Bakı, 2 noyabr, AZƏRTAC 

Yenidoğulmuşlarda ən çox görülən problemlər döş qəfəsi və qarın boşluğunun anomaliyalarıdır. Bunlardan hamısı həyatı göstəriciləri olduqda təcili və təxirəsalınmaz əməliyyat olunur. Ən kiçik xəstəmiz 540 qram çəkidə olub. Erkən doğulmuş bu uşağın hələ ana bətnində ikən bağırsağında dəlinmə müşahidə olunub.

Ümumiyyətlə anadangəlmə bağırsaq və yemək borusunun atreziyaları, bağırsaqların tam dönməməsi və ya xaricə çıxması, ağciyərlərin anadangəlmə problemləri və bu kimi digər patologiyalar da yenidoğulmuşlarda tez-tez rast gəlinən problemlərdəndir.

Bu sözləri AZƏRTAC-a məxsusi müsahibəsində Mərkəzi Klinikanın uşaq cərrahı və urologiya üzrə mütəxəssis Fuad Hüseynov bildirib.

-Hansı uroloji patologiyalar olduqda cərrahi əməliyyat vacib hesab edilir?

-Uroloji problemlər o qədər də təcili və təxirəsalınmaz olmur. Belə xəstələr adətən nəzarətə alınır. Yalnız xüsusi göstəricilərə görə problemin yeganə həlli yolunun əməliyyat olduğu müəyyən edildikdə xəstə cərrahi masaya alınır. Əməliyyat üçün əsas götürülən göstəricilərə böyrək patologiyalarını misal çəkmək olaraq. Uşağın böyrəklərində yaranan genişləmələri çox vaxt o, hələ ana bətnində ikən müşahidə etmək olur. Bu uşaq da doğulduqdan sonra təxirəsalınmaz əməliyyata alınmır. Problem nəzarətə götürülür, bir sıra müayinələr olunur, əməliyyat üçün göstərişlər müəyyən edilərsə artıq cərrahi üsula müraciət edilir.

-Ana bətnində olan uşaqda yaranan patologiyanı əsasən hamiləliyin neçənci həftəsindən etibarən müəyyən etmək mümkündür?

-Hansı patologiyanın hamiləliyin neçənci həftəsində müəyyən edilə biləcəyini dəqiq demək çətindir. Belə ki, bu problemlərin əmələ gəlməsi dölün inkişafının həftələrinə görə müəyyən edilir. Hər orqanın öz inkişaf həftəsi var. Orqan sisteminin inkişafında yaranan problemləri hamiləlik irəlilədikcə görmək mümkündür. Bu diaqnoz hamiləliyi təqib edən həkim-ginekoloq və fetal ultrasəs müayinə qrupunun göstərişinə uyğun olaraq qoyulur. Artıq hamiləliyin 12-13-cü həftəsindən etibarən uşaqda olan patologiyalar özünü büruzə verməyə başlayır. Azərbaycanda bu sahədə çox böyük uğurla fəaliyyət göstərən bir mütəxəssis qrupu var və biz də onlarla sıx əməkdaşlıq edirik. Ümumiyyətlə döldə meydana çıxan problemi zamanında aşkarlamaq və bu barədə valideynləri məlumatlandırmaq həkimin təcrübəsinə bağlıdır.

-Uşaq böyüdükcə təbii ki, orqan da böyüyür və inkişaf edir. Bu səbəbdən körpələr üzərində icra olunan əməliyyatların gələcəkdə fəsadları ola bilərmi?

-Gələcəkdə fəsadın meydana çıxması problemin böyüklüyündən asılıdır. Misal üçün, bağırsaq atreziyaları zamanı nekroz görüldükdə bu orqanın müəyyən bir hissəsi əməliyyat vasitəsilə alınır. Məlumdur ki, hər bir orqan kimi bağırsaqlar da uşaq böyüdükcə öz həcmini artırır. Bu səbəbdən əməliyyat olunmuş uşaqda xaric edilmiş bağırsağın uzunluğundan asılı olaraq qısa bağırsaq sindromu inkişaf etmədikdə gələcəkdə hansısa problemin yaranma ehtimalı demək olar ki, yoxdur. Bu uşaqlar tam normal insanlar kimi həyatlarına davam edirlər.

-Körpələr üzərində icra olunan əməliyyatların sizə görə ən çətini hansıdır?

-Bunu demək çətindir. Belə ki, yenidoğulmuşlar arasında əməliyyat olunacaq qədər böyük problemlərə əsasən erkən doğulmuş uşaqlarda rast gəlinir. Onların da bədən çəkisinin ağırlığı ortalama 1.500 qram olur. Bizim üçün 2.500 qram çəkili uşaqlar artıq böyük kimi qəbul edilir.

Ümumiyyətlə neonatal və uşaq cərrahiyyəsində icra olunan bütün əməliyyatlar ağır sayılır. Buna səbəb həm uşağın fizioloji vəziyyəti, həm də erkən doğulmuş olmasıdır ki, bu da çox ciddi risk və stress faktordur. Bundan əlavə, ana bətnində olan uşağın ağciyərlərinin inkişafı təxminən 32-34 həftədən sonra tamamlanır. Erkən doğulmuş uşaqlarda isə əlavə olaraq bir də tənəffüs problemi meydana çıxır ki, bu da uşağın əməliyyatdan öncəki, əməliyyat zamanı və sonrakı baxımı da çox çətinliklər yaradır. Belə uşaqların müalicəsi artıq komanda işinə çevrilir. Biz sadəcə işin cərrahi hissəsini görürük. Lakin körpənin əməliyyatdan öncəki və sonrakı baxımı təbii ki, bizim də köməyimizin olması şərti ilə daha çox neonatal cərrahiyyədəki həkim-neonatoloqların üzərinə düşür. Belə ki, erkən doğulmuş uşağı normal həftəsində dünyaya gəlmiş körpə vəziyyətinə gətirmək üçün ciddi müdaxilələr və müalicələr tələb olunur.

-Əməliyyatın icrasına qərar nə cür verilir?

-Burada yalnız əməliyyat üçün göstəriş, əməliyyatın gərəkli olub-olmaması və ya gözləmə müddətinin müəyyən edilməsi cərrah tərəfindən qoyulur müəyyənləşdirilir. Əməliyyatda, xüsusilə neonatal cərrahiyyədə nisbi göstərişin olması yolverilməzdir. Belə ki, əməliyyat zamanı istifadə olunan anesteziya belə uşaq üçün böyük risk faktorudur. Ümumiyyətlə əməliyyatın icrasına verilən qərar həyati göstəricilər və ya təxirəsalınmaz patologiyalara bağlıdır. Misal üçün, yeni doğulmuş körpədə qasıq yırtığı müşahidə edilirsə o, təcili əməliyyat olunmur. Uşağın çəkisinin artması, ətraf mühitə uyğunlaşması gözlənilir və həyat riski olmadan, rahat əməliyyat olunur.

-Körpələri əməliyyat edirsiniz. Bu cərrahi olduğu qədər mənəvi cəhətdən də çətin olmalıdır. Əməliyyata girdikdə nə kimi hisslər keçirirsiniz?

-Əməliyyata girən zaman işin mənəvi və emosional tərəfini bir kənara qoymağa çalışırıq. Bəli, bizim əməliyyat etdiyimiz hər bir insan körpədir və burada hər bir iş zərgər dəqiqliyi ilə görülməlidir. Hər bir əməliyyat lupa altında icra olunur. Başqa cür alınmır. Məsələyə emosional yanaşsaq psixoloji gərginlik keçirə bilərik ki, bu da əməliyyatın uğuruna mənfi təsir göstərə bilər.

-Valideynlərə nə məsləhət görərdiniz?

-İstər uroloji, istərsə də cərrahi hər bir uşaq problemi məhz uşaq cərrahı və uroloqu tərəfindən müalicə olunmalıdır. Urologiya sahəsi digərlərinə nisbətən daha problemlidir. Çoxu uşağı böyümüş insanın kiçik bir modeli kimi görür. Lakin bu belə deyil. Körpədə olan bütün problemlər böyük insandan tam fərqlidir. Uşağa böyük insan kimi müdaxilə olunduqda gələcəkdə ciddi fəsadlar yarana bilər. Bəzən hansısa reklam və ya tanışlıq xatirinə uşaq lazımsız həkimə aparılır. Lakin ölkəmizdə bir çox özünü təsdiqləmiş uşaq uroloqları, cərrahları var. Ən azından bu həkimlərlə konsultasiya etmək vacibdir. Bir neçə həkimin fikrini öyrəndikdən sonra uşağın əməliyyatına qərara vermək olar.

Mərkəzi Klinikanın həkimi olaraq onu deyə bilərəm ki, uşaq cərrahiyyəsində etmədiyimiz bir əməliyyat növü yoxdur. Hər bir neonatal, uşaq cərrahiyyəsi və anesteziya xidmətləri yüksək səviyyədə təşkil olunub.