Yüz illiyini qeyd etməyə hazırlaşdığımız Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yadigarlarından biri də ilk milli xəbər agentliyi - Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyidir (AZƏRTAC). Bu gün 98 yaşı tamam olan AZƏRTAC mürəkkəb və çətin, eyni zamanda, şərəfli bir yol keçib.

Agentlik fəaliyyətə başladıqdan cəmi 58 gün sonra Cümhuriyyət süquta uğradı, dövlət müstəqilliyimizi itirdik. İmperiya öz qanunlarını diktə etməyə başladı. Milli xəbər agentliyinin fəaliyyəti məhdudlaşdırıldı və onu sovet ideologiyasının ruporuna çevirdilər. Azadlıq günəşi təxminən 70 il sonra yenidən doğdu. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa etməsi ilə AZƏRTAC da əzəli missiyasını - milli xəbər agentliyi funksiyasını yerinə yetirməyə başladı.

 Müstəqil respublikanın milli xəbər agentliyinin yaradılması Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunduğu ilk vaxtlardan gündəmdə idi. Lakin müxtəlif səbəblərdən bu proses təxminən bir il uzandı. 1919-cu il martın 3-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin - Nazirlər Şurasının iclasında Azərbaycan Teleqraf Agentliyinin təşkili barədə məsələ müzakirəyə çıxarıldı. İclasda Nazirlər Şurasının sədri Fətəli Xan Xoyskinin bununla bağlı məruzəsi dinlənildi və agentliyin təşkil edilməsi xalq maarif naziri Nəsib bəy Usubbəyova tapşırıldı. Sonradan bu səlahiyyət Maarif Nazirliyindən alınaraq Poçt və Teleqraf Nazirliyinə həvalə edildi. AZƏRTAC-ın yaradılması haqqında qanun layihəsi və agentliyin əsasnaməsi hazırlandı.

1920-ci il fevralın 2-də agentliyin əsasnaməsi Milli Hökumətin iclasında müzakirə edilərək parlamentə təqdim olundu. Əsasnaməyə parlamentin fevralın 23-də keçirilən iclasında baxıldı. Nəhayət, 1920-ci il martın 1-də Azərbaycanın ilk milli xəbər agentliyi fəaliyyətə başladı. Martın 2-də “Azərbaycan” qəzetində AZƏRTAC-ın ilk xəbərləri dərc olundu. Lakin cəmi iki aydan sonra, aprelin 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu ilə agentliyin də çətin günləri başladı.

Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulduğu ilk aylarda AZƏRTAC Rusiya Teleqraf Agentliyinin (ROSTA) filialına çevrildi. 1920-ci ilin iyununda isə AzQafRosta adı ilə Azərbaycan Mərkəzi Mətbuat Kollegiyasına daxil edildi, bir il sonra isə agentlik QafRosta-nın bazasında yenidən təşkil olundu və AzərTA adlandırıldı. 1922-ci ildə SSRİ qurulduqdan sonra isə AzərTA Sovet İttifaqı Teleqraf Agentliyinin (SİTA) filialı kimi fəaliyyət göstərməyə başladı. Bir müddət sonra, 1923-cü ilin martında Zaqafqaziya Federasiyası yaradıldı və üç Cənubi Qafqaz respublikasının informasiya agentlikləri ZaqTA adı altında birləşdirildi. 1936-cı ildə isə AzərTA yenidən müstəqil informasiya vasitəsi kimi fəaliyyətini bərpa etdi.

 AZƏRTAC-ın əsl inkişaf dövrü 1969-cu ildə ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycanda siyasi rəhbərliyə gəlişi ilə bağlıdır. 1970-ci illərdə SİTA öz baş ofisini kompüterləşdirməyə başlayanda Heydər Əliyevə hörmət əlaməti olaraq ittifaq respublikaları arasında, ilk növbədə, o vaxt Azərinform adlanan milli xəbər agentliyini müasir “Videoton”, daha sonra isə “Olivetti” markalı kompüterləri ilə təchiz etdi.

Sovet hakimiyyəti dövründə 8 dəfə ad dəyişikliyinə məruz qalan agentliyin tarixi adı Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra qaytarıldı: 1995-ci il martın 3-dən Nazirlər Kabineti yanında Dövlət Teleqraf Agentliyi, 2000-ci il yanvarın 17-dən Azərbaycan Dövlət Teleqraf Agentliyi, nəhayət, Prezident İlham Əliyevin 2015-ci il 26 fevral tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi adlandırıldı.

Ulu öndər Heydər Əliyev dövlət müstəqilliyini yenicə bərpa etmiş Azərbaycanda medianın roluna, xüsusən ölkə həqiqətlərinin dünya miqyasında yayılmasında AZƏRTAC-ın fəaliyyətinə mühüm əhəmiyyət verirdi. Bunu Ümummilli Liderin 2000-ci ilin fevralında, AZƏRTAC-ın 80 illik yubileyi ilə əlaqədar agentliyin kollektivinə ünvanladığı təbrik məktubundan da aydın görmək olar: “Müstəqilliyimizin daha da möhkəmləndirilməsində, ölkəmizin ictimai-siyasi, iqtisadi və mədəni həyatının bütün sahələrini əhatə edən köklü islahatların, baş verən mütərəqqi dəyişikliklərin, Ermənistanın respublikamıza təcavüzü ilə yaranmış mürəkkəb sosial-iqtisadi və insani problemlərin açılmasında, beynəlxalq aləmə yayılmasında AZƏRTAC-ın fəaliyyəti mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Son illər AZƏRTAC-ın fəaliyyətində xüsusi dönüş yaranmış, onun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, işinin təkmilləşdirilməsi və daha operativ, səmərəli təşkili üçün mühüm tədbirlər görülmüşdür. Lakin elmi-texniki tərəqqinin media üçün, xüsusən elektron informasiya vasitələrinin hüdudsuz inkişafı üçün yaratdığı bütün imkanlar hər gün yeniləşməni və dünya elminin bu sahədəki nailiyyətlərinin geniş tətbiqini tələb edir. Odur ki, AZƏRTAC-ın kollektivi milli jurnalistikamızın nəcib vətənpərvərlik ənənələrini ləyaqətlə davam etdirməklə bərabər, dünya informasiya məkanında layiqli yer tutmaq üçün daha əzmlə çalışmalıdır”.

Son illər dünya informasiya məkanında layiqli yer tutmağa nail olan AZƏRTAC bu gün 7 dildə - Azərbaycan, ingilis, rus, fransız, alman, ərəb və Çin dillərində informasiya və 5 dildə videoxəbər yayır. Aylıq xəbər buraxılışının həcmi 10 mini ötür. Buraya, həmçinin 50 mindən çox foto, 1500-dək videoxəbər daxildir. Ölkə həyatının bütün sahələrində baş verən hadisə və yenilikləri operativ işıqlandıran agentlik, eyni zamanda, müstəqil Azərbaycanın uğurlarının daha geniş coğrafiyada təbliğinə nail olub. Onun xəbərləri hazırda dünyanın 100-dən çox ölkəsində yayılır. 

AZƏRTAC 2004-cü ildə Asiya və Sakit Okean Ölkələri İnformasiya Agentlikləri Təşkilatına, 2008-ci ildə Avropa Xəbər Agentlikləri Alyansına (EANA) üzv qəbul edilib. Müstəqil Dövlətlər Birliyinin üzvü olan ölkələrin Milli İnformasiya Agentlikləri Assosiasiyasının (ANİA), Türkdilli Xəbər Agentlikləri Birliyinin (TKA), Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü olan ölkələrin Milli Xəbər Agentlikləri Assosiasiyasının (BSANNA) təsisçilərindən biridir, 2011-2013-cü illərdə BSANNA-ya sədrlik edib.

Dünyanın 45 ölkəsinin milli informasiya agentlikləri ilə əməkdaşlığa və xəbər mübadiləsinə dair müqavilələr imzalanıb, 21 ölkədə müxbir məntəqələri yaradılıb. Facebook, Twitter, YouTube, Instagram kimi sosial şəbəkələrdə AZƏRTAC-ın yeddi dildə profilləri fəaliyyət göstərir.

Hazırkı media bumu və sosial şəbəkələrlə rəqabət şəraitində AZƏRTAC informasiya məkanında yerini qoruyub saxlamaq və möhkəmləndirmək üçün müasir dövrün çağırışlarına çevik reaksiya verir, fəaliyyətini xəbər texnologiyasının ən yeni metodları və qabaqcıl dünya təcrübəsi əsasında qurmağa çalışır. Onun yaradıcı və texniki potensialı bu vəzifənin öhdəsindən gəlməyə imkan verən səviyyədədir.

Yuxarıda təqdim olunan fotoreportaj AZƏRTAC-ın bir iş gününü əks etdirir. Fasiləsiz iş rejimində çalışan agentliyə xəbər axınının ardı-arası kəsilmir. Müxbirlər daim hadisələrin mərkəzinə can atır, ölkədə və dünyada baş verən mühüm yenilikləri insanlara operativ olaraq çatdırmağa tələsirlər.

Bütün strukturlarda fasiləsiz, qaynar iş gedir: redaksiyalara daxil olan xəbərlər sürətlə nəzərdən keçirilir və dərhal yayılır. Gecə-gündüz iş başında olan müxbirlər, fotomüxbirlər, operatorlar vaxt itirmədən xəbər arxasınca yollanır, müsahibələr alır, informasiya və reportajlar, videoxəbərlər hazırlayırlar. Bir sözlə, zamanın çağırışlarına cavab vermək, müasir medianın qarşısında duran tələblərlə ayaqlaşmaq üçün kollektivin bütün qüvvəsi gündəlik olaraq səfərbər edilir.

Qarşıda bizi yeni-yeni xəbərlər, oxucularımızla davamlı və maraqlı görüşlər gözləyir...