Bakı, 19 mart, AZƏRTAC

XX əsrin 80-ci illərində bəziləri XVIII əsrin məşhur səyyahı Ceyms Kukun ölümcül son ekspedisiyasında toplanmış nadir dəniz qabıqları kolleksiyası binanın daşınması zamanı İngiltərədəki Nyukasl Universitetində zibil qutusuna atılıb. BBC telekanalı xəbər verir ki, xoşbəxtlikdən, Con Bükenen adlı dəniz bioloqu onları məişət tullantıları poliqonuna aparmazdan əvvəl xilas edib. İndi, təxminən 40 ildən sonra bu kolleksiya yenidən geniş ictimaiyyətə təqdim ediləcək.

AZƏRTAC xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, “English Heritage” jurnalının bəyanatına əsasən, bu kolleksiya “Britaniyanın dünya ticarətindəki rolunun və XVIII əsrin sonlarında onun müstəmləkəçilik təsirinin əyani sübutudur”. O, 200-dən çox nümunədən, o cümlədən "nəsli kəsilmiş növlər və kapitan Ceyms Kukun faciə ilə nəticələnən üçüncü səyahətindən göndərildiyi güman edilən bir neçə növdən ibarətdir”.

1770-ci illərin ortalarına qədər Kuk Yeni Zelandiya və Arktika dairəsinə təşkil etdiyi ekspedisiyalarla geniş miqyasda tanınıb. O, 1776-cı ildə Sakit və Atlantik okeanlarını birləşdirən Şimal-Qərb keçidini axtarmaq üçün ekspedisiyaya çıxıb və bu, onun üçün faciəvi şəkildə başa çatıb. 1779-cu ildə kapitan qışı Havay adalarında keçirməyə qərar verir. Artan gərginlik fonunda, aborigenlərin nöqteyi-nəzərindən Kukun onların başçısını qaçırmaq istədiyi vaxtda, səyyahın qətli baş verir.

Son ekspedisiyada Kukun ekipaj üzvlərindən biri Corc Dikson adlı bir adam idi. Dikson kapitanın silahdaşıyanı qismində çalışarkən, vətənində ehtiraslı bilici üçün təbiət əşyaları da toplayırdı. Belə ki, o, İngiltərədəki kolleksiyaçı Brigit Etkinsona bir neçə dəniz qabığı göndərib.

“The Guardian” nəşrinin yazdığına görə, 1732-ci ildə anadan olan Etkinson dəniz qabıqlarına “ömürlük həvəsi” olan bir qadın idi. O, Böyük Britaniyadan heç vaxt ayrılmasa da, tapıntılarını ona göndərən çoxlu ailə üzvləri və dostları sayəsində dünyanın hər yerindən 1200 parçadan ibarət kolleksiya toplayıb.

“English Heritage” Fondunun kuratoru Frensis Makintoş deyib: “Brigit Etkinson təbiət aləminə əsl marağı olan əlamətdar bir qadın idi. Qadınların adətən mebellərini və otaqlarını bəzəmək üçün bu əşyaları topladığı bir vaxtda, Brigit onları estetik səbəblərdən, daha çox elmi və coğrafi maraq üçün toplayırdı”.

London Təbiət Tarixi Muzeyinin kuratoru Tom Uayt əlavə edir ki, Etkinson belə kolleksiyaya sahib olan ilk qadınlardan biridir. Bu gün onun topladığı bəzi nümunələr, o cümlədən “Distorsio cancellina” - hazırda nəsli kəsilmiş dəniz ilbizi və indi beynəlxalq qaydalarla qorunan bir neçə heyvan növü böyük ekoloji əhəmiyyətə malikdir. Onlar XVIII əsr Britaniyasında, dəniz qabığı toplanmasının qızıl dövründə, fərdi nümunələrin minlərlə funta satıla bildiyi bir şəraitdə dövrdə çox axtarılırdı.

BBC telekanalının məlumatına görə, 1814-cü ildə Etkinsonun ölümündən sonra dəniz qabığı kolleksiyası onun nəvəsi Con Kleytona miras qalıb. Onların çoxu 1930-cu ildə Kleyton malikanəsi ilə birlikdə satılsa da, yüzlərlə adam Con Bükenenin mühazirə oxuduğu və kolleksiyanın itməsi ilə bağlı hekayənin məkanında Nyukasl Universitetinə çevrilən kollecə göndərilib.

Bükenenin ailə üzvü deyir: “Dəniz qabıqları 35 il bizim ailə mülkümüzdə qaldı. Anamız vəfat etdikdən sonra onların Kleyton kolleksiyasının bir hissəsi olduğunu aşkar etdik. Biz kolleksiyadan gələcək nəsillərin də zövq alması üçün onu ingilis irsinə qaytarmaqdan çox məmnunuq”.

Kolleksiya İngiltərənin Nortumberlend şəhərindəki Chesters Roman Fortda və muzeydə nümayiş etdirildi. Makintoş deyir ki, sərgi Etkinsonun naməlum irsini də araşdıracaq.

Makintoş daha sonra “The Guardian” nəşrinə müsahibəsində qeyd edib: “Möhtəşəm bir qadının hekayəsini danışa bilmək həqiqətən də qürurvericidir. Bu qadın hersoginya və ya Londonun yüksək cəmiyyətinin bir hissəsi deyil və tarix kitablarında da adı yoxdur, lakin o, fenomenaldır”.

Brigit Etkinsonun kolleksiyasından olan dəniz qabıqları tezliklə Çollerford İrs Muzeyində nümayiş etdiriləcək.