağac, fıstıq ağacları üstünlük təşkil edir. Çay yataqlarındakı meşələrdə əzgil, zoğal, alça, sumax, yemişan kimi yabanı meyvələr, itburnu, yabanı üzüm, böyürtkən və digər təbii dərman bitkiləri yetişir.
Qusar rayonu özünün zəngin faunası ilə də fəxr edə bilər. Canavar, ayı, tülkü, qaban, dağ keçisi, dovşan və s. kimi heyvanlar, turac, kəklik, bildirçin, çöl göyərçini, yaşılbaş ördək və digər müxtəlif növ quşlar bu əsrarəngiz məkanın bəzəyidir.
Bu yerlərdə dərələrdən axan şəlalələr turistlərin nəzərini həmişə cəlb etmişdir. Şahnabat, Ləzə, Qurqur çaylarının üzərindəki şəlalələrə baxmaqdan, su şırıltısının səsini dinləməkdən doymaq olmur. Qış mövsümündə isə bu şəlalələr donur və buzlu dağlara dırmanmağı xoşlayan alpinistlərin yarış yerinə çevrilir.
Rayonda piyada gəzməyi xoşlayan turistlər üçün də əlverişli şərait vardır. Bu gözəl diyara gələn turistlər ekoloji xarakterli 3 marşrut üzrə hərəkət edə bilərlər. Bunlardan biri Qusardan Ləzə şəlaləsi istiqamətindədir. Bu marşrutla hərəkət edən turistlər yolüstü Əniğ kəndində düşərgə salıb dincələ bilərlər. Bu zaman kəndin yaxınlığındakı XIII əsrə aid Əniğ qalasının indiyədək salamat qalmış divarlarının qalıqlarına tamaşa etmək yerinə düşər. IX əsrə aid olduğu ehtimal edilən bu qədim qala Şabranla Dərbənd arasında strateji mövqedə yerləşmişdir. Turistlər burada nisbətən yaxşı qalmış məscid binasına baxmaqdan da vaz keçməzlər.
Bu kəndin yaxınlığında fəaliyyət göstərən “Suvar” dağ-turizm istirahət zonası qonaqların üzünə hər zaman açıqdır. Burada yaxşıca nahar etmək və dincəlmək olar. Ləzə kəndinə çatdıqdan sonra isə Quba rayonunun məşhur Xınalıq kəndinə, necə deyərlər, əl uzatsan çatar. Piyada gəzməyi xoşlayan turistlər son vaxtlar bu marşrutdan daha çox istifadə edirlər.
Qusar-Qazanbulaq istiqamətində olan marşrutda turistlər üçün maraq doğuran obyektlərdən biri də Urva kəndi yaxınlığındakı 7 hektarlıq ərazidə yerləşən “Əlistan baba” fıstıq meşəsidir.
Qusardan Sudur istiqamətinə aparan yolun uzunluğu 75 kilometrdir. Bu marşrutla səyahətə çıxarkən Şahdağın yamacında yerləşən Həzrə kəndinə dönüb Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin banisi Şah İsmayıl Xətainin babası Şeyx Cüneydin XVI əsrə aid məqbərəsini də ziyarət etmək olar.
Qusarda qonaq olan səyahət həvəskarları “Qarabulaq”, “Qayibulaq”, “Şahdağ”, “Şahbulaq”, “Qusar bulaq”, “Star Qusar” və digər istirahət mərkəzlərinin xidmətindən yararlana bilərlər.
Azərbaycanın digər bölgələrində olduğu kimi, Qusar rayonunda da xalqımızın qədim mədəniyyətinin və həyat tərzinin izlərini görmək olar. Həzrə, Balaqusar, Əniğ, Yasab, Köhnə Xudat, Gündüzqala kəndlərində qədim məqbərələrin, məscidlərin, qədim insan məskənlərinin, qalaların qalıqları qorunub saxlanılmaqdadır.
Rayonda qədim xalq sənətinin ən geniş yayılmış növü xalçaçılıqdır. Həm ev şəraitində, həm də şəhərin mərkəzində yaradılmış sexdə toxunan xovsuz Sumaq xalçaları daha çox məşhurdur. Respublikamızda ən böyük xalçatoxuyan dəzgah bu sexdə quraşdırılmışdır. Həmin dəzgahda eyni vaxtda 10 nəfər işləyə bilir. Xalı-xalça həvəskarları Qusar xalçalarına böyük üstünlük verirlər.
Azərbaycanın ən gözəl guşələrindən olan Qusar rayonunun turizm potensialı çox zəngindir. Təəssüflər olsun ki, təbiətin bizə bəxş etdiyi böyük imkanlardan uzun zaman səmərəli istifadə olunmamışdır. Azərbaycanda turizmin inkişafı istiqamətində ilk uğurlu addımlar 1983-cü ildə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin təşəbbüsü və bilavasitə təşkilatçılığı ilə atılmışdır. Yaddaqalan olmuşdur. O vaxt SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsində işləmiş ulu öndərimizin şəxsi təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Xəzər dənizinin Azərbaycan sahillərində Ümumittifaq əhəmiyyətli kurort zonasının yaradılması barədə qərar qəbul edilmişdir. Bu qərara uyğun müəyyən işlər görülsə də, sonrakı məlum hadisələr bir sıra turizm təşkilatlarının fəaliyyətinin dondurulmasına gətirib çıxarmışdır.
Sonralar - 1999-cu il iyulun 27-də ümummilli liderimiz “Turizm haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi haqqında” Fərman imzalamışdır. Bu qanun Azərbaycanda, o cümlədən bu gün haqqında söhbət açdığımız Qusar rayonunda turizm bazarının hüquqi əsaslarının bərqərar edilməsinə yönəlmiş dövlət siyasətinin prinsiplərini, turizm fəaliyyətinin əsaslarını müəyyənləşdirmişdir. Ölkədə turizmi inkişaf etdirmək və turizm ehtiyatlarından səmərəli istifadə etmək məqsədi ilə 2002-ci il avqustun 27-də ölkə Prezidentinin Sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasında 2002-2005-ci illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı” təsdiq olunmuşdur. “2009-2018-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında kurortların inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” isə ölkəmizdə yaxın gələcəkdə turizm-kurort sahəsinin planlı surətdə inkişaf etdirilməsinə zəmin yaratmışdır.
Hazırda Azərbaycan turizmi yüksələn xətt üzrə inkişaf etməkdədir. Bu inkişafın göstəricisi olaraq Prezident İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən inşa edilən və 2008-ci ildə istifadəyə verilən Qusar Olimpiya-İdman Kompleksini misal gətirmək olar. Kompleks təlim-məşq toplantılarının, respublika və beynəlxalq əhəmiyyətli yarışların keçirilməsi, həmçinin istirahət üçün ideal məkandır. 40 kottecə malik bu nadir tikili təbii meşəliklərlə əhatə olunmuşdur.
Azərbaycan Prezidentinin birbaşa tapşırığı ilə Qusar şəhərindən 30 kilometr şimalda, dəniz səviyyəsindən 1.300-3.200 metr hündürlükdə, Şahdağ Milli Parkının ərazisində inşa edilən “Şahdağ” Qış-Yay Turizm Kompleksinin tikintisi də cədvəl üzrə davam edir. Obyektdə birinci mərhələ üçün nəzərdə tutulan işlərin 50 faizi artıq başa çatmışdır. Bura ilk növbədə infrastrukturun qurulması, yəni yol, qaz və su xətlərinin çəkilməsi aiddir. Kompleksdə 346 yerlik dördulduzlu hotelin tikintisində və xizək yollarının çəkilişində də müəyyən işlər görülmüşdür. Ərazidə 54 stasionar qaryağdıran generator quraşdırılmış və sınaqdan keçirilmişdir.
Qusarçayın suyu nasoslar vasitəsilə bu generatorlara ötürülür və 30-35 atmosfer təzyiqlə ətrafa püskürdülür. Bununla da yazda Şahdağın ətəklərindəki qar əriyəndən sonra xizək eniş zolaqları üçün süni qar yağdırılması həyata keçiriləcəkdir. Bundan əlavə, kompleksə daha 15 mobil qaryaradan generatorun gətirilməsi nəzərdə tutulur. Xizək eniş zolaqları boyunca turistləri yuxarı qaldırmaq üçün qurğuların quraşdırılmasına da başlanılmışdır. 21 turistqaldıran xətt artıq quraşdırılmışdır. Ərazidə meteoroloji stansiyanın təchiz edilməsi yekunlaşmışdır. Bu yaxınlarda xizək marşrutunun açılışı da gözlənilir. Bundan ötrü xizək yollarında qarbərkidən texnika alınıb gətirilmişdir. “Turizm ili” elan olunan 2011-ci ilin sonunda isə kompleks ilk turistlərini qəbul edə biləcəkdir.
Bu ilin fevralında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Şahdağ” Qış-Yay Turizm Kompleksində olması, tikintinin gedişi ilə yaxından maraqlanması, 2 nömrəli kanat və xizək yolunun açılışında iştirak etməsi ölkə rəhbərliyinin bu obyektin tikintisinə verdiyi qiymətin göstəricisidir.
Qafqazda bənzəri olmayan “Şahdağ” Qış-Yay Turizm Kompleksinin istifadəyə verilməsi ilə ölkəmizdə yay turizmi ilə yanaşı, qış turizmi də inkişaf edəcəkdir. Beləliklə, “Şahdağ” Qış-Yay Turizm Kompleksinin işə düşməsi Azərbaycanın yaxın gələcəkdə aparıcı turizm ölkəsinə çevrilməsinə imkan yaradacaqdır. Kompleks gündəlik 5 min turist qəbul etmək gücündə olacaqdır.
Burada yüzlərlə yeni iş yeri açılacaq, rayonda istehsal edilən kənd təsərrüfatı məhsullarının satışı üçün yeni bazar yaranacaqdır. Yaxın 10 ilə başa çatdırılması nəzərdə tutulan bu turizm obyektində böyük infrastruktur layihələri həyata keçiriləcək, rayonda xeyli yeni iş yeri açılacaqdır.
Doğma Azərbaycanımızın hər tərəfi gözəldir, mənzərəlidir, səfalıdır. Qusar rayonu da bu füsunkar torpağın bir parçası kimi təkrarsızdır, cəlbedicidir. Bu gözəlliklər məskənindən istifadə etməyin, onu yaxından tanımağın və xarici qonaqlara tanıtmağın, buraya daha çox turistin cəlb olunmasına səy göstərməyin əsl zamanıdır.
Teymur Xaspoladov
AZƏRTAC-ın müxbiri