Bakı, 25 avqust, AZƏRTAC

Qazaxıstan bütün zamanlarda Mərkəzi Asiyanın mühüm aktoru, indiki zamanda həm də önəmli amili, ümumasiya əməkdaşlığının və təhlükəsizliyinin isə son dərəcə vacib oyunçusudur. Azərbaycan isə illər ərzində yürütdüyü siyasət sayəsində nüfuzuna, heç zaman olmadığı qədər böyük gücünə görə qüdrətli dövlətdir. Heç kim inkar edə bilməz ki, regionun inkişafı baxımından Azərbaycanın, sadəcə, reaktiv deyil, həm də proaktiv diplomatiyası və onun iştirakı olmadan heç bir problem həll oluna, təşəbbüslər reallışdırıla, yeni səhifə açıla bilməz. Bu uğurlar bölgədə yeni reallıqlar yaradan Azərbaycanın və onun müdrik, uzaqgörən Prezidenti İlham Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Qazaxıstan-Azərbaycan münasibətləri isə şübhəsiz ki, sadəcə, iki dövlət kontekstindən dəyərləndirilməməlidir. Amma bunu təhlil etməzdən əvvəl bir şeyi vurğulamaq zəruridir: “Baxmayaraq hər iki ölkə mehriban qonşuluq münasibətləri çərçivəsində tammiqyaslı əməkdaşlıq edir, MDB, ATƏT, BMT, Türk Dövlətləri Təşkilatı kimi beynəlxalq platformalarda bir-birini hər cür dəstəkləyir, prezidentlər İlham Əliyev və Kasım-Jomart Tokayev mütəmadi olaraq beynəlxalq platformalarda görüşür, aktual məsələlərlə bağlı fikir mübadiləsi aparır, regional və qlobal məsələlərlə bağlı çağırışlar edirlər, Kasım-Jomart Tokayev prezident kimi ilk dəfə idi Azərbaycana gəlirdi. Siyasətin nəbzini daim tutmağı bacaran iki təcrübəli diplomat kimi prezidentlər Əliyev və Tokayev xalqlarımız baxımından olduqca incə addım ataraq bir-birini öz dillərində salamladılar. Bu amil iki dövlət baxımından strateji hədəflərin xəbərçisidir. Praktiki olaraq elə bir məsələ yoxdur ki, orada Qazaxıstan və Azərbaycanın maraqları toqquşsun, əksinə, ölkələrimiz eyni hədəfə doğru uzun, amma qətiyyətli, sonsuz bir yolun astanasındadır. Bu baxımdan da nitqinin sonunda Tokayev bildirdi ki, “strateji” sözü çox öhdəliklər qoyur, bu söz konkret məna, konkret məzmun daşımalıdır və biz bunun üzərində işləməliyik”.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu fikirləri politoloq Şəbnəm Həsənova söyləyib.

Tarixə nəzər salan politoloq qeyd edib: “2009-cu il oktyabrın 3-də məhz Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə prezidentləri arasında imzalanmış Naxçıvan Sazişinə əsasən Türk Şurası rəsmən yaradılmışdır. İstər Qazaxıstanla, istərsə də Mərkəzi Asiyanin digər dövlətləri ilə təkcə kəmiyyət və ya miqyas baxımından deyil, ən əsası, keyfiyyət baxımından yenidən fəallaşdırılan münasibətlər yeni geosiyasi reallıqlara uyğun olaraq inkişaf etdirilir. Azərbaycanın Türkiyə ilə imzaladığı Şuşa Bəyannaməsi, Qırğızıstanla imzaladığı “Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Bəyannamə”, Özbəkistanla imzaladığı “Strateji tərəfdaşlığın dərinləşməsi və hərtərəfli əməkdaşlığın genişləndirilməsi barədə Bəyannamə” və Qazaxıstanla imzalanan “Strateji münasibətlərin möhkəmlənməsi və müttəfiqlik qarşılıqlı əlaqələrinin dərinləşməsi haqqında Bəyannamə” ikitərəfli qardaşlıq münasibətlərini təhlil etməyə imkan verir ki, ikitərəfli kontekstdə dərinləşdirilən bu əlaqələr sonda vahid bir mərkəzdə birləşir və vahid gücə çevrilir. Heç kimə isə sirr deyil ki, bu əlaqələrin inkişafının təməlində Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin şəxsi təşəbbüsləri, səyləri, iradə və qətiyyəti dayanır. Görkəmli dövlət xadimi, Azərbaycana tarixi Qələbə bəxş etmiş Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin memarı olduğu Qarabağ Zəfəri isə bu hədəfin təkanverici qüvvəsi qismində çıxış etdi. Anadolu və Cənubi Qafqazda Türkiyə və Azərbaycan, Mərkəzi Asiyada isə Qazaxıstan türk inteqrasiyasının lokomotivi rolunu oynayır. Tokayevin Türkiyəyə səfəri, rəsmi Ankaranın Xəzərin şərqində mövqelərini möhkəmləndirməkdə son dərəcə maraqlı olması mövcud reallıqlar kontekstində çox önəmlidir”.

Ş.Həsənova diqqətə çatdırıb ki, nəqliyyat-logistika sahəsini inkişaf etdirən, nəqliyyat dəhlizlərini şaxələndirməyə müvəffəq olan Azərbaycan Qazaxıstan üçün alternativ marşrutun - Tengiz-Novorossiysk boru kəmərinə alternativin təmin olunmasında mühüm amildir. Azərbaycan bu gün hazırkı geosiyasi vəziyyət fonunda Qazaxıstan üçün "Avropaya yeni pəncərə"yə çevrilir, Transxəzər marşrutu geniş vüsət alır ki, sözügedən beynəlxalq nəqliyyat marşrutu Çindən, Qazaxıstandan, Xəzər dənizindən, Azərbaycan və Gürcüstan ərazisindən keçərək Türkiyə və Avropa ölkələrinə gedib çıxır.

O da xüsusi vurğulanmalıdır ki, Birgə Bəyannamədə Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonunun Azərbaycanın Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirilməsinin vacibliyi də qeyd edilib, bu da Orta Dəhlizin tərkib hissəsi olacaq. Deməli, Orta Dəhlizin aktuallığı daha da artır. Kasım-Jomart Tokayevin da açıq şəkildə bildirdiyi kimi, Qazaxıstan tərəfindən əməkdaşlığın nəqliyyat-logistika istiqamətinin inkişafına mütləq mənada maraq var.

Qazaxıstanla Azərbaycan arasında imzalanan Bəyannamə ilə iki dövlət təhlükəsizlik və milli maraqlarını uzlaşdırır. Bu baxımdan Azərbaycan Prezidenti vurğuladı ki, Bəyannamənin adı sənədin əhəmiyyətinə dəlalət edir. Biz təkcə strateji tərəfdaşlar deyil, həm də müttəfiqlərik. Əlbəttə, bu, bizim üzərimizə xüsusi məsuliyyət qoyur və biz bu məsuliyyətə hazırıq. Bu məqamda hadisələrin xronoloji ardıcıllığına diqqət çəkərək, bir xüsusi amili də vurğulayaq ki, avqustun 23-də Prezident İlham Əliyev Azərbaycanla Özbəkistan arasında hərbi və digər sahələrdə əməkdaşlıq barədə sazişləri təsdiqlədi.

Vətən müharibəsinin gedişində rəsmi Nur-Sultan bitərəfliyə riayət etməsindən asılı olmayaraq, BMT Təhlükəsizlik Şurasının Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə dair qətnamələrinə sadiq olduğunu bəyan etmiş, ölkə ictimaiyyəti, ekspertlər və Qazaxıstanın sadə vətəndaşları informasiya sahəsində rəsmi Bakının Qarabağ üzərində suverenliyinin bərpası istiqamətində addımlarını dəstəkləmişdilər. Bu isə ölkəmizin çətin anlarında iki dövlətə xalq diplomatiyası nümayiş etdirməyə təkan vermişdi. Eyni zamanda, Nursultan Nazarbayev Azərbaycan xalqını və Prezidentini Qarabağın işğaldan azad edilməsi münasibətilə təbrik edərək “2020-ci il Sizin üçün çətin olsa da, qalibiyyət ili oldu! Öz əzəli torpaqlarını işğaldan azad edən ölkəniz üçün çox narahat idim. Bu, tarixi bir hadisədir. Sizi və qardaş Azərbaycan xalqını şəxsən təbrik edirəm” mesajını ünvanlamışdı.

“Bu gün Qazaxıstanda üç yüz mindən çox azərbaycanlının olduğunu nəzərə alsaq, azərbaycanlılar bu ölkədə üzvlərinin sayına görə əsas diasporlardan biridir. Qazaxıstanla Azərbaycanın tarix, mədəniyyət, ənənələr baxımından yaxınlığı iki xalqı və dövləti yaxınlaşdırmaq kimi fundamental maraqlara həmişə cavab verib. Bu baxımdan Azərbaycan Prezidenti nitqinin əvvəlində məhz bu amilə geniş, yəni, bütövlükdə Mərkəzi Asiya kontekstindən yanaşaraq bildirdi: “Birgə Bəyannamədə həm də Azərbaycanın Mərkəzi Asiyanın beş ölkəsi ilə çoxtərəfli əməkdaşlığının gələcəkdə mümkün inkişafı da əksini tapıb. Fikrimcə, bu da təbiidir, çünki xalqlarımızın tarixi də, ənənələri də, mədəniyyəti də bütün sahələrdə daha sıx qarşılıqlı fəaliyyət göstərilməsini tələb edir”. Onu da nəzərə alaq ki, çox uzağa getmədən elə bu ilin iyununda Bakıda Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkiyənin xarici işlər və nəqliyyat nazirlərinin görüşü baş tutdu. Bu da çoxtərəfli əməkdaşlığın yeni formatıdır ki, təməlində olduqca böyük perspektivlər dayanır”, - deyə politoloq əlavə edib.

Ş.Həsənova vurğulayıb ki, Qazaxıstanla Azərbaycan arasında əməkdaşlıq gündəliyi, rəqəmlər təsirli olsa da, rekord deyil. İkitərəfli münasibətləri dərinləşdirməklə qarşılıqlı əmtəə dövriyyəsinin həcmi üç dəfə artıb, müsbət dinamikanın qorunub saxlanılmasına baxmayaraq, mütləq rəqəmlərdə bu nəticənin kifayət qədər ürəkaçan görünmədiyi reallığını nəzərə alaraq yaxın illərdə milyard dollar həddinə nail olmaq barədə danışılması üçün etiraf edilməlidir ki, potensial hələ tam açılmayıb. Bu baxımdan, ayrı-ayrılıqda icra edilən layihələrin sinerjisi bir hədəfə istiqamətlənməlidir ki, imzalanan sənədlər iqtisadiyyatda yeni üfüqlərin açılacağından və kifayət qədər planların olduğundan xəbər verir.

Qazaxıstanla Azərbaycan arasında Xəzərin dibi ilə boru xəttinin olmaması səbəbindən neftin tankerlərlə daşınması, indiki şəraitdə investorların ənənəvi olanları əvəz etmək üçün alternativ yollar axtarması bu məsələnin yenidən xüsusi aktuallıq kəsb etməsindən xəbər verir. Asiya və Avropaya açılan qapıları - Qazaxıstan və Azərbaycan Xəzər dənizinin liman imkanlarından tam istifadə etməkdə konkret addımlar atmalıdırlar. Təbii ki, ümumilikdə iqtisadiyyatlarımız şaxələndirilməli, texnoloji əməkdaşlıq qurulmalıdır ki, bu istiqamətdə də mühüm addımlar atılmaqdadır.

Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin Azərbaycana səfəri ekspert birliyinin, regional və beynəlxalq aktorların diqqət mərkəzində idi və bu, kifayət qədər gözlənilən idi. Üstəlik onu da əlavə edək ki, ölkə prezidentləri arasında aparılan danışıqların nəticələri, imzalanmış sənədlərin siyahısı və verilən bəyanatlar fikirləşmək üçün gələcəyə doğru çoxlu məlumat verir. Hər iki ölkənin imkanlarının genişləndirilməsi sahəsində qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın mövcud potensialını artırmağa çalışmasına dair konkret qərarların alınması, səfər çərçivəsində ikitərəfli gündəliyin aktual məsələləri ilə yanaşı, regional təhlükəsizliklə bağlı məsələlərə, beynəlxalq problemlərə dair ətraflı danışıqların aparılması, çoxlu sənədlərin imzalanması fonunda və Azərbaycanın nəqliyyat və logistika potensialının reallığı nəticəsində Tokayev imzalanmış sənədlərlə bağlı bildirdi ki, “Qazaxıstana gəldikdə isə bizim tərəfimizdən hər hansı maneə olmayacaq, biz çox səmərəli işləyəcəyik”. Deməli, Qazaxıstanın timsalında konkretlik var.

Mənşəyinə hörmətlə yanaşaraq gələcəyi qurmaq hər mənada bütün türk xalqlarının əsas amalı olmalıdır. İşğaldan azad edilmiş Füzuli şəhərində Qazaxıstanın təşəbbüsü ilə Uşaqların Yaradıcılığının İnkişafı Mərkəzinin yaradılması dövlətimizin başçısının da qeyd etdiyi kimi, keçmiş məcburi köçkünlərin qayıtması probleminə Qazaxıstanın nə dərəcədə həssas yanaşdığının, bu problemin onlar üçün də aktual olduğunun göstəricisidir. Xatırlatmaq yerinə düşər ki, Özbəkistan da öz vəsaiti hesabına Füzulidə böyük məktəb inşa etməyə başladı ki, bütün bunlar bizə uzanan dost, qardaş əlidir. Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun necə dinamik dirçəldildiyini Qazaxıstan dövlətinin başçısı da bildirdi. Beləliklə, yaratdığımız reallığın, tarixi ədalətin qurub-yaratmaqla davam etdirilməsi Azərbaycan xalqının yurd, torpaq sevdasından xəbər verir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə 2021-ci ilin noyabrın 12-də İstanbulda keçirilən Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının VIII Zirvə Görüşündə Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən Türk Dünyasının Ali Ordeninin təqdim edilməsi, dövlətimizin başçısının bu dəfə Qazaxıstanın ali ordeni ilə təltif edilməsi tarixi Zəfərə imza atan Müzəffər Ali Baş Komandana beynəlxalq platformada verilən olduqca haqlı, yüksək dəyərdir. Dövlətimizin başçısı ordeni bütün Azərbaycan xalqına ehtiram əlaməti, ölkələrimiz və xalqlarımız arasında qardaşlıq münasibətlərinin inkişafı üçün göstərdiyi və göstərəcəyi səylərə münasibətin ifadəsi kimi qiymətləndirdi. Vaxtilə Astana aldandırılan keçmişin şərəfləndiyi şəhər Nur-Sultan şəhərinin küçələrindən birinə görkəmli dövlət xadimi, Azərbaycan xalqının böyük oğlu Heydər Əliyevin adının verilməsinə baxmayaraq, şəhərin inkişaf etdiyi və bugünkü mövqeyi baxımından yanaşanda paytaxtın daha böyük küçələrindən və ya prospektlərindən birinə Qazaxıstanda böyük hörmət, səmimi ehtiram bəslənilən insanın - Heydər Əliyevin adının verilməsi təklif edildi. Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyevin Özbəkistana səfəri zamanı Daşkənddə də ümummilli lider Heydər Əliyevin adına meydanın açılışı oldu. Həm ümummilli lider Heydər Əliyevin, həm də Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin bu qədər yüksək qiymətə layiq görülməsi illər ərzində yürüdülən siyasətin beynəlxalq platformada haqlı olaraq ən ali şəkildə dəyərləndirilməsidir.

“Azərbaycan regionda və qlobal müstəvidə yeni dünya nizamının çağırışlarına dərhal və adekvat cavab verərək yeni təşəbbüslər irəli sürən ölkə olmaqla yanaşı, ədalətsizliyə biganə qalmayan, beynəlxalq hüququn aliliyi prinsipini rəhbər tutan ölkə olaraq beynəlxalq aləmin etibarlı tərəfdaşı kimi başqa ölkələrin təşəbbüslərinə də dəstək göstərir. Bu baxımdan da Tokayev Asiyada qarşılıqlı fəaliyyət və etimad tədbirləri müşavirəsinin çağırılması barədə Qazaxıstanın təşəbbüsünü dəyişməz olaraq dəstəklədiyinə görə dövlətimizin başçısına təşəkkür etdi və bu ilin oktyabrın ortalarında Qazaxıstanın paytaxtında təşkil ediləcək Zirvə görüşündə dövlət başçımızın iştirakının istənilən nəticə əldə etmək baxımından çox müsbət təsirə malik olduğunu vurğulayaraq səbirsizliklə gözlədiyini xüsusilə bildirdi.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev konstruktiv bəyanatlarla, konkret addımlarla çox səliqəli və balanslı siyasət yürüdür, milli maraqlarımızı təmin etmək baxımından məharətlə və sistemli şəkildə çalışır”, - deyə politoloq bildirib.