Lənkəran, 12 fevral, Bağır Əliyev, AZƏRTAC

Prezident İlham Əliyevin dərin elmi əsaslara söykənən iqtisadi strategiyasının uğurla icra olunması, qəbul olunan Dövlət proqramları, inkişaf konsepsiyaları Azərbaycanda iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətliliyinin, əhalinin sosial rifah halının daha da artırılmasına böyük töhfələr verir.

Uzunmüddətli aparılan geniş elmi-tədqiqatlar nəticəsində Azərbaycan subtropiklərində yetişdirilən çayın, sitrus bitkilərinin və digər subtropik meyvə və texniki bitkilərin yüksək keyfiyyətə malik olması və iqtisadiyyatın yüksəldilməsində böyük rolu sübut olunub. Lənkəran Regional Elmi Mərkəzi bu istiqamətdə fəaliyyətini elmi zəmində genişləndirmək üçün müxtəlif metodlardan istifadə etməyə səy göstərir.

AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri xəbər verir ki, AMEA rəhbərliyinin elmi tədqiqat işlərində ayrı-ayrı nazirliklərin və elm müəssisələrinin yaxından iştirakına verdiyi xüsusi önəmi əsas tutaraq ötən dövr ərzində Lənkəran Regional Elmi Mərkəzi çayçılığın və sitrusçuluğun elmi zəmində inkişafı sahəsində bir sıra uğurlu nəticələr qazanıb.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Meyvəçilik və Çayçılıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunun Lənkəran çay filialı bazasında elmi-tədqiqat işlərinin müştərək aparılması üçün 2015-ci ildə bağlanmış müqaviləyə əsasən AMEA Lənkəran Regional Elmi Mərkəzin direktoru, professor Fərman Quliyevin elmi rəhbərliyi ilə “Çay və sitrus bitkisinin sort və formalarının toplanması, Lənkəran-Astara bölgəsi şəraitində introduksiya olunması, öyrənilməsi, ən qiymətlilərinin seçilməsi, yeni sortların yaradılması” mövzuları üzrə tədqiqat işləri aparılıb.

Tədqiqatlarda uzun illərdən bəri çay bitkisinin 50-dan çox sort və formaları toplanaraq Lənkəran çay filialının eksperimental kolleksiya plantasiyasında müqayisəli sınaqdan keçirilib və bir sıra uğurlar əldə edilib. Çay kollarının morfoloji, bioloji, məhsuldarlığı və məhsulun keyfiyyət göstəriciləri öyrənildikdən sonra həmin kollardan çilinglər tədarük edib, vegetativ üsulla çoxaldılaraq Lənkəran çay filialının klon tədqiqi təcrübə sahəsində hərtərəfli öyrənilib, nümunəvi anaclıq sahəsi yaradılıb.

Lənkəran çay filialının təcrübə sahəsində çayın klassik və seleksiya üsulları ilə yaradılmış müxtəlif forma və klonları üzərində birgə aparılan elmi-tədqiqat işlərinin nəticəsində 4 yeni - “Fərmançay”, “Lənkəran”, “Xəzər”, “Fərmançay çəhrayı” çay növləri sort sınağından uğurla keçərək Dövlət Reyestrinə salınıb.

Birgə fəaliyyətin nəticəsi olaraq sitrus bitkiləri üzərində aparılan elmi tədqiqatlar zamanı yeni limon və naringi sortu əldə olunub. “Lənkəran meyeri” (“Meyer ağçiçək”) və yeni naringi "Karlik tezyetişən" sortu yüksək məhsuldarlığına, şaxtaya, xəstəlik və zərərvericilərə qarşı dözümlülüyünə görə fərqlənirlər.

Yüksək məhsuldarlığına malik olan yeni limon və naringi sortu Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Xidmətlər Agentliyi tərəfindən sınaq məqsədilə qəbul edilib.

İkitərəfli əməkdaşlığın son dövrlərdə uğurlu nəticəsi kimi ölkəmizin cənub bölgəsi üçün yeni olan tropik-subtropik bitki olan quayava ilə bağlı aparılan elmi-tədqiqat işlərini göstərmək olar. Hazırda müalicəvi xüsusiyyətləri ilə ciddi surətdə fərqlənən bu möcüzəvi bitkinin açıq torpaq sahəsində, qışda sintetik örtük altında becərilməsi imkanlarını müəyyən etmək üçün professor Fərman Quliyev tərəfindən İran İslam Respublikasının Mazandaran ostanından introduksiya edilib.

Çoxillik təcrübələrdən əldə edilmiş nəticələr göstərir ki, Lənkəran-Astara subtropik bölgəsi şəraitində psidium quayava bitkisi normal boy atıb inkişaf edir və yüksək məhsulvermə qabiliyyətinə malikdir. Bu bitkinin çoxaldılmasında bir sıra uğurlar əldə edilib və hazırda quayavanın 2 yeni-sarı və qırmızı sortlarının sınaqdan keçirilməsi məqsədilə 2020-ci ildə sort sınağına təqdim edilib.

Ötən dövr ərzində əldə edilən uğurlu nəticələr birgə əməkdaşlıq barədə müqavilənin daha 5 il uzadılmasına stimul verib.

Bu günlərdə yeni müqavilənin imzalanması mərasimində AMEA-nın Lənkəran Regional Elmi Mərkəzin direktoru, professor Fərman Quliyev, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Meyvəçilik və Çayçılıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunun Lənkəran çay filialının direktoru, texniki elmlər üzrə fəlsəfə doktoru İltifat Kərimov bu əməkdaşlığın uğurlarını qeyd edərək gələcək hədəflərdən danışıblar.

Qeyd olunub ki, “Azərbaycan Respublikasında çayçılığın inkişafına dair 2018-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı” və “Azərbaycan Respublikasında sitrus meyvəçiliyinin inkişafına dair 2018-2025-ci illər üçün Dövlət Proqramı”ndan irəli gələn tapşırıqların icrası ilə əlaqədar Lənkəran-Astara rütubətli subtropik bölgəsində xalq seleksiyası və məqsədyönlü seleksiya istiqamətində elmi əsaslarla yaradılıb.

Eyni zamanda, introduksiya olunmuş çoxsaylı sitrus, subtropik meyvə, texniki və çay bitkisinin sort və formalarının mövcudluğunu nəzərə alıb stasionar və kəşfiyyat xarakterli tədqiqatların aparılması, genofond-kolleksiya bağının salınması, birgə kadr hazırlığı, maddi texniki bazanın yaradılması üçün araşdırma və təlim sahələrində əməkdaşlığın qurulması, müştərək elmi-tədqiqat laboratoriyaların təşkili, çay və subtropik bitkilərin emal olunması, yeni məhsulların əldə edilməsi Memoranduma salınıb.

Bütövlükdə, Lənkəran-Astara bölgəsinin zəngin bitki örtüyü, o cümlədən Azərbaycanın “Qırmızı kitabı”na salınmış relikt və endemik bitkilərin-ipək akasiyası, dəmir ağacı, şabalıdyarpaqlı palıd və bir sıra ağac-kol tipli bitkilərinin artırılması məqsədilə tingliyin yaradılması və bəzək bağçılığında, xüsusilə ölkə daxilində və xaricində yayılması da nəzərdə tutulub.