Zəngilan, 4 avqust, Aydın Yavərzadə, AZƏRTAC

Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu Azərbaycanın 14 iqtisadi rayonundan biridir və Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Cəbrayıl rayonlarını əhatə edir. İqtisadi rayonun əhatəsində olan və 30 ilə yaxın erməni əsarəti altında qalan Zəngilan rayonunda da həyat öz axarına qayıdır. Rəşadətli Azərbaycan Ordusunun şücaəti nəticəsində azadlığa qovuşan Zəngilan yaxın gələcəkdə öz qüdrətini bərpa edəcək.

AZƏRTAC-n bölgə müxbiri xəbər verir ki, Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu 7 iyul 2021-ci ildə Azərbaycan Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında iqtisadi rayonların yeni bölgüsü haqqında” Fərmanına əsasən yaradılıb. İqtisadi rayonun tərkibinə daxil olan Zəngilan 1993–2020-ci illərdə Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalı altında idi. İkinci Qarabağ müharibəsində düşmən tapdağından azad olunub. Rayonun əlvan metallurgiyanın inkişafı üçün potensialı var. Ərazisində qızıl, civə, xromit, mərmər, perlit, üzlük tikinti daşları, koral və s. faydalı qazıntı ehtiyatları ilə zəngindir. Rayon coğrafi mövqeyinə və tarixi abidələrinə görə turistik əhəmiyyət daşıyır. Burada İstisu, Minkənd, Tutqunçay kimi mineral bulaqlar, iqlim-balneoloji şərait, dağ meşələri kurort-rekreasiya məqsədləri üçün istifadə edilə bilər. Tarixi memarlıq abidələri siyahısına Gəncəsər, Ağoğlan monastırları, Gürcülü, Məmmədbəyli türbələri və Xudafərin körpüsü və s. aiddir. İqtisadi rayonun əhatəsində olan Zəngilan rayonunda tikinti quruculuq işlərinin sürətlə davam etdirilməsi, nəinki Zəngilanın, ümumilikdə Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonunun parlaq gələcəyindən xəbər verir.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının elmi işçisi Şakir Albalıyev bildirir ki, Azərbaycan Ordusunun sentyabrın 27-də Qarabağda başladığı uğurlu əks-həmlə əməliyyatı nəticəsində indiyədək bir çox yaşayış məntəqələrimiz kimi, Zəngilan şəhəri, rayonun Mincivan, Ağbənd qəsəbələri və 44 kəndi də düşməndən azad olunub. Uzun illər erməni əsarətində qalan Zəngilanda vaxtı ilə əkinçilik və heyvandarlıq yüksək səviyyədə inkişaf etmişdi. Lakin 27 illik işğal nəticəsində Zəngilanın sərvətləri düşmən tərəfindən tar-mar edilib, infrastruktur sıradan çıxarılıb. Ərazisi 707 kvadrat-kilometr olan rayonun Kiçik Qafqaz dağlarının cənub tərəfində Arazboyu hissədə yerləşir. Ərazinin özünəməxsus gözəllikləri, sıldırımlı qayaları, laləli düzləri, göz oxşayan meşələri və kolları var.

Zəngilanda əsasən mülayim isti iqlim müşahidə edilir. Araz, Oxçuçay, Həkəri və Bəsitçay rayonun ərazisindən axan çaylarıdır. İlin bütün fəsillərində bol sulu olan çaylardan məişət və kənd təsərrüfatından başqa, müxtəlif sahələrdə də istifadə edilirdi. Ərazisində tikinti daşı, əhəng xammalı, qızıl, qara mərmər və s. kimi faydalı qazıntılar var.

Rayon əhalisi əsasən kənd təsərrüfatı ilə məşğul olub. Ərazisindən axan çayların bol sulu olmasına görə sakinləri həm birillik, həm də çoxillik bitkiləri əkə bilirdilər. Əsas məşğuliyyətin əkinçilik olduğu rayonda müxtəlif meyvələr, tərəvəzlər və əsasən də tütün və üzüm əkilirdi. Yayı isti, qışı mülayim olan rayonda otlaq sahələrinin geniş olmasına görə həm iribuynuzlu, həm də xırdabuynuzlu heyvandarlığında inkişafı yüksək səviyyədə olub. 1988-ci ilin statistik məlumatlarına əsasən, Zəngilan rayonunun cəmi əkin sahəsi 6726 hektar olmuş və 26375 ton fərqli məhsul istehsal edilmişdir. Sadalanan əmək, torpaq, iqlim və su resursları ilə indiki vaxtda bu istehsaldan dəfələrlə çox məhsul istehsal etmək mümkündür. Nəzərə alsaq ki, müasir dövrdə kənd təsərrüfatının bütün sahələrində tətbiq edilən müasir yanaşma ilə ciddi inkişaf əldə olunub, istər heyvandarlıqda yeni növ cinslər, bitkiçilikdə isə daha məhsuldar toxumların tətbiqi ilə işğaldan əvvəl olan istehsal həcmində ciddi artım əldə etmək mümkündür. Bütün bunlar Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonunda, o cümlədən ölkəmizin kənd təsərrüfatında əhəmiyyətli rolu olacaq. Əsasən tütün və üzüm istehsalı üzrə ixtisaslaşan rayonda, tütünün istehsalının bərpa edilməsindən sonra ilk illərdə təqribən 22 faiz, üzümdə isə təqribən 13 faiz artım müşahidə ediləcək. Digər bitkilərdən arpa, buğda və dənli, dənli paxlalı bitkilərin əkinindən isə təqribən 0,1 faiz artım müşahidə oluna bilər. İribuynuzlu heyvandarlığın bərpa edilməsi ilə bu sahədə 0,8 faiz, xırdabuynuzlu heyvandarlıqda isə 0,4 faiz artım gözlənilə bilər. Bu sahələrə müvafiq olaraq, diri və kəsilmiş çəkidə ət istehsalı 0,3 faiz və yun istehsalında isə təqribən 3 faiz artım olacaq. Süd və yumurta istehsalında müvafiq olaraq 0,4 və 0,2 faiz artım proqnozlaşdırılır. Torpaq sahəsinə görə ən kiçik rayonlardan olan Zəngilanın kənd təsərrüfatı üzrə istehsal göstəricilərinin təqdim edilməsindən aydın olur ki, keçən 30 il ərzində Qarabağın işğal altında olması ölkə üçün nə qədər böyük ziyana səbəb olub. Lakin bu günlər artıq geridə qalıb. Azad edilən ərazilərdə yenidənqurma və tikinti-quruculuq işləri yaxın gələcəkdə Şərqi Zəngəzurun, o cümlədən Zəngilanın abad bir əraziyə çevriləcəyinin müjdəçisidir.