Bakı, 30 noyabr, AZƏRTAC

Tədqiqatçılar bizim müxtəlif ölçülü planetlərin qaynar nöqtəsinə çevrilən şiddətli toqquşmalar olmadan qurulmuş "mükəmməl Günəş sistemi" aşkar ediblər.

AZƏRTAC BBC telekanalına istinadla xəbər verir ki, 100 işıq ili uzaqlıqda yerləşən bu sistemdə təxminən eyni ölçüdə altı planet var və onlar 12 milyard il əvvəl meydana gəldiyindən bəri demək olar ki, dəyişməyiblər. Bu kəşf qalaktikaların necə əmələ gəlməsini və onlarda həyatın olub-olmadığını öyrənmək üçün ideal zəmin yaradır.

"Nature" elmi jurnalında dərc olunan məqalədə bildirilib ki, öz Günəş sistemimizin yaradılması şiddətli bir proses olub. Planetlər əmələ gələrkən, bəziləri bir-birinə çırpılıb, onlar orbitləri pozub və bizi özümüz kimi nisbətən kiçik dünyalarla yanaşı, Yupiter və Saturn kimi nəhənglərlə üz-üzə qoyub.

HD110067 adlanan yeni Günəş sistemində də proseslər oxşar olub. Təkcə planetlərin ölçüləri eyni deyil; Günəş sistemimizdə yerləşən planetləri də sinxron şəkildə fırlanır. Ən daxili planetin ulduzun ətrafında üç dəfə dövr etməsi üçün lazım olan müddətdə növbəti planet iki dəfə dövrə vurur və beləliklə sistemdəki dördüncü planetə çıxır. Bu mürəkkəb planetar “xoreoqrafiya” o qədər dəqiqdir ki, tədqiqatçılar hər planetə və onların orbital dövrlərinə uyğun notlar və ritmlər olan “Philip Glass” üslublu kompozisiyaya bənzəyən siklik musiqi əsəri yaradıblar.

Tədqiqata rəhbərlik edən Çikaqo Universitetinin professoru Rafael Luque HD110067-ni "mükəmməl Günəş sistemi" olaraq xarakterizə edib. O deyib: "Bu, planetlərin necə yaradıldığını öyrənmək üçün ideal materialdır, çünki yeni Günəş sistemi bizimkilərin xaotik başlanğıclarına malik deyildi və yarandığı gündən bəri heç bir problem yaşamayıb."

Son otuz il ərzində astronomlar minlərlə ulduz sistemi kəşf ediblər. Lakin onların heç biri planetlərin necə əmələ gəldiyini öyrənmək üçün yetərli deyil. Planetlərin təxminən eyni ölçüdə olması və sistemin pozulmamış təbiəti astronomlar üçün əlverişlidir, çünki onları müqayisə etmək daha asan olur. Bu, onların ilk dəfə necə formalaşdıqları və inkişaf etdikləri barədə təsəvvür yaratmağa kömək edəcək. Sistemdə, həmçinin planetlərin atmosferlərində həyat əlamətlərini axtarmağı asanlaşdıracaq parlaq ulduz da var.

Yeni planetlərin altısının hamısı astronomların Yerdən böyük və Neptun planetindən kiçik (Yerdən dörd dəfə daha geniş) olan "sub-Neptun" adlandırdıqları göy cisimləridir. Yeni kəşf edilən altı planet Yerdən iki-üç dəfə böyükdür.

Sentyabr ayında başqa bir ulduz sistemində olan K2-18b adlı “sub-Neptun” planetində canlı orqanizmlərin əmələ gətirdiyi qazın yer üzündəki atmosferə malik olduğu kəşf edildikdən sonra yeni tapıntılara maraq daha da artıb. Astronomlar bunu “bioimza” adlandırırlar.

İndi tədqiqat altı yeni “sub-Neptun”dan birində həyat əlamətlərini aşkar etmək istiqamətində davam edir. Planetlər NASA-nın “Transiting Exoplanet Survey Satellite” (TESS) və Avropa Kosmik Agentliyinin “ExOPlanet Satellite” (Cheops) peykləri vasitəsilə aşkar edilib.