Bakı, 23 iyun, Leyla Muradzadə, AZƏRTAC

Modelçilik dünyasında təkcə bacarıq deyil, həm də müstəsna fədakarlıq və səbir tələb edən layihələr var. AZƏRTAC-ın müxbiri Azərbaycan Modelçilər Klubunda olub və heyrətamiz dəqiqliklə canlandırılan miniatür tanklar haqqında hekayələrə şahidlik edib, həm də təkcə hərəkət etməyi deyil, atəş etməyi də bacaran modellərin necə yaradılmasını öyrənib.

Hər şey necə başladı

Azərbaycanda modelçilik həvəskarlarını birləşdirən klub 1986-cı ildən başlayan zəngin tarixə malikdir. O, hələ sovet dövründə, Qırmızı Bayraqlı Xəzər Donanmasının bazasında yaradılıb və o vaxtlar “İskra” adlanırdı. Klubun rəhbəri İlqar İsmayılovun dediyi kimi, təşəbbüslərin başlanğıcında hazırda Ukraynada yaşayan ikinci dərəcəli kapitan, bu qurumun ilk sədri Mixail Borisov dayanırdı: “O, ətrafına istər gənc, istərsə də yaşlı həvəskarları toplayırdı. “İskra”nın həyatında fəal iştirak edənlər arasında İqor Brodov, Fuad Paşayev, İlqar İbayev, Rasim Abbasov, mən və başqaları var idi. Biz müxtəlif obyektləri miniatürdə təcəssüm etdirərək stend modelləşdirməsi ilə məşğul olurduq.

Bu gün klubumuz fəal inkişaf edir. Cari ildə ordu və beynəlmiləlçilər bazasında rəsmi klub statusu aldıq və bu, bizim üçün yeni imkanlar yaratdı.

Klub müntəzəm olaraq sərgilər keçirir və müxtəlif tədbirlər təşkil edir, modelləşdirmənin və texniki yaradıcılığın gözəlliyini, onun mürəkkəbliyini nümayiş etdirir. Bu yaxınlarda klubun üzvləri Balaxanı kəndində keçirilən genişmiqyaslı “Zəfər” model festivalının təşkilatçılarından biri olublar. Festival müxtəlif sahələri - dronlar, radio ilə idarə olunan təyyarələr və tanklar, eləcə də istedadlı modelçilərin və kolleksiyaçıların əsərlərini bir araya gətirib. “Biz modelləşdirmənin bütün növlərini inkişaf etdiririk və çalışırıq ki, mümkün qədər çox həvəskarı əhatə edək. Son vaxtlara qədər öz binamız yox idi, lakin sentyabr ayında daimi baza tapdıq. Gördüyünüz kimi, burada rəsm əsərləri də var. Onların bəziləri mənim şəxsi işlərimdir, bəziləri isə uşaqların təlim prosesini daha əyani və əyləncəli etmək üçün xüsusi sifariş olunub. İşimiz əsnasında Bakı Gənclər Mərkəzində 40-dan çox gənc modelçi hazırladıq. Uşaqlar alətlər və boyalarla işləməyin əsaslarını öyrənmək üçün bizə gəlirlər, sonra müstəqil şəkildə bacarıqlarını inkişaf etdirirlər. Bir çox böyüklər bizim məkanda modellik dünyasında əlavə təcrübə və yeni biliklər axtarır”, -deyə həmsöhbətimiz qeyd edir.

Ustalığın əsasları: Modelləşdirmədə materiallar

Azərbaycan Modelçilər Klubunda yaradıcılıq materiallardan, onların geniş çeşidindən başlayır. Bir çox yaradıcılıq prefabrik plastik modellərdir. Çox vaxt bu, polistiroldur, onu yapışdırarkən xüsusi qayğı tələb olunur. Kluba yeni gələnlər ilk iş alətləri ilə tanış olurlar.

Klubun rəhbəri deyir: “Bizim bir qutu lazımi alətimiz var və uşaqlar onları nəinki öyrənir, həm də dərhal məşq etməyə başlayırlar. Onlar hissələri emal edir, yapışdırır, mala çəkməyi və rəngləməyi öyrənirlər. Gənc modelçilərimizin tərəqqisini özünüz görə bilərsiniz. Məsələn, burada cəmi bir neçə aydır oxuyan tələbələrimizdən biri artıq yaxşı nəticələr nümayiş etdirir. Onun təyyarəsinə baxın - montajdan tutmuş rəngləmə işinə qədər yığılıb, özü deyir ki, tamamilə hazırdır”.

Lakin materiallar plastiklə məhdudlaşmır. Burada ağac, faner və kartondan da istifadə olunur. Diqqətimizi kiçik bir şəhərin maketi çəkdi. Bu evlər xüsusi olaraq radio ilə idarə olunan avtomobillər üçün nəzərdə tutulub. Gələcəkdə İlqar müəllim onu tamhüquqlu sınaq meydançasına qədər genişləndirməyi planlaşdırır, burada modelçilər radio ilə idarə olunan avtomobilləri və tankları idarə edə biləcəklər.

Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, radio ilə idarə olunan avadanlıqla işləmək artıq böyük uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş növbəti səviyyədir. Bu, mühəndislik bacarıqlarını, diqqətliliyi və səbri inkişaf etdirmək üçün əla fürsətdir.

Beynəlxalq uğur və tanınma

Klub təkcə yerli sərgilərlə məhdudlaşmır, ölkəmizi xaricdə də uğurla təmsil edir. “Bu yaxınlarda klubumuzun 10-cu böyük beynəlxalq “Model SHOW Istanbul” sərgisində iştirak etdiyi İstanbuldan qayıtmışam. Üç model təqdim etdik və nəticə gözləntiləri üstələdi: evə iki mükafat gətirdik - birinci və üçüncü yerlər. Bu, cəmi üç model nümayiş etdirən klub üçün böyük nailiyyətdir. Müvafiq sertifikat aldıq. Lakin modelçilərimizdən biri müsabiqədən kənarlaşdırıldı. Münsiflər onun modelinin əl işi deyil, fabrik istehsalı olduğuna qərar verdilər ki, bu, əslində, bizim üçün böyük bir iltifat idi. Məsələ ondadır ki, mən unikal tank modellərinin fərdi istehsalı ilə məşğulam. Tökmə polistiroldan hazırlanmış yüksəkkeyfiyyətli zavod məhsullarına bənzəyən bu modellər əslində bizim tərəfimizdən burada, Azərbaycanda, poliuretandan hazırlanıb. Məhz yüksək keyfiyyətə görə fabrik istehsalı olduğunu nəzərə alaraq ev istehsalı modellər kateqoriyasında müsabiqədən kənarda qaldıq. Ancaq bu, yalnız bizdəki bacarıq səviyyəsini təsdiqləyir. Axı bu, tamamilə bizim inkişafımızdır”, -deyə modelçi qeyd edir.

İlqar müəllim artıq səkkiz ildir bu işlə məşğuldur. O deyir: “Təqdim olunan model 1933-cü ilin 6 tonluq ingilis "Vikkers" tankı əsasında yaradılmış T-26-dır. Bu tankların on mindən çoxu İkinci Dünya müharibəsində iştirak edib. Amma bizim üçün ən önəmlisi tariximizlə bağlılıq olub. Bu tanklar general Həzi Aslanova həsr olunmuş sərginin bir hissəsidir. T-26 məşhur generalımızın ustalıqla idarə etdiyi ilk tanklardan biri olub.

İlqar müəllimin şəxsi kolleksiyasında 70-dən çox tank və avtomobil modeli var və bu, onun evində olanların yalnız bir hissəsidir.

İllərin zəhməti, bənzərsiz yaradıcılıq nümunələri

İlqar müəllimin dediyinə görə, beş il çəkilən zəhmət hesabına nadir model – almanların üçqülləli tankı “Panzerkampfwagen Neubaufahrzeug” (alman dilindən tərcümədə “yeni tikilmiş maşın” – red.) ərsəyə gətirilib. “Əslində, cəmi altı nüsxə istehsal edildi və bu maşını geniş miqyasda yaratmaq olduqca çətin işdir. Belə miqyaslı modellər dünyasında, bildiyimə görə, onlardan cəmi beş ədəd var və mən işə başlayanda cəmi ikisi olub. Bir alman modelyeri, bir polyak və bir neçə 3D model əsasında versiyaları yığan bir neçə oğlan idi. Amma bu nüsxəni yaratmaq üçün mənə beş il lazım oldu. Yalnız idarə edən deyil, həm də orijinalın bütün funksionallığını nümayiş etdirən radio ilə idarə olunan model yaradıldı.

Modelçinin ən yaxşı layihələri arasında beşqülləli T-35 tankı da var. İlqar müəllim əlavə edir: “Hətta mən onu Xəzər sahilində sınaqdan keçirdim və dostum Moskvadan xüsusi olaraq bu tankı hərəkətdə görmək üçün uçmuşdu. Xüsusən T-26-mızı birlikdə sınaqdan keçirdikdən sonra bu, onun çox xoşuna gəldi. Onun yaradılması da təxminən beş il çəkdi. Bu, inanılmaz dərəcədə mürəkkəb maşındır və hələ də tamamlanmaq üzrədir. Əsas funksiyalar - hərəkət, qüllənin fırlanması, çəkilişdir və hələ də yuxarıda olan çox kiçik detallar üzərində işləmək lazımdır”.

Təbii ki, bütün layihələr bu qədər uzun çəkmir. İlqar müəllimin mənimsədiyi yeni texnologiya mərkəzində daha tez yığılan modellər var. Onların bir çoxu hazır məhsullardır, lakin nadir nümunələrin istehsalı da daxil olmaqla, bəzi məhsullar da yaradırlar. Modellər arasında elələri də var ki, cəmi bir aya yığılıb rənglənir. Klub rəhbəri qeyd edir: “Yerli istehsal olan bir çox model var: Polşanın radio ilə idarə olunan tankı 7TP; dünyada heç kimi istehsal etmədiyi fransız tankı “Somua S-35”; çox bahalı və istehsal çətin olan fransız tankı “B1 bis”. Sonuncunu məndən başqa, Moskvadan olan yalnız bir modelçi istehsal edir”.

Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, orijinal, tamamilə əl istehsalı olan modellərin qiyməti adətən 500-1500 ABŞ dolları arasında dəyişir. Məsələn, T-28 tankı 1500 dollara satılır. Bu modellərdən ikisi ABŞ-a, ikisi isə Rusiyaya göndərilib. “Hətta bu nüsxələrdən birini onun necə yığılması və yeni sahibi tərəfindən yığılandan sonra necə göründüyünü görmək üçün geri aldım. Bunlar Azərbaycan istehsalı olan dəstlərdir. Bizə çoxlu sifarişlər gəlir, amma etiraf edirəm ki, mən sifarişlə işləməyi çox sevmirəm. Bu, rəsmlərə bənzəyir: baxın, mənim çoxlu öz işlərim var, amma onlardan nələri sifariş etməyi xoşlayıram. Mənim yığdığım T-28 tankı 2017-ci ildə Türkiyədə keçirilən yarışda ikinci yeri tutaraq gümüş medal qazanıb. Məni maraqlandıran şeylər yaradıram, rezonans doğurmayan şeylərə vaxt itirmək istəmirəm”, – deyə İlqar müəllim qeyd edir.

Modelçi, həmçinin 16-cı miqyasda miniatür fiqurların eksklüziv tökmələrini yaradır.

O deyir: “Uşaqlarımızın yığdığı ingilis reaktiv qırıcısı “De Havilland DH.100 "Vampire”, “Fokker D-21” və “Twin Mustang”ı misal çəkə bilərəm. Bu modellər vaxtilə Bakı Oyuncaq Zavodunda istehsal edilib. Biz onları xüsusi olaraq almışıq ki, uşaqlar Azərbaycanda istehsal olunan məhsulları yığmaqda maraqlı olsunlar. Bundan əlavə, mən özüm poliuretandan fiqurlar tökürdüm ki, uşaqlar çətin miniatür texnikasını mənimsəsinlər. Üstəlik, bu, çox bahalı hobbidir, çünki hər bir modelin qiyməti ən azı 35 manatdır. Silikon qəliblərə miniatürlər tökmək bizə imkan verir ki, modelçilərə yeni texnologiyalar öyrədilsin və onların layihələri üçün yüksəkkeyfiyyətli hissələr təqdim olunsun”.

Konsepsiyadan modelə

İlqar müəllim yeddi müxtəlif forumda: ingilis, macar, polyak, rus və Ukrayna tədbirlərində daimi ünsiyyət sayəsində yeni modellər yaratmağa ruhlanır. “Orada yeni biliklər əldə edirəm və motivasiya tapıram. Mən sizə niyə tanklara keçdiyimi söyləyəcəyəm. İxtisasca pilotam və tank modelləşdirməsi məni təyyarə modelləri yığmaq qədər ovsunlamadı. Amma zaman keçdikcə görmə qabiliyyətim pisləşməyə başladı, 72 miqyaslı təyyarə modellərini yığmaq çətinləşdi, amma tank miqyaslı 16 ölçülü yaratmaq istəyim qaldı. Mənim açarım da maraqlı idi, beş ildir bir rus mühəndisi, Andrey Kosıçın çertyoju əsasında T-28 tankının bir modelinin qurulmasını izlədim, o, birdən dayandı və bildirdi ki, onu bu miqyasda və radio idarəetmə üzrə idarə etmək mümkün deyil. Problem tankın asılı hissəsində idi. Amma mənim üçün “mümkünsüz” sözü mövcud deyil. Bilik və ya bacarıq çatışmazlığı ola bilər, amma “imkansız” deyil. Özümü bu işə həsr etmək üçün bir ay fasilə verdim. Evin təmiri ilə paralel olaraq tankın həmini modelini yığdım. Cəmi bir ay çəkdi! Mühəndisin əlaqə saxladığı və işimin fotoşəkillərini yerləşdirdiyi forumda xüsusi olaraq qeydiyyatdan keçdim və ona yazdım: “Andrey, bax, bunu etmək olar”. Bu, dostluğumuzun başlanğıcı oldu. Ancaq digər modelçilər bunu birmənalı qarşılamadı. Əvvəlcə forumda bir az sükut oldu, sonra dedilər ki, bu cəfəngiyyatdır, 35-ci miqyaslı modeldir, kütləvi istehsal olunur, 16-cı miqyasda belə bir model yoxdur. Miqyasın ölçüsünü sübut etmək üçün tankın xəttin yanında fotoşəkilini çəkdim. Mənə cavab verdilər: “Nə olsun. O, tərpənmir, sadəcə qutudur”. Sonra “YouTube” kanalında qeydiyyatdan keçməli oldum. Tankımın hərəkətdə olduğu bir video yerləşdirdim. Bir həftə susdular. Sonra heyrətlə soruşdular: “Azərbaycanda bunu necə etmək olar?”.

Bu tədbirdən sonra İlqar müəllim 2016-cı ildə Moskvada keçiriləcək “Hobbi Ekspo” beynəlxalq sərgisinə dəvət aldı. Artıq 2017-ci ildə sərgidə həm tank, həm də T-28 yığım dəsti təqdim olundu. “Biz oraya getdik və modelimizi təqdim etdik. Tank hərəkət edəndə, mən də bu il üçün hazırladığım montaj dəstini göstərdim, onlar çox sevindilər”, -deyə modelyer vurğulayıb.