Bakı, 20 aprel, AZƏRTAC

Ötən il ekstremal hava şəraiti, xüsusilə də Afrikada daşqınlar, Latın Amerikasında quraqlıq və Kaliforniyadakı yanğınlar, həmçinin COVID-19 bütün dünyada milyonlarla insan üçün ən ağır nəticələrə gətirib çıxardı. Bununla yanaşı, pandemiya ilə bağlı iqtisadi tənəzzül ətraf mühitə yüklənmənin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına və sürətli qlobal istiləşməyə səbəb olan istixana qazlarının konsentrasiyasının nəzərəçarpacaq dərəcədə azalmasına gətirmədi.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barədə Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının (ÜMT) 2020-ci ildə qlobal iqlimin vəziyyəti barədə yeni məruzəsində deyilir.

Ekspertlər bildirirlər ki, 2020-ci il La-Ninya hadisəsinin soyutma effektinə baxmayaraq, bütün müşahidə tarixində üç ən isti illərdən biri olub. Ötən il orta dünya temperaturu sənayeləşmədən əvvəlki səviyyədən - 1850-1900-cü illər - təxminən 1,2 dərəcə Selsi yüksək olub. 2015-ci ildən ötən altı il meteoroloji müşahidələrin bütün tarixi ərzində ən isti, 2011-2020-ci illər isə ən isti onillik olub.

"Bu məruzə bir daha onu göstərir ki, biz vaxt itirə bilmərik. İqlim dəyişir və bu dəyişikliklərin nəticələri insanlar və planetə çox baha başa gəlir. Bu il hərəkət ilidir. Ölkələr 2050-ci ilə qədər istixana qazı tullantılarının sıfır balansına nail olmaq öhdəliklərini öz üzərlərinə götürməlidirlər", - deyə BMT-nin Baş katibi yeni məruzənin dərc edilməsi ilə bağlı bildirib.

BMT rəhbəri bütün dövlətləri, 2030-cu ilə qədər həyata keçirilməsi 2010-cu il səviyyəsinə nisbətən CO2 tullantılarının 45 faiz azaldılmasına gətirib çıxaracaq "iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizə üzrə ambisiyalı milli planlar"ını təqdim etməyə çağırıb. Antonio Quterreş əmindir ki, yalnız bu yanaşma bəşəriyyəti iqlim dəyişikliyinin nəticələrindən xilas etməyə kömək edəcək.

2020-ci ildə, COVID-19 ilə əlaqədar tətbiq edilən hərəkət məhdudiyyətləri, iqtisadi tənəzzül və kənd təsərrüfatı sektorunda uğursuzluqlar ekstremal hava və iqlim hadisələrinin nəticələrini, o cümlədən ərzaq təchizatı və humanitar yardım göstərilməsi kontekstində, daha da dərinləşdirib. Koronavirusun pandemiyasına görə sənaye tənəzzülü istixana qazlarının tullantılarının bir qədər azalmasına gətirib çıxardı, lakin bu, onların atmosferdə konsentrasiyası səviyyəsinə təsir etmədi.

ÜMT-nin yeni məruzəsinə əsasən 2019-cu və 2020-ci illərdə, əsas istixana qazlarının konsentrasiyasının səviyyəsi artmağa davam edib. Keçən il karbon dioksid səviyyəsi 410 ppm-ə çatıb. ÜMT, belə davam edərsə, bu göstəricinin 2021-ci ilin sonuna qədər daha da artacağından qorxur.

Atmosferdə CO2-un belə yüksək konsentrasiyası planetin, o cümlədən illik istixana qazları tullantılarının təxminən 23 faizini udan dünya okeanının istiləşməsinə gətirib çıxarır. Bir tərəfdən okean xilaskar rolunda çıxış edir, digər tərəfdən isə o cümlədən oksidləşmə səbəbi ilə də, özü məhv olur. Ekspertlər qeyd edirlər ki, ümumilikdə insan fəaliyyəti ilə bağlı artıq istiliyin 90 faizindən çoxu okeanın payına düşür.

Sibirdə qütb dairəsindən şimalda yüksək rekord temperatur Sibir dənizinin və Laptevlər dənizinin şərqində dəniz buzunun əriməsinin sürətlənməsinə gətirib çıxarıb. 2020-ci ilin yayında dəniz buzunun Laptevlər dənizində geri çəkilməsi bütün peyk müşahidələrinin dövrü üzrə ən erkən dövr idi. Qlobal istiləşmə səbəbindən Qrenlandiyanın buz sipəri də çəkisini itirməyə davam edirdi.

Yeni məruzənin müəllifləri qeyd edirlər ki, 2020-ci ildə baş verən ekstremal hava hadisələri, səhra çəyirtkəsinin hücumuna, eləcə də Cənubi Afrika və Cənubi Amerika ölkələrində quraqlığa səbəb olaraq, Afrika və Asiyanın böyük hissəsində təhlükəli daşqınlara gətirib çıxarıb.

2020-ci ildə istilik və yanğın olmadan da ötüşmədi. Sibir Arktikasının geniş bölgəsində, 2020-ci ildə temperatur orta temperaturdan 3 dərəcədən də çox yüksək idi. Qütb dairəsinin arxasında yerləşən Rusiyanın Verxoyansk şəhərində havanın temperaturu rekord müsbət 38 dərəcə Selsi səviyyəsinə çatdı. ÜMT-nin xatırladığı kimi, bu cür isti davamlı və miqyaslı meşə yanğınları ilə müşayiət olunurdu. Yazın sonunda və payızda böyük yanğınlar ABŞ-da, xüsusilə də Kaliforniyada geniş ərazini əhatə etmişdi.

BMT rəhbəri Antonio Quterreş və ÜMT Baş katibi Petteri Talas, bütün ölkələri iqlim dəyişikliyinin nəticələrinə göz yummamağa və qlobal istiləşmənin qabağını almaq və yeni iqlim şəraitində həyata uyğunlaşmaq üçün təcili tədbirlər görməyə çağırıblar.