Bakı, 3 oktyabr, Ceyhun Alışlı, Flora Şükürova, AZƏRTAC

Onun repertuarında istənilən musiqiyə qulaq asmaq dinləyiciyə zövq verir. Zərif əlləri ilə fortepianoda gəzişən Yeganə Axundovanın peşəkar musiqiçi kimi yetişməsində illərlə çəkdiyi zəhmətin rolu böyükdür. Hələ uşaqlıqdan sənətə olan vurğunluğu, gələcəkdə onu yüksək istedada malik sənətkar kimi xarakterizə edirdi. Yeganə Axundova erkən yaşlarından musiqinin bütün sirlərini mənimsəyərək peşəkarlıq yolu ilə gələn sənətkarlardandır. Bu gün ölkəmizlə yanaşı, xarici dövlətlərin ən böyük konsert salonlarında yüzlərlə konsertin müəllifi kimi tanınan Yeganə xanım bu şərəfli yolda illərdir özünü sübut etmiş professional musiqiçi-pedaqoq kimi tanınır. Xalq Artisti, professor, Bakı Musiqi Akademiyasının prorektoru Yeganə Axundova ilə həmsöhbət olmaq üçün ona doğma olan təhsil ocağına yollandıq. AZƏRTAC sənətkarla müsahibəni təqdim edir:

-Yeganə xanım necə oldu ki, saz sənətinə olan marağınız sizi professional fortepiano ifaçılığına gətirdi?

- Bizim ailədə musiqi ilə professional məşğul olan olmayıb. Lakin atam iki xalq çalğı alətində - sazda və tarda ifa edirdi. O zamanlar hər bir ailədə hansısa bir alətdə ifa etmək və hər bir evdə fortepianonun olması heç kimi təəccübləndirmirdi. Nənəm, xalalarım heç bir musiqi təhsili almadan fortepianoda çox gözəl ifa ediblər. Atamın tarda, sazda ifası, “Girdim yarın bağçasına” və “Laçın” mahnısını məharətlə oxuması mənə xalq musiqisini sevdirdi. Mehriban, xeyirxah və zərifqəlbli anam isə klassik musiqini və bəstəkar mahnılarını dinləməyə üstünlük verirdi. Ona görə onlara həsr etdiyim “Mea Memoria” kompozisiyasında atamın çox sevdiyi bayatı-şiraz muğamı ilə, anamın isə daim dinlədiyi F.Şopenin musiqisini sintez edərək bəstələdiyim musiqimdə və videoçarxda uşaqlıq illərimi təsvir etməyə çalışmışam. Ümumiyyətlə, xalq musiqisini daim eşitmək, duymaq, yaxından tanış olmaq, dərindən mənimsəmək, insanı qidalandırır, bəhrələndirir, musiqi duyumunu artırır və yaradıcılıq prosesində dəstək olur. Dünya bəstəkarlarının həyat və yaradıcılıqları ilə tanış olsanız görəcəksiniz ki, xalq musiqisini dərindən bilən, ondan məharətlə istifadə etməyi bacaran bəstəkarlar dəyərli əsərlər yaradıblar. Məşhur rus bəstəkarı Rimskiy-Korsakovun sözləri ilə desək, “Millilikdən kənar musiqi mövcud deyil, əslində qəbul olunmuş hər bir ümumbəşəri musiqi özlüyündə millidir”.

Məlumdur ki, Üzeyir bəy də xalq musiqisinin dinlənməsinə, öyrənilməsinə çox böyük önəm verib. Bunun sübutudur ki, dahi Üzeyir Hacıbəylinin “Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları” kitabı onun dövründən bu günə kimi xalq musiqisinin öyrənilməsi üçün misilsiz bir vəsaitdir.

Fortepiano sənətini seçməyimə gəldikdə isə, beş yaşım tamam olmamış artıq fortepianoya qarşı olan böyük sevgi və hədsiz həvəsim valideynlərim, eyni zamanda, musiqi müəllimlərimin dəstəyi ilə gələcəkdə bir pianoçu kimi yetişməyimə əminlik yaratdı.

-Dəfələrlə şahidi olmuşuq ki, konsertlərinizdə həm solo, həm də “duet şəklində” çıxışlar edirsiniz. Bunlar sahib olduğunuz xüsusi texniki priyomların, yoxsa peşəkarlığınızın nəticəsidir?

- Fortepiano dueti janrının tarixi uzun illərə dayanır. Bəstəkarlar List və Rubinşteynin vaxtından yaranmış fortepianoda dördəlli ifa üsulu getdikcə inkişaf edərək iki fortepianoda duet şəklində tətbiq olunmağa və bu yönümdə əsərlər yazılmağa başlandı. Ansambl janrı müxtəlifdir, mənim isə çox sevdiyim janr fortepiano duetidir. Ümumiyyətlə, fortepiano dueti bu musiqi alətinin səslənməsini daha da zənginləşdirir, dolğun, sanki orkestr səslənməsinə daha yaxın edir. Fikrimcə, elə bir peşəkar pianoçu yoxdur ki, bu janrı sevməsin. Əməkdar İncəsənət Xadimi, professor Ülviyyə Hacıbəyova ilə fortepiano dueti janrında geniş repertuar əldə etmişik. Azərbaycanda və ölkəmizin hüdudlarından kənarda konsertlərlə çıxış etmişik. Fortepiano dueti çox da asan bir seçim deyil, bu səbəbdən duetlər bir-biri ilə uzun yol qət etmədən əməkdaşlıqları bitə bilər. Duet janrının ifasında musiqiçilərin bir-biri ilə uyumlu münasibətləri çox vacibdir. Hər şeydən əvvəl iki musiqiçi arasında texniki və səs uyğunluğundan başqa diqqət, qarşılıqlı anlaşma, musiqi duyumu, ifaçılıq imkanları, emosiya və stil barəsində cəhətləri də bir-birinə uyğun olmalıdır. Bunlar hamısı əsərin interpretasiyasının əsasının bir planda cəmləşməsini təşkil edir. Tanınmış bəstəkarlarımızdan - Azər Rzayev, Faiq Sücəddinov və digərləri, duetimiz üçün gözəl əsərlər yazıblar. Xalq Artisti, məşhur pianoçu, vokal ustası Rauf Atakişiyevin “Siz heç zaman bir-birinizdən ayrılmayın, qızlar!” tövsiyəsi yadımızdan çıxmır.

-Tələbələriniz arasında piano ifaçılığına maraq hansı səviyyədədir?

-Fortepiano sənəti əsrlər boyu ifaçılıqda ən populyar səhələrdən biridir. Qədim zamanlarda XVII əsrin ortalarında klavesin və klavikord adlı alətlər yaradılıb. Onların zamanla inkişafı indiki fortepianonun yaranmasına gətirib çıxardı. 300 il ərzində bütün dünya bəstəkarları fortepiano üçün əsərlər yaradıb. Elə bir musiqiçi yoxdur ki, istər bəstəkar, istər skripkaçı, müğənni və ya klarnet ifaçısı, evlərində fortepiano aləti olmasın. Musiqi məktəblərində ən böyük axın fortepiano sənətinədir, akademiyamızın da ən çoxsaylı tələbələrdən ibarət fakültəsi məhz fortepiano fakültəsidir. Son beş ildə BMA-nın fortepiano fakültəsinin 48 tələbəsi Avstriya, Rusiya, Bolqarıstan, Almaniya, Sloveniya, Malayziya, İtaliya, Xorvatiya, Türkiyə, Fransa, Qazaxıstan, Finlandiya, İspaniya, Estoniya, Macarıstan, Danimarka, Çexiya və digər ölkələrdə beynəlxalq müsabiqələrin laureatı adını qazanıb. Ümumiyyətlə, müsabiqə pianoçunun inkişafı üçün birinci vacib olan meyar və göstəricidir. Hər bir ifaçı üçün müsabiqə onun yaradıcılığında uğur qazanmaq üçün önəmli addımdır. Heydər Əliyev Fondunun, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə respublikamızda reallaşan Üzeyir Hacıbəyli, Q.Qarayev, Rostropoviç adına musiqi festivalları, eyni zamanda, Qəbələ Musiqi Festivalı və digər bu qəbildən olan musiqi yarışmaları gənc musiqiçilərin inkişafı üçün çox önəmlidir. Bunlar Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin, bəstəkarlıq, ifaçılıq məktəbinin ənənələrini qorumaq və inkişaf etdirmək üçün çox böyük dəstəkdir.

-Sizin ulu öndər Heydər Əliyevə həsr etdiyiniz “İthaf” kompozisiyanıza qulaq asdıqda burada səmimiyyət, yüksək professionallıq müşahidə edirik. Necə oldu bu əsər ərsəyə gəldi?

-Müasir və müstəqil Azərbaycanın banisi, ulu öndər Heydər Əliyev bir dövlət başçısı kimi ciddi, əzmli, zəhmli, tələbkar olması ilə yanaşı, kövrək, incəqəlbli, həssas, yüksək musiqi duyumlu, diqqətcil və qayğıkeş şəxsiyyət idi. Onun Azərbaycan musiqi mədəniyyəti haqqında olan bilikləri həmişə bizi təəccübləndirərdi. Mədəniyyətimizə qulluq edən incəsənət xadimlərinə qarşı olan hədsiz diqqəti, qayğıkeş münasibətinin nəticəsidir ki, indi Azərbaycan musiqisi və mədəniyyəti inkişaf edərək dünyada tanınır və seçilir. Bu böyük şəxsiyyətin milli musiqimizin dünyada təbliği və tanıdılması istiqamətində xidmətləri əvəzsizdir. Onun bütün bu yüksək insani keyfiyyətlərini çalışdım öz musiqimlə dinləyicilərə çatdırım. Əsərin kulminasiyasında isə onun dahiliyini, böyüklüyünü və əzmliyini musiqi ilə təsvir etmək istədim.

-Dünyanın bir çox ölkələrinin ən məşhur konsert salonlarında çıxışlarınız olub. Ən çox tamaşaçı məmnunluğunu hansı ölkələrdə hiss etmisiniz?

-Tamaşaçı, dinləyici auditoriyası çox müxtəlifdir. Səhnə həyatını yaşayan ifaçılar zalı çox həssaslıqla duyurlar. Həmişə zalın ab-havasını hiss etmişəm və çalışmışam ki, ifam zamanı dinləyicilərdə maraq yaradım, onların əhval-ruhiyyəsinə təsir etməyi bacarım, bəstəkarın duyğu və düşüncələrini tamaşaçıya olduğu kimi çatdırım. İfam zamanı hiss edirəm ki, dinləyicilər hansı dərəcədə diqqətlə mənə qulaq asır və hətta onların bu ifadan təsirlənib-təsirlənməmələrini, bəyənib-bəyənməmələrini duyuram. Təbii ki, səhnə həyatı yaşamış təcrübəli ifaçıların çoxu bunu hiss edirlər.

Ölkəmizdə keçirilən konsertlərdə tamaşaçılarımın, həmkarlarımın və müəllimlərimin diqqəti, sevgisi mənim üçün ən dəyərlidir. Lakin, fərq olaraq qeyd edə bilərəm ki, xaricdəki dinləyicilər evə tələsmir. Onlar həmişə çox böyük səbirlə ifanı sonadək dinləyirlər, ifaçını səhnədən alqışlarla yola salıb, sonra zalı tərk edirlər. Məsələn, bir neçə il öncə Budapeştdə “Duna Palota” Simfonik Orkestri ilə çıxışımdan sonra tamaşaçılar məni təkrar yeddi dəfə alqışlarla səhnəyə geri qaytarıblar. Sonda mən royalın qapağını bağlamalı və orkestrin konsertmeysterinin əlindən tutub gülümsəyərək səhnəni belə tərk etməli oldum. Bu, ifaçının ən yüksək səviyyədə qiymətləndirilməsi və ifaçı – tamaşaçı münasibətinin qısa zaman kəsiyində qarşılıqlı ünsiyyətidir. Bir qayda olaraq, qastrol səfərlərində proqramın tərtibindən asılı olmayaraq Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini mütləq repertuarıma salıram. Ən böyük qürur hissini Azərbaycan musiqisinin xaricdə konsert salonlarında alqışlarla qarşılanarkən keçirdirəm. Londonda “Royal Flarmonic” orkestri ilə birlikdə Fikrət Əmirov və Elmira Nəzirovanın ərəb mövzularında konsertini ifa edərkən dinləyicilərin 15 dəqiqə ayaq üstə davam edən alqışları mənim həyatımda ən yaddaqalan alqışlardan biri olub.

-Akademiyada tətbiq olunan müasir təhsil sistemindən danışaq. Gələcəkdə təhsil sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi üçün hər hansı yeniliklər nəzərdə tutulurmu?

- 2010-cu ildən başlayaraq BMA dünyada tətbiq olunan Bolonya kredit sisteminə keçirilib. İlk gündən bakalavr magistr pillələrində 100 ballıq kredit sistemi tətbiq olunmaqdadır. Bu sistemin mexanizmi Təhsil Nazirliyinin köməyi və nəzarəti altında BMA-nın və digər təhsil ocaqlarının mütəxəssisləri ilə işlənilərək hazırlanıb. Ümumi müddəalara baxmayaraq, bu günə kimi tətbiq etdiyimiz təhsil sistemi təkminləşir və inkişaf edir. Əlbəttə ki, qloballaşan dünyada hər bir sahədə dəyişiklik, təkmilləşmə olduğu kimi, təhsil sahəsində də yeniliklərin olması labüddür. İndiki təhsil sisteminə əsasən, gənclərimizin xaricdə təhsil almaları çox asanlaşıb.

-Tələbələr arasında xarici dövlətlərin musiqi akademiyalarında təhsil almağa maraq hansı səviyyədədir. Ümumiyyətlə, xarici ölkələrdən necə, BMA-da oxumaq istəyən tələbələr müraciət edirlərmi?

-Son illər akademiyamıza xarici konservatoriyaların diqqəti artıb. Hazırda bizimlə memorandumlar, müqavilələr imzalamaq arzusunda olan müxtəlif konservatoriyalar müraciət edirlər. Bunlardan ən böyük və uzunmüddətli əlaqələr yaratdığımız, artıq səkkiz ildir davam edən layihəmiz Norveçin Bergen Universitetinin Qriq Akademiyası ilə olan sıx əməkdaşlığımızdır. Bu əməkdaşlığımız hazırda davam etməkdədir. Misal olaraq qeyd etmək istəyirəm ki, bir neçə gün sonra bizim iki - bir doktorant və bir magistr tələbəmiz yenə də Qriq Akademiyasına ixtisaslarını artırmaq məqsədilə yola düşəcəklər. Həmçinin biz ixtisasartırma kurslarına iki tələbəni BMA–ya qəbul edəcəyik. Florensiyanın Kerubini Konservatoriyası, Avstriya Mədəniyyət və Təsviri İncəsənət Universiteti, Budapeşt Konservatoriyası, Bratislava Ali Musiqi Ustalıq Məktəbi, Sankt-Peterburq Dövlət Konservatoriyası, Türkiyənin çoxsaylı konservatoriyaları və başqa ali təhsil ocaqları ilə imzaladığımız müqavilələr əsasında ikitərəfli ustad dərsləri, konsertlər həyata keçirilir. Hər il biz tanınmış musiqiçiləri BMA-ya ustad dərslərinə dəvət edirik. Onlar həm bizim ifaçılıq, bəstəkarlıq məktəbi ilə tanış olurlar, həm də öz ifaçılıq məktəbini burada nümayiş etdirərək təcrübələrini tələbələrlə bölüşürlər. Hazırda akademiyamızda Türkiyə, İran İslam Respublikası, Türkmənistan, Qazaxıstan, Rusiya və başqa ölkələrdən 30 xarici tələbə təhsil alır.

-Gələcək planlarınızdan danışaq.

- Bizim hədəfimiz əlbəttə ki, səhnə, konsert fəaliyyətidir. Lakin Bakı Musiqi Akademiyasındakı pedaqoji fəaliyyətim və daşıdığım məsuliyyətli vəzifəm çox təəssüf ki, yaradıcılığımda müəyyən qədər məhdudiyyət yaradır. Bacardığım qədər çalışıram ki, səhnə fəaliyyətindən uzaq düşməyim, mütəmadi olaraq konsertlərdə ifa edim və heç olmasa hər təhsil ilinin sonunda böyük bir solo konsertlə çıxış edim.

Ömrümün böyük hissəsi, ən gözəl illəri doğma Bakı Musiqi Akademiyasının divarları arasında keçib. Bu binada Azərbaycan bəstəkarlıq və ifaçılıq məktəbinin dahilərinin ənənələrinə sadiq qalaraq, musiqi mədəniyyətimizin əsaslarını qoruyub, inkişaf etdirib, keşiyində durmağa çalışırıq. Musiqinin insan həyatındakı gücünü vurğulayaraq fikrimi dahi L.V.Bethovenin sözləri ilə bitirmək istərdim: Musiqinin etiraf qüdrəti, fəlsəfədən və müdrik sözdən daha güclüdür.

-Maraqlı müsahibə üçün sağ olun.