Salyan, 12 avqust, İsmayıl Cəfərli, AZƏRTAC 

Son illərdə iqlim dəyişiklikləri fonunda müşahidə edilən quraqlıq və bunun nəticəsində ölkənin əsas su mənbəyi sayılan Kür çayının səviyyəsinin kəskin azalması hazırda bir sıra regionlarda su çatışmazlığına səbəb olub. Belə bir vaxtda, təbii ki, ehtiyat mənbələr, ondan istifadənin səmərəliliyi, tələbatın ödənilməsi üçün yeni texnologiyalardan istifadə məsələləri aktuallaşıb. Əslində, dünyanın bir sıra ölkələrində su çatışmazlığı probleminin həlli ilə bağlı alternativ mənbələrdən, müasir texnologiyalardan kifayət qədər istifadə edilir və nümunələr də var. Belə nümunələrdən biri də Salyanın Xıdırlı kəndindədir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycanda hələ 2013-cü ildə dövlət investisiyası hesabına belə bir yeniliyə imza atılıb, gələcəyə hesablanan alternativ su mənbəyindən istifadə texnologiyası tətbiq edilib. Söhbət Xəzər Dəniz Suyunun Duzsuzlaşdırılması Kompleksindən gedir. Kompleks Salyan rayonunun Xıdırlı kəndində yerləşir və 7 ildir fəaliyyət göstərir. Kompleksdən hələlik pilot layihə kimi istifadə edilir. Amma yəqin ki, yaxın perspektivdə zavodun istismar gücünün artırılması da gündəmə gələcək. Lakin indiki gücü ilə də bu kompleks yerləşdiyi ərazinin suya olan tələbatını ödəyir və ölkədə texniki sudan istifadə sahəsində nümunəvi müəssisədir.

Kompleks ilkin mərhələdə gündə 1000 kubmetr həcmində dəniz suyunu duzsuzlaşdırsa da, 2016-cı ildə zavodun gücü ikiqat artırılıb. Bu barədə danışan Kompleksin direktoru Qabil Teymurov deyib: “Müəssisəmizdəki qurğu İsrail texnologiyası əsasında pilot layihə kimi 2013-cü ildə yaradılıb. İlkin gücü sutkada 1000 kubmetr su emalı idi. 2016-cı ildə qurğu genişləndirilərək gücü artırılıb və sutkada 2000 kubmetr su emal edə bilir. Emal etdiyimiz suyun 98 faizi Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin yol kənarlarında saldığı yaşıllıqların suvarılmasına və tinglik idarəsindəki milyondan çox tingin suvarılmasında istifadə olunur. Qalan 2 faizi isə məişətdə istifadə üçün sərf edilir”.

Hazırda müəssisədə gün ərzində 2000 kubmetr həcmində duzsuzlaşdırılmış su istehsal olunur və bu sudan müəssisə daxilində salınan tingliklərin, həmçinin Xıdırlı kəndi yaxınlığında həyata keçirilən yaşıllaşdırma layihələri çərçivəsində əkilən ağacların suvarılmasında istifadə olunur. Su Xəzər dənizinə uzanan 12 kilometr uzunluqda borular vasitəsilə götürülür. Emal prosesindən sonra suyun 40 faizi içməli su kimi ayrılır. İstehsal zamanı ayrılan qatı duzlu su yenidən dənizə qaytarılır. Mütəxəssislər deyirlər ki, gələcəkdə, əkin sahələrinin miqyası genişləndikcə, əhalinin suya olan tələbatı artdıqca, dəniz suyundan duzsuzlaşdırılaraq istifadə etmək mümkün olacaq.

Qabil Teymurov bildirib ki, son vaxtlar bölgələrimizdə su qıtlığı problemi aktuallaşıb. Bu da havaların quraq keçməsi ilə əlaqədardır. “Lakin bizi belə hal gözləmir, çünki Xəzər boyda böyük bir nemətimiz var. Bu texnologiyadan istifadə edərək suya olan ehtiyacımızı ödəyə bilərik. Artıq dünyada bu təcrübə var. Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər, Ərəb Əmirlikləri, İsrail kimi dövlətlər suya olan tələbatlarını bu üsulla – suyu emal etməklə ödəyirlər. Bizim də bu sahədə 7 illik təcrübəmiz var. Ehtiyac yaranarsa, suyun duzsuzlaşdırılmasını artıra da bilərik”.

Mütəxəssislərin sözlərinə görə, ilkin mərhələdə Xəzərin suyundan ölkə üzrə texniki su kimi istifadə etmək olar. Bununla şirin su ehtiyatlarına kifayət qədər qənaət edilər. Belə ki, zavodun gücünü artırmaqla, hələlik yaxınlıqdakı böyük qəsəbələri, sonrakı mərhələlərdə isə digər böyük əraziləri su ilə təmin etmək mümkündür.

Xəzər Dəniz Suyunun Duzsuzlaşdırılması Kompleksində təmizlənmiş sudan istifadə edilməklə ildə 1 milyon ədəd ağac və kol, o cümlədən dekorativ bitkilər yetişdirməyə imkan verən tinglik sahəsi də fəaliyyət göstərir.