Vilnüs, 11 aprel (AZƏRTAC). Aprelin 11-də Vilnüsdə “Postsovet məkanında dondurulmuş münaqişələr: onların siyasi mənası və mümkün həll üsulları” mövzusunda beynəlxalq konfrans işə başlamışdır. Konfransda əsas diqqət postsovet məkanında, xüsusən dondurulmuş münaqişələr zonasında geosiyasi vəziyyətin müzakirəsinə yönəldilmişdir. Konfransın işində Azərbaycan Prezidenti yanında Qeyri-hökumət təşkilatlarına (QHT) Dövlət Dəstəyi Şurasının sədri Azay Quliyev başda olmaqla Azərbaycan nümayəndə heyəti, Azərbaycanın Litvadakı səfiri Həsən Məmmədzadə, Moldova, Ukrayna və Gürcüstanın Litvadakı səfirləri, siyasi analitik, İsrail teleradiosunun şərhçisi, “Azİz” İsrail-Azərbaycan Beynəlxalq Assosiasiyasının idarə heyətinin üzvü Arye Qut, beynəlxalq ekspertlər, KİV nümayəndələri iştirak etmişlər.

QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının sədri Azay Quliyev öz çıxışında qeyd etmişdir ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini dondurulmuş münaqişə adlandırmaq o qədər də düz deyil. Bu, həll edilməmiş münaqişədir, çünki cəbhə xəttində hər gün insanlar həlak olur.

A.Quliyev Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi barədə ətraflı məlumat verərək bu münaqişə ilə bağlı üç əsas problemi göstərmişdir: status-kvo vəziyyətinin olması, icmalar arasında anlaşma olmaması və beynəlxalq hüququn Ermənistan tərəfindən interpretasiyası. Azay Quliyev təyini-müqəddərat prinsipinin tətbiq mexanizminin olmamasını qeyd verərək vurğulamışdır ki, bunun üçün işğal edilmiş ərazilərin azad olunması və məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına qayıtmasına şərait yaradılması zəruridir.

Gürcüstan Strateji Tədqiqatlar İnstitutunun direktor müavini İrakli Porçkidze və “Freedom House” təşkilatının Litvadakı nümayəndəsi Vitis Yurkonis konfrans iştirakçılarının diqqətinə çatdırmışlar ki, postsovet məkanındakı bütün regional münaqişələrin spesifik xüsusiyyətlərinin çox müxtəlif olmasına baxmayaraq, onların bir sıra ümumi cəhətləri də vardır. Birincisi, bu münaqişələr sovet siyasi, hərbi, iqtisadi və ideoloji sisteminin kollapsına dəlalət edir. İkincisi, ATƏT-də “dondurulmuş” reputasiyası qazanmış münaqişələrin tənzimlənməsi olduqca mürəkkəbdir. Üçüncüsü, postsovet lokal münaqişələrində dünya miqyaslı qlobal problemlərin mövcudluğu, ilk növbədə dünyada yoxsulluq və varlılıq qütbləri arasında fərqin artması, demoqrafik partlayış, terrorizm təzahürləri çox ciddi hiss olunur.

Azərbaycan Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin böyük elmi işçisi Kamal Makili-Əliyev uzun müddət davam edən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin iki əsas amilini göstərmişdir: Beynəlxalq hüququn tam uğursuzluğa düçar olması və geosiyasi şəraitin staqnasiyası. K.Makili-Əliyev diqqətə çatdırmışdır ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsində beynəlxalq hüquq tətbiq edilməmiş və o, Suriya, Liviya, indi isə Ukraynada müşahidə olunan vəziyyətdən xeyli əvvəl tam iflasa uğramışdır. K.Makili-Əliyev daha sonra bildirmişdir ki, bütün bunlara baxmayaraq məsələyə lazımınca diqqət yetirilmir, geosiyasi staqnasiya isə bir effekti daha da gücləndirmişdir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi indiyə qədər dinc yolla və ədalətli həllini tapmamışdır.

İsrailli analitik, “Azİz” İsrail-Azərbaycan Beynəlxalq Assosiasiyasının idarə heyətinin üzvü Arye Qut demişdir ki, bu münaqişənin mənbəyi Ermənistanın işğalçı siyasəti, onun başqa suveren dövlətin ərazisini işğal etməsi ilə bağlıdır. A.Qut XX əsrin ən dəhşətli faciəsi olan Xocalı soyqırımı haqqında ətraflı məlumat verərək, Ermənistanın indiki prezidentinin bu sözlərini sitat gətirmişdir: “Xocalı hadisəsinə qədər azərbaycanlılar fikirləşirdilər ki, bizimlə zarafat etmək olar, onlar düşünürdülər ki, ermənilər mülki əhaliyə əl qaldıra bilməzlər, lakin biz bu stereotipi aradan qaldırdıq”.

Konfransda münaqişələrin həlli yolları barədə fikir mübadiləsi aparılmış, etnik-siyasi münaqişənin inkişafında siyasi amillərin ziddiyyətli rolu təhlil edilmişdir.

Nigar Cəfərli

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Vilnüs