Tərtər, 26 yanvar, AZƏRTAC

Tərtər rayonunun Ələsgərli kəndi respublikamızda meyvə tinglərinin yetişdirildiyi məkan kimi tanınır. Bu kəndin əhalisinin əsas məşğuliyyət növlərindən biri bağçılıq və tingçilik təsərrüfatıdır.

Müxtəlif meyvə və dekorativ ağac tingləri yetişdirən kənd sakini Məhəmməd Şirinov ixtisasca aqronomdur.

Özəl tingçilik təsərrüfatının rəhbəri M. Şirinov AZƏRTAC-a eksklüziv müsahibəsində müxtəlif növ ağac tinglərinin yetişdirilməsi barədə ətraflı məlumat verib.

 -Ələsgərli kəndinin əhalisi nə vaxtdan tingçiliklə məşğuldur?

 -Ələsgərli və ətraf kəndlər keçmiş Sovet İttifaqı dövründə narçılıq sovxozu olub. Bu kəndin əhalisi elə o dövrdən meyvə tingçiliyi ilə məşğuldur. Ölkəmizin meyvə tinginə olan tələbatının 70 faizindən çoxunu ödəyən kənddə hər il bir milyondan artıq ting yetişdirilir.

 -Kənd sakinləri əsasən hansı ağac tingləri yetişdirirlər?

 -Kənddə respublikamızda mövcud olan milli genefonda uyğun yerli ağac cinslərinin əksəriyyəti yetişdirilir. Narın “Qırmızı mələz”, “Azərbaycan güleyşəsi”, “Qırmızı nazikqabıq”, “Bala Mürsəl”, “Bahar”, alçanın “Göyçə Soltan”, “İstanbul”, “Hibrit-Rəcəbi-Kəhrəba”, “Qələbə”, gilasın “Öküzürəyi”, “Napoleon”, “Ağ Krım”, əriyin “Mayovka”, “Qırmızıyanaq”, “Ordubadi”, “İrəvan”, “Badamı”, almanın “Qəndil-sinab”, “Simerenko”, “Qolden”, “Qırmızı palmet”, “Keyxura”, “Şafran”, “Qızıləhmədi”, “Aydarid”, şəftəlinin “Qızıl yubiley”, “Fədai”, “Zəfəran”, armudun “Yerli düşes”, “Gürcü düşesi”, “Yaylıq Vilyams”, “Bildirçinbud”, “Meşə gözəli”, “Lətifə”, “Məleykə”, “Pas armud”, “Abbasbəyi”, Şərq xirniyinin “Sidles”, “Xiyakume”, “Jiro”, “Komo-kuro”, “Karolyok”, “Xaçiya”, gavalının “Qara Albuxarı”, “Sarı Albuxarı”, “Vengerka”, “Armudu”, “Anna-Şpetta”, “Yapon gavalısı”, “Hibrit gavalı”, üzümün “Ağ Hüseyni”, “Ağadayı”, “Rikasitella”, “Rişi Baba”, “Xəlili”, “Mədrəsə”, “Təbrizi”, “İzabella”, “Xatunbarmağı”, “Kişmişi”, tutun bir neçə növü və s. calanır. Burada meyvə və giləmeyvələrdən başqa, həm də dekorativ ağac və kollar da - palma, Amerika tuyası, konusvaris, şəms, oleandır, leylandır, ionimes, liqustur, xan çinarı, eldar şamı, küknar, qızıl gülün bir beçə növü becərilir.

 -Hansı calaq üsulundan istifadə edirsiniz?

 -Respublikamızda ağacların calanması 10-dan artıq üsulda həyata keçirilir. Biz əsasən göz calağından istifadə edirik. Çünki bu üsulla calaqların alma faizi yüksəkdir. Calaq komponentləri yaxşı qovuşur, calaqvurma zamanı az qələm tələb olunur.

 - Maraqlıdır, bəs calaq materiallarını necə əldə edirsiniz?

 -Calaqaltı materiallar kimi cır ağaclara üstünlük verilir. Bu materialları əsasən meşələrdən yığılan toxumları səpib yetişdirməklə əldə edirik. Calaqüstü material kimi məhsuldar, sağlam, yerli şəraitə davamlı ağaclardan istifadə olunur. Ərazidə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun elmi-tədqiqat bazası fəaliyyət göstərir. İnstitutun əməkdaşları kənd sakinlərini elit ağacların calaqüstü göz materialları ilə təmin edir, fermerlərə lazımi tövsiyələr verirlər.

- Deyə bilərsinizmi, calaq işi ilin hansı dövründə və necə həyata keçirilir?

-Calaq vurmaq çox incə və ustalıq tələb edən işdir. Yay mövsümündə meyvəsi bəyənilən mədəni ağaclara nişanələr qoyulur. Calaq vaxtı həmin ağacların birillik zoğundan göz kimi istifadə olunur. Qarabağ zonasında göz calağı əsasən iyul ayının 20-dən avqustun 10-dək davam edir. Faraş vurulmuş ağacların polietilen sarğısı 25-30 gün sonra kəsilir. Sentyabrın 20-dən sonra vurulan calaqların sarğısı isə mart ayında kəsilir. Calanmış gözlər yazda - oyanmazdan çox əvvəl hər toxmacarın gözdən yuxarı hissəsi kəsib atılır. Calaq iki ilə başa gəlir. Birinci il cır calaqaltılar becərilir. İkinci il isə mədəni ağaclara qulluq olunaraq satışa çıxarılır. Lakin ağacların satışında bir qədər çətinlik çəkirik. Ting bazarlarının açılması, tingçilikdə istifadə edilən mini texnikaların respublikaya gətirilərək fermerlərə lizinq yolu ilə verilməsi bu sahənin inkişafına dəstək olar.

Dövlətimiz tərəfindən aqrar sahənin inkişafına göstərilən diqqət və qayğıya, xüsusilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə 2015-ci ilin ölkədə “Kənd təsərrüfatı ili” elan olunmasına görə minnətdarlığını ifadə edən Məhəmməd Şirinov bildirib ki, fermerlərə hər hektara görə 40 manat subsidiya verilməsi, onların mineral gübrə ilə güzəştli qiymətlərlə təmin edilməsi bu qayğının bariz nümunəsidir. Onun qənaətinə görə,  2015-ci ilin “Kənd təsərrüfatı ili” elan edilməsi ölkəmizdə aqrar sektorun daha da inkişaf etdirilməsində müstəsna rol oynayacaqdır.

 Tahir Ağaməmmədov

AZƏRTAC-ın müxbiri