Bakı, 13 mart, Nihad Budaqov, AZƏRTAC

Trans-Anadolu qaz boru kəməri (TANAP) Türkiyənin qarşıdakı dövrdə əlavə 15 milyard kubmetr Azərbaycan qazını ala biləcəyi ölçüdə inşa olunur.

AZƏRTAC “aljazeera.com”a istinadla xəbər verir ki, bunu TANAP-ın baş direktoru Saltuk Düzyol deyib.

O bildirib ki, TANAP Bakıdan İtaliyaya qədər uzanan 3 min 500 kilometrlik “Cənub Qaz Dəhlizi” boru kəməri zəncirinin ortadakı halqasını təşkil edir. Azərbaycanın “Şahdəniz-2” yatağına qoyulacaq sərmayə ilə birgə “Cənub Qaz Dəhlizi”nin ümumi dəyəri 40 milyard dollardır. TANAP layihəsinin icrası bir-biri ilə paralel həyata keçirilən digər layihələrin icrası ilə bağlıdır. TANAP-ın “Cənub Qaz Dəhlizi” boru kəməri zəncirinin tam ortasında yerləşməsi bu layihənin mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu göstərir. “Cənub Qaz Dəhlizi”nin seqmentlərini təşkil edən layihələr arasında ən uzun məsafə məhz Türkiyədən keçir və TANAP-ın diametri digərlərindən daha böyükdür. TANAP istər Türkiyənin qarşıdakı illərdə təbii qaza olan ehtiyacının qarşılanması üçün əhəmiyyətli bir infrastrukturun yaradılması, istərsə də Azərbaycanın uzunmüddətli strateji planlarına xidmət edəcək şəkildə böyük diametrdə inşa edilir. Təbii qaz boru kəmərinin diametrinin böyük olması, bəzi çətinliklər də yaradır.

“Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin mövcud tutumu 48 düym diametrədək genişləndirilir, “Trans-Adriatik” Boru Kəməri (TAP) də 48 düym diametrdə inşa edilir. TANAP-ın Türkiyə-Gürcüstan sərhədindən başlayaraq Türkiyənin ilk qazı alacağı çıxış nöqtəsinə, yəni Əskişəhərə qədər olan hissəsi isə 56 düym inşa olunur. Əskişəhərdən Türkiyə-Yunanıstan sərhədinə qədər olan hissə isə 48 düym diametrdə tikilir. Çünki Türkiyənin qazı Əskişəhərdə aldıqdan sonra qalan həcmin Qərbə daşınması üçün 48 düymlük boru kəməri bəs edir. TANAP-ın 56 düymlük hissəsi isə Azərbaycanda istehsal imkanlarından asılı olaraq Türkiyənin qarşıdakı dövrdə əgər istəyərsə əlavə 15 milyard kubmetr qazı ala bilməsini təmin etmək üçündür”, - deyə S.Düzyol əlavə edib.

O deyib ki, “Cənub Qaz Dəhlizi”nin seqmentlərini təşkil edən layihələr arasında reallaşdırılması ən çətin və daha çox xərc çəkilən layihələrdən birini heç şübhəsiz ki, Azərbaycanda “Şahdəniz-2”yə qoyulan investisiyalar təşkil edir. Bu layihəyə 28 milyard dollar sərmayə qoyulur. TANAP-ın investisiya dəyəri isə 8,5 milyard dollardır. TANAP-ın qarşısındakı ən böyük çətinliklərindən biri boru kəməri marşrutunun ilk 600 kilometrinin orta hesabla 2 min metr yüksəklikdəki dağlıq bölgədən keçməsidir. Bəzi yerlərdə tikinti işləri ildə 100-110 gün olur. Bu bölgəyə hər biri 10 ton ağırlığındakı və 56 düymlük boruları nəql etmək, düzmək və qaynaqlamaq bəzi problemlər yaradır: “Həmin marşrut boyunca 4 min 500-dən çox yol, dəmiryolu, elektrik və telekommunikasiya infrastrukturları, çaylar, dərələr, suvarma kanalları, digər boru xətləri və sair var. Lakin qarşılaşdığımız bütün bu problemlərin və coğrafi maneələrin əksərini aşmışıq”.

Qeyd edək ki, Xəzərin Azərbaycan sektorundakı “Şahdəniz-2” yatağından çıxarılan qazı Türkiyəyə və bu ölkədən Avropaya nəql edəcək TANAP “Cənub Qaz Dəhlizi”nin tərkib hissəsi olan digər layihədir. TANAP Türkiyə-Gürcüstan sərhədində Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinə, Türkiyə-Yunanıstan sərhədində isə “Trans-Adriatik” (TAP) qaz boru kəmərinə birləşəcək. Uzunluğu 1810 kilometr olan TANAP-ın Əskişəhərə qədər olan hissəsinin 2018-ci ilin ortasında istismara verilməsi nəzərdə tutulur. Layihə üzrə Azərbaycan şirkətlərinin xərclərinin 2020-ci ilədək, ümumilikdə, 6,2 milyard dollar olacağı nəzərdə tutulur.

Boru kəmərinin quru hissəsinin inşası çərçivəsində 4 lot üzrə indiyədək 1600 kilometrdən çox uzunluqda xəndək qazılıb. Boru kəmərinin 56 düym diametrli və ümumilikdə 1334 kilometr uzunluğundakı ilk üç lotu üzrə xəndəyin qazılması artıq yekunlaşıb. Bu vaxtadək TANAP-ın 4 lotu üzrə təqribən 1450 kilometr borular marşrut xətti boyunca düzülüb. Əsas xətt üzrə isə 1360 kilometr uzunluğunda boruların qaynağı tamamlanıb.

Boru kəmərinin Gürcüstan-Türkiyə sərhədi-Əskişəhər 56 düym diametrli hissəsinin uzunluğu 1334 kilometr, Əskişəhər-Türkiyə-Yunanıstan sərhədi boyunca 48 düym diametrli hissəsinin uzunluğu isə 450 kilometrdir. Bundan başqa, TANAP 2x36 düym diametrli 18 kilometr uzunluğunda sualtı hissədən də ibarətdir. TANAP-ın tikintisi üzrə ilk mərhələ sona çatdırılıb və hazırda ikinci mərhələ üzrə işlər davam etdirilir. Boru kəmərinin ilkin ötürücülük qabiliyyəti 16 milyard kubmetrdir və sonradan bu həcmin 31 milyard kubmetrədək artırılması imkanı var.

TANAP-ın səhmdarlarının bu layihədə payı belədir: “Cənub Qaz Dəhlizi” QSC - 58 faiz, “Botaş” - 30 faiz və BP şirkəti - 12 faiz.