Bakı, 14 dekabr, Tamilla Məmmədova, AZƏRTAC

Bu ilin ilk 10 ayında İtaliyadan Azərbaycana idxal ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 10 faizdən çox artıb. İtaliya Ticarət Agentliyinin (İTA) Azərbaycan üzrə direktoru Andrea Makkaniko bildirib ki, İtaliya Azərbaycan mallarının təxminən 40 faizinin ixrac olunduğu ölkə olaraq qalır.

AZƏRTAC beynəlxalq münasibətlər üzrə italiyalı ekspert, “Opinio Juris” geosiyasi jurnalının direktoru Domeniko Nocerino ilə Azərbaycan-İtaliya iqtisadi əlaqələri barədə eksklüziv müsahibəni təqdim edir.

- Cənab Nocerino, son illər ərzində Azərbaycan və İtaliya arasında iqtisadi əlaqələr necə dəyişib?

- Son illər Azərbaycan və İtaliya arasında iqtisadi əlaqələr güclənib və şaxələnib, enerji, infrastruktur və bərpaolunan enerji kimi strateji sektorlara maraq artıb. Bu, geosiyasi çağırışlar və ikitərəfli əməkdaşlıq imkanları ilə bağlıdır. Hər iki ölkə bir sıra strateji sahələrdə əməkdaşlığı genişləndirməyə sadiq olduğundan iqtisadi əlaqələrin gələcəyi ümidverici görünür. Cənub Qaz Dəhlizi Bakı ilə Roma arasında enerji tərəfdaşlığının təməl daşı olaraq qalacaq. Azərbaycan iqtisadiyyatını modernləşdirməyə davam etdikcə texnologiya, infrastruktur və istehsal kimi sektorlarda İtaliya şirkətləri artan rol oynayacaq. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan ilə İtaliya arasında iqtisadi əlaqələr son illər ənənəvi enerji əməkdaşlığından kənara çıxaraq geniş sahələri əhatə edib. Hər iki ölkə enerji keçidi, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və davamlı inkişaf kimi qlobal problemləri həll etmək üçün birgə işləyərək bu genişlənmiş tərəfdaşlıqdan faydalanmağa hazırdır.

- İtaliya istehlakçı kimi Azərbaycan qazını necə qiymətləndirir?

- İtaliya Azərbaycandan əsas təbii qaz idxalçılarından biridir. 2022-ci ildə Bakı İtaliyaya qaz tədarükünü artırdı və özünü Avropada enerji mənbələrinin şaxələndirilməsində mühüm tərəfdaş kimi göstərdi. Azərbaycan İtaliyanın ən böyük neft tədarükçüsü və üçüncü ən böyük qaz tədarükçüsüdür. Cənub Qaz Dəhlizi və Xəzər dənizindəki “Şahdəniz” yatağından hasil edilən Azərbaycan qazını birbaşa Avropaya nəql edən Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) ikitərəfli enerji əməkdaşlığının gücləndirilməsində mühüm amillərdir. Boru kəmərinin hazırkı gücü 10 milyard kubmetrdir, lakin onu 20 milyard kubmetrə qədər artırmaq olar. Hazırda TAP İtaliyanın qaz ehtiyacının təxminən 10 faizini ödəyir. Avropa İttifaqı (Aİ) ilə müqavilələrin bağlanmasından sonra Avropaya tədarük olunan qaz həcmlərinin gözlənilən artımını nəzərə alaraq, TAP vasitəsilə İtaliyaya nəql olunan qazın həcminin iki dəfə artacağı gözlənilir. TAP kritik enerji təchizatı mənbəyini təmsil edir. 2023-cü ildə İtaliya Azərbaycandan TAP vasitəsilə təxminən 10 milyard kubmetr qaz alıb. İki ölkə arasında əsas qaz dəhlizi olan TAP-ın inkişafı Azərbaycanın İtaliyanın neft və qaz bazarında mövqeyini daha da artıra bilər. Gələcəkdə bu əməkdaşlıq enerjinin nəqli və saxlanması ilə bağlı infrastrukturun inkişafı hesabına genişlənə bilər.

- Bərpaolunan enerji sahəsində iki ölkə arasında əlaqələrin genişləndirilməsi üçün hansı imkanlar var?

- İki ölkə artıq bərpaolunan enerji sahəsində əməkdaşlıq edirlər. Hər iki ölkənin şirkətləri termokimyəvi emal texnologiyasından istifadə edərək yaşıl layihələr üzərində işləmək üçün müqavilələrə malikdirlər. İtalyanın enerji şirkətləri ekoloji problemlər və bərpaolunan enerji sahəsində təcrübələri ilə tanınır. Daha sıx əməkdaşlıq külək enerjisi (o cümlədən dəniz), günəş və geotermal enerji sahələrində qarşılıqlı faydalı layihələrin inkişafına kömək edə bilər. Bərpaolunan enerji əməkdaşlıq üçün yeni bir sərhəddir. Azərbaycan iqtisadiyyatını şaxələndirməyi və yaşıl enerjini inkişaf etdirməyi planlaşdırmağa başlayıb və İtaliya şirkətləri öz təcrübələri ilə günəş və külək enerjisi, yaşıl hidrogen və enerji səmərəliliyi sahəsində təşəbbüslərə töhfə verə bilərlər.

- İtaliya şirkətləri Qarabağ regionunda iqtisadiyyatın stimullaşdırılmasına necə töhfə verə bilər? Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində hansı iqtisadi sahələr italyan investorları üçün daha cəlbedicidir?

- İtaliya şirkətləri infrastruktur, kənd təsərrüfatı, mədəni və dini irsin qorunması və mühafizəsi kimi sektorlara maraq göstərə bilər. Qarabağ regionu təbii sərvətlərlə zəngindir, strateji coğrafi əhəmiyyətə malikdir və iqtisadi fəaliyyətin müxtəlif sahələri üçün mühüm potensial təklif edir. İtaliyanın güclü sənaye bazasını, infrastrukturun inkişafı sahəsində təcrübəsini və enerji, kənd təsərrüfatı və turizm kimi sektorlarda təcrübəsini nəzərə alaraq, İtaliya şirkətləri Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində inkişafı stimullaşdırmağa kömək edə bilər.

- İtaliya ilə Azərbaycan arasında iqtisadi-ticarət sahəsində əməkdaşlığın əsas istiqamətləri hansılardır? Növbəti illərdə hansı sahələr inkişaf edə bilər?

- İtaliya, əsasən, enerji idxalına görə artıq Azərbaycanın aparıcı ticarət tərəfdaşıdır. Son on ildə İtaliya şirkətləri Azərbaycan iqtisadiyyatına, ilk növbədə enerji sektoruna, eyni zamanda kənd təsərrüfatı, tikinti, bərpaolunan enerji layihələri və infrastruktura 1 milyard avrodan çox sərmayə qoyub. İtaliya biznesi Ələt Azad İqtisadi Zonası çərçivəsində həyata keçirilən layihələrə böyük maraq göstərir. Avropaya daha çox dəstək vermək üçün Azərbaycan boru kəmərinin cari limitini ildə 10 milyard kubmetr artıraraq, avropalı tərəfdaşlarla işləməklə TAP-ın imkanlarını genişləndirə bilər. Bundan əlavə, Bakı Avropaya ixrac üçün yaşıl enerji layihələrini (yaşıl hidrogen kimi) inkişaf etdirə və etibarlı enerji axınlarını təmin etmək istiqamətində çoxtərəfli platformalarda iştirak edə bilər. İtaliyanın Aİ-dəki strateji mövqeyini nəzərə alsaq, o Azərbaycan üçün Aİ ilə əlaqələrin inkişafında körpü ola bilər. Bu, xüsusilə Aİ-nin enerji, ticarət və regional diplomatiya kimi sahələrində aktual olardı.

- Hazırda İtaliya şirkətlərinin Azərbaycan iqtisadiyyatının qeyri-neft sektoruna investisiyaları hansı səviyyədədir?

- İtaliya şirkətləri Azərbaycanın qeyri-neft sektorlarında, xüsusən də istehsal, kənd təsərrüfatı və qida istehsalı sahələrində getdikcə fəallaşır. Ölkənin inkişaf edən turizm sənayesinin dəstəklənməsi üçün də səylər göstərilir. Azərbaycan getdikcə regional texnologiya mərkəzinə çevrilməyə diqqət yetirdiyindən, İtaliya şirkətləri də texnologiya sektoruna, xüsusilə İT infrastrukturuna, rəqəmsal xidmətlərə və yüksək texnoloji avadanlıqlara sərmayələri araşdırırlar. İtaliya firmaları Azərbaycanın istehsal sektorunda, xüsusilə maşınqayırma, avtomobil komponentləri və tekstil kimi sahələrdə fəaldırlar. İtaliya bu sənayelər sahəsində texnologiya və təcrübənin əsas təchizatçısıdır.