SİYASƏT
Ukrayna və Moldovanın qlobal siyasi iqlimdə mövcud addımları fərqli yola gətirib çıxara bilər - ŞƏRH

Bakı, 12 fevral, AZƏRTAC
İnsanları, cəmiyyətləri, dövlətləri həm də istisna olunmayan və bəzən bir çox hallarda üzvi surətdə bir-birinə bağlayan məsələ tarix boyu eyni tale ilə üzləşmələri olub. Münasibətlər və dəyərlər sistemi üzrə əlaqələr də bəzən bu cür formalaşır və kök salır. Bu kökün nazilməsi və ya laxlaması təkcə siyasi fəaliyyətin nəticəyə hesablanmalı olan korrekt mənasının, birbaşa məramının zəif dərk edilməsi və “siyasət necə işləyir” anlayışının olmaması ilə deyil, həm də dövlətin hədəfə gedən yolda düzgün siyasi dəst-xət hesab etdikləri məsələ ilə zəif əlaqəsi və ya təhkimli münasibətləri ilə izah olunur. Bu gün söhbət Azərbaycanın düşmən deyil, tam əksinə, dost hesab etdiyi, AŞPA-da isə hansı tərəfdə olduqları ilə bağlı qərar verməkdə çətinlik çəkən dövlətlərdən gedir. Günlərdir bu dövlətlərlə bağlı fərqli yanaşmaların, sərt və yumşaq ritorikanın istifadə olunduğu siyasi polemikanı izləyirik. İndiki mövcud siyasi konyunkturada daha da səhv aşılanan liberal dəyərləri kənara qoyaraq ən bəsit formada fərqli fikir palitrasına uyğun olaraq hər şey, deyək ki, başa düşüləndir. Sadəcə, əgər bu, o faktla əsaslandırılır və arqumentləşdirilirsə ki, AŞPA səsverməsində nəticə olaraq dövlət qərar vermir, ayrılıqda deputat daxil olduğu fraksiyanın ən yaxşı halda qərarından yayınır, o zaman bütün siyasi terminlərdən daha korrekt formada bu, Azərbaycana qarşı məhz o dövlətlərin fraksiyalarından da kənar, təzyiq vasitəsilə komple teoriyasıdır (Mən bu fikri bölüşmürəm).
Bu fikirləri AZƏRTAC-a açıqlamasında politoloq Şəbnəm Həsənova səsləndirib.
Politoloq qeyd edib ki, bu isə bulanıq baxışlara malik olmaları fonunda dövlətə, onun siyasi institutlarına, ən əsası isə dəyərlər sisteminə inamı aşağı salır. Bu mövqe iştirakçıların, müşahidəçilərin və ya kütlə dalınca gedənlərin (müstəqil qərar qəbul edə bilən aktor fərqli anlayışdır) fədakar, xüsusilə müstəqil davranışları deyil, hətta ən yaxşı halda təzyiq altında olan simvolik statusundan xəbər verir. Bu da liberal faşizmin mənəvi nüfuzunu artırmağa çalışanların növbəti addımlarının ayaq səslərini eşitdirir. Nə deyirik, şərtlər belədirsə və belə getsə, ortada dayanmaq Azərbaycan üçün də təəssübkeşliyin dərəcəsinin, ölçüsünün, dozasının (miqdarının), bir sözlə, sadəcə, kəmiyyətinin deyil, keyfiyyətinin də ən məqbul, optimal modeli olacaq. Çünki cəmiyyət artıq bəzi aktorların həqiqətənmi dost ola biləcəyini sorğulayır. Alt qatlarda yenidən cücərdilməyə başlayan yumşaq formada qərəzin, sərt formada isə gündən-günə aktuallaşdırılan azərbaycanofobiyanın spesifik halıdır. Olmasaydı AŞPA-da üzüdönüklər, qrantsız qalardı yəqin ki, bəzi dövlətlər. Deməli, çətin anlarda zərbə, sadəcə, gözlədiklərimizdən deyil, həm də və bəlkə də ən çox gözləmədiklərimizdən, müttəfiq sandıqlarımızdan (bundan sonra) gələ bilər. Bu dövlətlər Azərbaycanın beynəlxalq hüquqla ərazi bütövlüyünə göstərdiyi dəstəyə, bir çox halları gözə alaraq, mümkün risklərə baxmayaraq, verdiyi iqtisadi, humanitar və mənəvi yardıma rəğmən sınaqdan üzüağ çıxmadı. Yəni, göstərdiyimiz mövqe bu neytrallıq “cürəti”nə layiq deyildi. Bir sözlə, mövcud münasibət etnik separatizmdən eynilə əziyyət çəkən dövlətlər kimi Moldovanın, Ukraynanın özünə yadlaşmasını göstərir. Azərbaycan isə bu illər ərzində yolundan, amalından dönmədiyi kimi, öz tarixi problemini özü həll etmiş dövlət və xalqdır. Bu dövlətlərin neytrallıq qərarı təsisatın normativ məzmununa, özlərinin isə siyasi konyunkturadan asılı olaraq dəyişəcək mövqeyinə xidmət etsə də, Azərbaycan qərəzliliyin yeni bir forması ilə üzləşdi.
“Bizi bu dövlətlərlə birləşdirən təşkilata - GUAM-a gəldikdə, bizə qarşı mövqedə fundamental dəyişikliyin hansı istiqamətdə olacağından asılı olaraq burada müsbət və ya mənfiyə doğru daha kəskin, sərt addım atmağın da məhz o istiqamətdə düzgün olacağı qənaətindəyəm. Heç bir əlavə öhdəlik götürmədən, təəssübkeşlik və dəstək təmin etmədən sakit axan formada GUAM-da fəaliyyətimizi davam etdirmək hələ və indiki an üçün ən məqbul variant kimi görünür. Hər halda GUAM-a üzv olan, AŞPA-ya sitayiş etməkdən ötrü ən xırda fürsətdə belə ayaqlarını cızdan kənara atmaq üçün sırada gözləyən hər bir tərəf anlamalıdır ki, kağız üzərində saxlanılan BMT qətnamələrini empirik formada özü təmin edən dövlət kimi Azərbaycan hər halda GUAM-sız da, AŞPA-sız da öz reallıqlarını yaratmaqda davam edəcək. Səsvermədən yayınmaq paralel olaraq işğala məruz qalmaqla bunu iddia etmək arasında məhz onlar üçün fərq yarada bilər. O mənada ki, AŞPA-da bu cür mövqe tutan dövlətlərin səsi də, mövqeyi də ansamblın dirijoru tərəfindən “qarət” olunub. Öz səsinin, haqq səsinin susdurulması, qarət olunması isə daha öldürücüdür. Azərbaycan isə tarix boyu bu qəbildən heç bir şeyə icazə verməyərək separatizmlə üzləşsə də, müstəqil siyasət yürüdən dövlətdir. Hətta Moldovanın Dnestryanı probleminin həlli istiqamətində danışıqlar başlayanda ilkin olaraq tərəflərdən ibarət prosesə sonradan format dəyişdirilərək və genişlənərək “5+2" formatı kimi Dnestryanı bölgədən olan müşahidəçilərin də salınması üçüncü, ən əsası isə separatçı tərəfin danışıqlar masasına gətirilməsi idi. Azərbaycan isə qondarma qurumu danışıqlar masasına gətirmək cəhdlərini hər zaman tərs şillə ilə geri qaytardı. Fərq budur: nə qədər təzyiq olsa da, ideallarından dönməmək”, - deyə Ş.Həsənova vurğulayıb.
O diqqətə çatdırıb ki, ayrılıqda bu dövlətlərdə davam edən müharibə və ya böhranın kökləri yumşaq formada regionun zəngin və mürəkkəb tarixinin nəticəsidirsə, reallığa uyğun formada bundan sonra Azərbaycanın onlarla bağlı tutacağı mövqenin nəticəsi bu yaxın keçmişin kənar notu sayılan məlum davranışlarından heç də kənar müəyyənləşməyəcək. Münaqişə, müharibə vəziyyəti, qaçqın problemi və mövcud fəlakət bu qədər ağır olmasaydı, hər halda onların sərgiləmiş olduğu mövqe ancaq o zaman və bu qədər gülməli olardı.
Ukrayna, Moldovanın tarixi icmallarına paralel olaraq qlobal siyasi iqlimdə mövcud addım və tendensiyaları fərqli yola gətirib çıxara bilər. Bu dəfə tarix və cari hadisələrin, addımların dürüst, sadiq və həqiqəti əks etdirib-etdirməməsi arasında incə balans pozuldu. Azərbaycan üçün nəticə: bu və ya digər münaqişədə tərəf olan aktorların tarixi təsvirində və milli şəraitinə həssas, yaxın olan önəmli prosesdə söz və son seçimində əhəmiyyətli fərq aşkar edildi. Ən mənfi və müsbət hallarda belə əks mövqe mövqesizlikdən yaxşıdır. Bu anda Azərbaycan xalqının qalibiyyət konsepsiyasını zamanında yazan Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin “mövqeyin olsun” deyimi yada düşür.