Bakı, 16 avqust, AZƏRTAC

Tuğ məktəbi Qarabağda açılmış ilk məktəblərdən olub. Bəzi mənbələrə görə məktəb 1885-ci, bəzilərinə görə isə 1883-cü ildə açılıb. Məktəbin köhnə binasının girəcəyində daş lövhənin üzərində “1883q” yazılıb. İmperator II Aleksandrın fərmanına əsasən, təhsil ocağı Rus-Avropa tipli məktəb adına layiq görülüb. Məktəbin açılışının birbaşa təşəbbüskarları Sadıq bəy və Mehdi bəy Məlik-Aslanov qardaşları idi.

Bu barədə AZƏRTAC-a açıqlamasında Niderlandın Utrext şəhərində yaşayan həmvətənimiz Rəyanə Məlik-Aslanova məlumat verib.

Məlik-Aslanovlar nəslinin davamçılarından biri olan Rəyanə xanım bu ilin iyun ayının 16-da Xocavənd rayonunun Tuğ kəndini ziyarət edib. Səfər haqqında təəssüratını bölüşən müsahibimiz Tuğ kəndinin məşhur məktəbi haqqında bildiklərini də söyləyib: “Tuğ kəndində ilk məktəb Sadıq bəyin evində açılıb. Sadıq bəyin evi kəndin aşağı hissəsində, klubdan aşağıda yerləşirdi. Bazar bulağından gələndə yolun sağ tərəfində idi. Uzun və birmərtəbəli ağ bina idi. Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra Sadıq bəyin evi anbar kimi istifadə olunurdu. Mənim ulu babamın - Aslan bəy Məlik-Aslanovun (Sadıq bəy və Mehdi bəyin qardaşı) həyat yoldaşı Asya xanım (ulu nənəm) Mir Mehdi Xəzaninin qızı idi. Aslan bəyin dəvəti ilə Mir Mehdi Xəzani Tuğa köçür və həmin təhsil ocağında dərs deyir. Ailəmizdə olan hekayələrə görə, Mir Mehdi Xəzani “Kitabi-tarixi-Qarabağ” (“Qarabağnamə”) əsərini ulu babamın evində yaşayarkən yazıb.

Ümumiyyətlə, Xudadat bəy Məlik-Aslanov, Cavad bəy Məlik-Yeganov və bir çox görkəmli şəxslər bu məktəbin məzunları olublar. Məktəbdə Qori seminariyasını bitirmiş müəllimlər dərs deyib”.

Müsahibimiz, həmçinin deyib ki, Mehdi bəyin Füzuli rayonunun Kurdlər kəndinin yaranmasında da köməyi olub və kənddə kəhriz vurdurmuşdu. Həmin kəhrizdə indiyə kimi su var. Sadıq bəy Məlik-Aslanov isə Laçın və Qafan rayonlarının pristavı olub.

“Sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra, keçən əsrin 20-ci illərinin ortalarında (təqribən 1926-cı ildə), Tuğun zirvəsində Aslan bəylə Mehdi bəyin yan-yana inşa olunmuş imarətləri müsadirə edilir və bir müddət sonra bu binalarda aşağı və yuxarı siniflər üçün iki məktəb açılır. Həmin məktəblər ulu öndər Heydər Əliyevin Sərəncamı ilə Tuğda 1978-ci ildə yeni bir məktəb binası açılana qədər fəaliyyət göstərib.

Sonralar bu binaların birinci mərtəbələrində məişət xidməti yerləşir, yuxarı mərtəbələrində şəhərlərarası nəqliyyat sürücüləri üçün mehmanxana açılır. Mən Tuğda evimizi sonuncu dəfə işğaldan bir neçə il əvvəl – 1982-ci ildə görmüşəm və 40 ildən sonra – 2022-ci il iyunun 16-da evimizin qalıqlarını görmək, gözəl Tuğ kəndini ziyarət etmək mənə nəsib oldu.

Atam sonuncu dəfə Tuğda 1986-cı ildə olub və məktəbin direktoru Niyaz müəllimlə Hadruta gediblər. Atam Hadrutun arxivindən evin sənədlərini götürərək özəlləşdirmək istəyirdi, amma gələndən 2 ay sonra mədəsində ağrılar başladı. Az müddətdən sonra atam xərçəng xəstəliyindən vəfat etdi”, - deyə Rəyanə Məlik-Aslanova bildirib

Tuğ kəndinə Sadıq bəyin nəticələri ilə, yəni məktəbi açan qardaşların nəticələrinin birlikdə getdiyini söyləyən Rəyanə Məlik-Aslanova bu arzusunu da dilə gətirib: “Əminəm ki, Aslan bəy və Mehdi bəy Məlik-Aslanov qardaşlarının yaşayış evləri dövlət tərəfindən bərpa edilərək xalqımız üçün mədəni-maarif mərkəzinə çevriləcək və evlərin əsl sahiblərinin adları da qeyd olunacaq. Oraya gələn insanlar isə Məlik-Aslanovların ruhunun şad olmasını diləyəcəklər”.

Qeyd edək ki, Rəyanə Məlik-Aslanova 1963-cü ildə Bakıda anadan olub. 1985-ci ildə Xarici Dillər İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dillər Universitetinin) İngilis-alman dilləri fakültəsini bitirib. 1997-ci ilədək 164 nömrəli məktəbdə ingilis dili müəllimi işləyib. 1997-2001-ci illərdə tərcüməçilik fəaliyyəti ilə məşğul olub. 2002-ci ildən Niderland Krallığında yaşayır. Səhhətində problem olduğuna görə hazırda işləmir.