Bakı, 11 avqust, Emil Eyyubov, AZƏRTAC

AZƏRTAC-ın xəbər verdiyi kimi, avqustun 7-dən 10-dək Qəbələdə XIII Dünya Skaut Gənclər Forumu keçirilib. Avqustun 14-18-də Bakıda Dünya Skaut Konfransı keçiriləcək. Skautinqlə bağlı bu cür irimiqyaslı beynəlxalq tədbir Azərbaycanda ilk dəfədir keçirilir. Biz fürsətdən istifadə edərək, forumun təşkilatçıları və iştirakçıları ilə söhbət etmək və Azərbaycan üçün hələ yeni olan skautinq hərəkatı barədə daha çox məlumat toplamaq üçün Qəbələ Forumunda olduq. Bu forum gənc nəslə nə vəd edir, skautlarla pionerlər arasında ümumi nə var, Azərbaycanda skautlar təşkilatını kim maliyyələşdirir? Biz bu və bir çox digər suallara cavab verməyə çalışacağıq.

Hazır ol! – Həmişə hazıram!

Azərbaycanın ilin bütün fəsillərində son dərəcə gözəl olan dilbər guşəsi Qəbələ qonaqların böyük axınına çoxdan öyrəşib, amma region bu qədər skautu ilk dəfədir görür. Dünya Skaut Gənclər Forumunun keçirildiyi “Qafqaz Resort” otelinin ərazisi bu günlər dünyanın 133 ölkəsindən müxtəlif irq və millətlərin nümayəndələri olan gənclərin uniformalarının rəng müxtəlifliyi ilə göz qamaşdırır. Ümumi rahatlıq və dostcasına ünsiyyət atmosferi bizi dərhal öz ağuşuna alır. Gənclər harada gəldi - terrasdakı masaların arxasında, pilləkəndə, otelin foyesinin döşəməsində maraqlar üzrə qruplar təşkil edir, sərbəst şəkildə nəsə müzakirə edirlər. Onların vaxtlarını öldürdükləri hissi isə aldadıcıdır. Əslində, gənc skautlar tanış olur, əlaqə qururlar. Axı Forumun sonrakı saatlarında və günlərində ciddi problemləri nəzərdən keçirməli və onları həll etməlidirlər. Birinci günün gündəliyində 2017-2022-ci illərdə Dünya Skaut Komitəsinin gənc müşavirlərinin seçilməsi məsələsi var. Qalan günlərdə forum iştirakçılarını liderlik, fəal vətəndaşlıq, ətraf mühitin mühafizəsi, sabit inkişaf və digər mühüm məsələlərə həsr olunmuş müxtəlif sessiyalar gözləyir. Bəs bu gəncləri nə birləşdirir, onların məqsəd və məramları nədən ibarətdir?

Əvvəlcə bir balaca tarixə nəzər salaq. Skautların, yəni ingilis dilindən tərcümədə kəşfiyyatçıların ortaya çıxmasında İngilis Robert Baden-Pauell mühüm rol oynayıb. Məhz o, 1907-ci ildə Böyük Britaniyanın Braunsi adasında ilk skaut düşərgəsi açıb. Bu iş əvvəlcə oğlan uşaqlarını hərbi xidmətə hazırlamaq məqsədi daşıyırdı. Uşaqlar böyüklərin rəhbərliyi ilə səhra şəraitində salamat qalmaq və komanda ruhu qaydalarını öyrənirdilər. Yaşlı hamilərlə təlim keçən uşaqları birləşdirmək ideyası o qədər inqilabi ideya idi ki, qısa müddətdə “kəşfiyyatçılar” oyunu öz çərçivəsini aşaraq, gənc nəslin cəmiyyətə və dünyaya faydalı olmaq səylərinə yönəlmiş ümumdünya hərəkatına çevrilir.

Skautinq hərəkatı çar Rusiyasında da böyük inkişaf yolu keçib. 1917-ci ildə Rusiyanın 143 şəhərində 50 min skaut var idi. Sonra Oktyabr inqilabı baş verib və skautlar tədricən pionerə çevriliblər. Təəssüf ki, sovet dövrünün skautinqi bu hərəkatın əsas prinsiplərinin ziyanına olaraq əsaslı şəkildə siyasiləşdirilir, böyüməkdə olan nəsil arasında kommunizmin təbliği vasitəsinə çevrilir. Məsələn, meşədə çadırlarda yaşamaq və salamat qalmaq qaydalarını öyrənmək əvəzinə pionerlər yay fəslini sanatoriya korpuslarında keçirir, sovet dövrünün siyasi şüarlarını öyrənirdilər.

Yalnız skautların “Hazır ol!” devizi dəyişmir və bu devizə pionerlərin “Həmişə hazıram!” cavabı əlavə olunur. Qalan məsələlərdə pionerlik ideologiyası skautinqin əsas dəyərlərindən köklü şəkildə fərqlənir.

Hamı Camboriyə!

Bəs bu gün skaut hərəkatı nəyi təmsil edir? Müasir dünyada skautlar özlərini çox yaxşı hiss edirlər. Dünya Skaut Hərəkatı Təşkilatı (WOSM) öz sıralarında 40 milyondan çox iştirakçını birləşdirir və azı 224 ölkədə və regionda, o cümlədən Azərbaycanda milli skaut qrupları şəbəkəsi vasitəsilə fəaliyyət göstərir. Özü də WOSM qeyri-kommersiya və qeyri-partiya təşkilatıdır. WOSM-a görə, skautinq 2023-cü ilə qədər lider maarifçi gənclər hərəkatına çevrilməli, fəal vətəndaş olmaq, öz cəmiyyətində və bütün dünyada baş verən müsbət dəyişikliklərdə iştirak etmək arzusunda olan 100 milyon gənci öz sıralarına cəlb etməlidir.

Qeyd edək ki, skautlardan həqiqətən yaxşı liderlər alınır. Məsələn, Con Kennedi, Corc Buş, Bill Klinton, Nelson Mandela, Nil Armstronq, Səudiyyə Ərəbistanı Kralı Salman ibn Əbdüləziz Al Səud və bir çox digər tanınmış şəxsiyyətlər skaut olublar. Qəbələ Forumunda iştirak edən Dünya Skaut Komitəsinin sədri Joao Armando Qonsalvesin sözlərinə görə, skautinq böyüməkdə olan nəslə həyatda uğur qazanmaq üçün unikal imkanlar vəd edir. O deyir: “Skaut olmaq öz liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək, çətin vəziyyətlərdən çıxmaq bacarığı, komandada işləmək və şəxsiyyəti inkişaf etdirmək üçün zəruri olan digər mövqelərdir. Nəticədə ən adi gənclər də məqsədlərinə çatmaq üçün yaxşı imkanlar əldə edirlər”.

Gənclərin təlim-tərbiyəsi skaut sözü və qanununa, insanların özlərini şəxsiyyət kimi reallaşdırdığı və cəmiyyətdə konstruktiv rol oynadığı gözəl bir dünyanın qurulmasına yardıma əsaslanan dəyərlər sistemi vasitəsilə baş verir. Bütün bunlar gənclərin şəxsiyyətinin təşəkkülü dövründə onların qeyri-formal təhsil prosesinə cəlb olunması yolu ilə əldə edilir. Bunun üçün gənclərə onların öz şəxsi inkişafında daim yardıma tələsən müstəqil, məsuliyyətli və sədaqətli insan kimi baş rol oynamalarına imkan verən xüsusi metoddan istifadə edilir.

Yeri gəlmişkən, skautların müxtəlif tikmələr və boyuna bağlanan yaylıq-qalstuk şəklində rəmzi aksesuarla bəzədilmiş çox gözəl forması və zanbaq şəklində emblemi var. Gülün üç ləçəyi skaut andının elementlərini - insanın öz şəxsiyyəti, yaxınları və Allah qarşısında borcunu göstərir.

Bir vaxtlar pionerlər “Artek” pioner düşərgəsinə getməyə can atırdılar, bütün skautlar isə dörd ildən bir təşkil edilən ümumdünya toplantısında - Camboridə iştirak etmək arzusundadırlar. Hər bir skaut həyatında yalnız bir dəfə Camborinin iştirakçısı ola bilər. Toplantı skaut hərəkatının mövcud olduğu müxtəlif ölkələrdə keçirilir və dünyanın hər yerindən 14-17 yaşlı minlərlə skautu bir araya toplayır. Yeri gəlmişkən, ötən toplantı Yaponiyada keçirilib və burada 155 ölkədən 33 mindən çox skaut iştirak edib.

Etimad krediti

Bəs Azərbaycanda skautinqlə bağlı vəziyyət nə yerdədir? Bəzi məlumatlara görə, ölkəmizdə skautlar hələ 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə mövcud olublar. Hazırda Dünya Skaut Hərəkatı Təşkilatının üzvü olan Azərbaycan Skautlar Assosiasiyasının (ASA) 1997-ci ildə təsis edilməsi ilə bu hərəkat yenidən dirçəlməyə başlayıb. Bu gün ASA 16 bölgədən təqribən 1750 üzvü birləşdirir. Müqayisə üçün deyək ki, İndoneziyada 10 milyondan çox, ABŞ-da təqribən 4 milyon, Hindistanda 2,5 milyondan çox, Türkiyədə isə 140 mindən çox skaut var. İndi başa düşürsünüzmü ki, Dünya Skaut Gənclər Forumunun və Konfransının məhz Azərbaycanda keçirilməsi barədə qərar nə kimi əhəmiyyət daşıyır! XIII Dünya Skaut Gənclər Forumunun direktoru Nərgiz Balakişiyeva deyib: “Ölkəmiz skaut Forumunun və Konfransının keçirilməsi hüququnu gərgin mübarizə şəraitində qazanıb. Üç il əvvəl Sloveniyada sonuncu Dünya Konfransında səsvermə zamanı Azərbaycan skautinq ənənələrinin çox güclü olduğu Malayziyaya rekord fərqlə qalib gəlib. Ən başlıcası isə dünyanın ən iri ictimai hərəkatlarından birinin bizə göstərdiyi bu etimad kreditini doğrulda bilmişik”.

Həqiqətən də yüksək vəzifəli qonaqlar elə ilk gündən Forumun təşkilatçılıq səviyyəsindən razı qaldıqlarını bildirdilər. Dünya Skaut Komitəsinin sədri Joao Armando Qonsalves deyib: “Azərbaycan ölkəyə çoxlu sayda iştirakçı və turist cəlb edən dünya səviyyəli tədbirlərin gözəl təşkilatçısı kimi artıq çoxdan özünü təsdiq edib. Qəbələdə XIII Dünya Skaut Gənclər Forumu da istisna təşkil etməyib. Onun təşkilatçılıq səviyyəsi bütün gözləntilərimizdən yüksək olub və bu da təkcə mənim deyil, eyni zamanda, onlarca ölkədən gəlmiş və əksəriyyəti Azərbaycanda ilk dəfə olan iştirakçıların fikridir. Əvvəlcə tədbirin uğurla keçiriləcəyinə şübhə ilə yanaşırdıq, amma indi təşkilatçıların peşəkarlığına, təbiətin gözəlliyinə və insanların qonaqpərvərliyinə valeh olmuşuq. Dünyanın hər yerindən iştirakçılar Azərbaycan barədə xoş təəssüratlarla geri qayıdacaqlar və bu təəssüratları öz dostları və yaxınları ilə bölüşəcəklər”.

Dünya Skaut Gənclər Forumu və Dünya Skaut Konfransı kimi irimiqyaslı tədbirlərin Azərbaycanda keçirilməsi ölkəmizin geniş ictimaiyyətinin diqqətini skaut hərəkatına cəlb edəcək. ASA 20 illik fəaliyyəti dövründə bir çox nəticələrə nail olsa da, qarşısına nəcib məqsədlər qoyan bu çox populyar dünya hərəkatı, şübhəsiz ki, ölkəmizdə daha geniş vüsət almağa layiqdir.

Skautinq həyat tərzi kimi

Beləliklə, skaut olmağın qaydaları, skautun hüquq və vəzifələri nədən ibarətdir? ASA-nın prezidenti İlyas İsmayıllının sözlərinə görə, skautlar hərəkatına qoşulmaq üçün təşkilatın Bakı şəhəri, Mehdi Hüseyn küçəsi, 69/10 ünvanında yerləşən ofisinə müraciət etmək yetərlidir. Altı yaşından başlayaraq hər bir şəxs skaut ola bilər. ASA qeyri-kommersiya və qeyri-dövlət təşkilatıdır. Buna görə də özünümaliyyələşdirmə şəraitində fəaliyyət göstərir. Təşkilatın hər bir üzvü kifayət qədər rəmzi üzvlük haqqı ödəyir: Bakı sakinləri üçün ildə 24 manat, regionlardakı skautlar üçün ildə 12 manat.

Müxtəlif yaşlı skautları qruplara bölürlər. Onlar həftədə azı bir dəfə öz regionundakı təşkilatın ofisində görüşür, yaxud tez-tez təbiətin qoynuna çıxır, burada treninqlərdə və ya digər proqramlarda iştirak edirlər. Təbiətlə ünsiyyət skaut təliminin əsas metodlarından biridir. Kiçik qruplarla işləmək, skaut qanunu, iştirakçıların şəxsiyyət kimi inkişafı, vədlərinə sadiq qalması və başqa metodlar da bura daxildir. İldə dörd dəfə, yəni mövsümdə bir dəfə Azərbaycan skautları üçün milli düşərgələr təşkil edilir. Ölkənin müxtəlif regionlarından olan uşaqlar ünsiyyət saxlayır və böyüklərin hamiliyi ilə təlim keçirlər.

Skautların təlimi müstəqil həyata hazır şəxsiyyətin hərtərəfli formalaşmasına yönəlib. Təşkilatın üzvü olmaq skautlar üçün həyat tərzinə çevrilir və onlar saçlarına dən düşənə qədər belə həyat tərzindən qopa bilmirlər.

ASA 2014-2017-ci illərdə minimum resursla 210-dan çox əhəmiyyətli yerli layihə və tədbir həyata keçirib. Bundan əlavə, təşkilatın liderləri Azərbaycan skautinqini müntəzəm olaraq regional və beynəlxalq tədbirlərdə təmsil edirlər.

ASA-nın prezidenti İlyas İsmayıllı deyib: “Cəmiyyətdə vətənpərvərlərin və şüurlu vətəndaşların yetişdirilməsində skautinqin böyük əhəmiyyəti var. Zənnimcə, bu, Azərbaycanda da birinci dərəcəli məsələdir, çünki skautinq böyüməkdə olan nəslin asudə vaxtının faydalı təşkilinə kömək edir, gəncləri müasir cəmiyyətin meyilli olduğu düşünülməmiş addımlardan çəkindirir”.

Son söz yerinə

Skautların liderlərinin onların təşkilatında şüurlu vətəndaşların və vətənpərvərlərin yetişdirilməsi, yaxud uşaqlarda liderlik keyfiyyətlərinin formalaşması haqqında bəyanatlarının ciddiliyinə ilk baxışda inanmaq çətindir. Amma biz günümüzü skautlarla keçirdik və bir maraqlı fakta diqqət yetirdik. Təsəvvür edin ki, otelə 300 nəfərdən ibarət turist qrupu, məsələn, bir böyük şirkətin kollektivi gəlir. Düşünürəm ki, məzuniyyətdə və ya ezamiyyətdə olanların istirahət zamanı özlərini necə apardıqlarını çoxunuz görmüşünüz. Özünəxidmət yeməkxanalarında yemək götürülən yerlərdə basabas, ayaqlar altına atılan yemək qalıqları, sabun və salfetləri bir göz qırpımında sərf olunan tualetlər və sair və ilaxır. İndi isə təsəvvür edin ki, otelə gələnlər böyüklər deyil, 300 yeniyetmə skautdur. Baxın görün, bir neçə günlüyə başqa ölkəyə gələn bu skaut gənclər necə nümunəvi yüksək mədəniyyət nümayiş etdirirlər. Onlar tezliklə çıxıb gedəcəklər. Oyunlar və skaut sessiyaları zamanı səs-küylü və təşəbbüskar olan bu yeniyetmələr kofe-breyk və nahar zamanı həqiqətən səbirlə növbələrdə dayanır, otelin ərazisində təmizliyə riayət edir və ətrafdakılara hörmətlə yanaşırdılar.

Biz qarşıdan gələn 41-ci Dünya Skaut Konfransının iştirakçılarına müvəffəqiyyət arzu edirik. Növbəti materialımızda isə Azərbaycan Skautlar Assosiasiyasının fəaliyyətindən danışacağıq.