Vyana, 25 aprel, AZƏRTAC

Vyanada Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzində “Əli və Nino” romanının ilk nəşrinin 80 illik yubileyi ilə əlaqədar tədbir keçirilib.

Tədbiri giriş sözü ilə açan Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin rəhbəri Leyla Qasımova bildirib ki, bu romanın müəllifliyi ilə bağlı ədəbi dairələrdə fikir ayrılığı mövcud olmasına və geniş müzakirələrin aparılmasına baxmayaraq, bu əsər XX əsrin əvvəlində Azərbaycanda baş verən hadisələrə, milli-etnik münasibətlərə, ilk növbədə isə tolerant mühitə yaxından nəzər salmaq imkanı verir. İlk dəfə 1937-ci ildə Vyanada Qurban Səid təxəllüsü ilə nəşr olunan roman qısa müddətdə almandilli məkanda və eləcə də bir sıra Avropa ölkələrində bestsellere çevrilib, 30-dan artıq dilə tərcümə olunub.

L.Qasımova qeyd edib ki, romanda cərəyan edən hadisələr, əsərdəki tarixi kontekst, müəllifin kimliyi barədə ziddiyyətlər yubiley ilində “Əli və Nino” mövzusunu yenidən aktuallaşdırıb. Həmçinin bildirilib ki, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın layihə rəhbərliyi və icraçı direktorluğu və “BAFTA” mükafatı sahibi Asif Kapadianın rejissorluğu ilə ekranlaşdırılan “Əli və Nino” bədii filmi də bu əsərə olan marağı daha da artırıb.

Tədbirin moderatoru, tanınmış tədqiqatçı və şərqşünas Fuad Axundov qeyd edib ki, Azərbaycan və Avstriya arasında bir sıra oxşarlıqlar və ortaq cəhətlər mövcuddur. Onlardan biri də “Əli və Nino” romanıdır. İlk dəfə Vyanada işıq üzü görən əsər təkcə sevgi hekayəsi olmaqla kifayətlənmir, burada iki sivilizasiya, iki qitə, iki fərqli din və iki fərqli xarakterin mükəmməl təsviri öz əksini tapır.

Vyana Universitetində “Müasir Avropa, yoxsa geridə qalmış Asiya. Məhəmməd Əsəd Bəyin əsərlərində Şərq və Qərb” mövzusunda dissertasiya müdafiə etmiş Yaqut Abdalla öz məruzəsində “Əli və Nino” əsərinə aparan yol barədə çıxış edib. Bu romanı Qurban Səid təxəllüsü altında nəşr etdirən Məhəmməd Əsəd bəy (əsl adı Lev Nussembaum) və Elfride fon Ehrenfels-Bodmershofun ədəbi əməkdaşlığına nəzər salan məruzəçi, həmçinin Məhəmməd Əsəd bəyin Bakıdakı uşaqlıq dövrü, Almaniyadakı həyatı (1921-1932) və xüsusilə ədəbi fəaliyyətinin zirvəsini təşkil edən Vyana dövrü (1932-1938) haqqında ətraflı məlumat verib. Bildirilib ki, Vyanadakı ədəbi mühitlə yaxından tanış olan və ədəbi əlaqələr quran yazıçı burada on kitabını nəşr etdirib. Onu yazıçı kimi dünyaya tanıdan “Əli və Nino” və “Körfəzli qız” romanları da bu şəhərdə ilk dəfə işıq üzü görüb.

Almaniyada fəaliyyət göstərən “Hans-Yürgen Maurer” nəşriyyat evinin sahibi Hans-Yürgen Maurer isə öz məruzəsində “Əli və Nino” romanının nəşr və tərcümə tarixindən bəhs edib. O bildirib ki, 1937-ci ildə ilk nəşrindən sonra qısa müddət ərzində bu sevgi romanı Avropada populyarlıq qazanıb, 70-ci illərdə isə Amerika oxucuları bu əsərlə tanış olduqdan sonra əsər bir növ yenidən kəşf olunub. Romana marağın yenidən artması isə Azərbaycanın müstəqilliyə qovuşduğu 90-cı illərə təsadüf edir. İndiyədək 37 dilə tərcümə edilmiş roman 6 dilə iki dəfə, 2 dilə (Azərbaycan və türk) üç dəfə və bir dilə (holland) isə 4 dəfə fərqli tərcüməçilərin təqdimatında çevrilib. Əsərin ümumilikdə 60 fərqli tərcümə variantları mövcuddur. Azərbaycan dilinə isə əsər ilk dəfə 1972-ci ildə ixtisarla Məcid Musazadə tərəfindən çevrilib və o vaxt Almaniyanın Münxen şəhərində fəaliyyət göstərən “Azadlıq radiosu” vasitəsilə il yarım ərzində hissə-hissə dinləyicilər üçün səsləndirilib.

Sonra tədbir iştirakçılarına “Bakı: Əli və Ninonun şəhəri” adlı sənədli film təqdim olunub. Britaniyalı prodüser Teresa Çefrasın ekranlaşdırdığı sənədli film Avstriyada ilk dəfə nümayiş olunub. Sənədli filmdə “Əli və Nino” romanındakı tarixi dövr, real hadisələr, Azərbaycan və regionda cərəyan edən proseslər, tarixi şəxsiyyətlərə geniş yer ayrılıb.

Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin zalında mövzuya uyğun olaraq Fuad Axundovun təqdimatında “Əli və Nino” romanında təsvir olunmuş hadisə, şəxs və yerləri əks etdirən tarixi fotolardan ibarət sərgi nümayiş etdirilib. Sərgidə fotolar romandakı tarixi məkanlar, hadisələr, həmin dövrün Bakısı, Bakıdakı təhsil ocaqları, tarixi hadisələr, regionlar, tarixi şəxsiyyətlər olmaqla bir neçə guşə ayrılıb və fotoların bir çoxunun izahı üçün əsərdən götürülmüş iqtibaslardan istifadə olunub.

Elgün Niftəli

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Vyana