Bakı, 5 iyul, AZƏRTAC 

Biz artıq həyatımızı soyuducusuz, kondisionersiz, noutbuksuz, smartfonsuz və digər elektron və elektrik avadanlıqları olmadan təsəvvür edə bilmirik. Həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi dünya əhalisinin böyük hissəsinə yenilik dalınca qaçaraq köhnəlmiş texnika və qadjetlərdən imtina etməyə imkan verir. Bütün bunlar elektrik avadanlıqları zibilxanalarının sürətlə artmasına səbəb olur.

AZƏRTAC Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) xəbərlərinə istinadla bildirir ki, bir sıra digər təşkilatların köməyi ilə hazırlanmış Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqının (BTİ) yeni məruzəsinə əsasən, 2019-cu ildə zibilxanalara 53,6 milyon ton kompüter, noutbuk, kompüter konsolları, mobil telefonlar, televizor, soyuducu və digər məişət elektronikası atılıb. Bu, beş il əvvəlkindən 21 faiz çoxdur. 2030-cu ilədək elektron tullantılarının həcminin 74 milyon tona çatacağı, yəni cəmi 16 il ərzində faktiki olaraq iki dəfə artacağı ehtimal olunur. Məişət tullantıları arasında elektrik avadanlıqları üstünlük təşkil edir. Hazırda köhnə avadanlıqları təmir etməkdənsə yenisini almaq çox vaxt insanlara daha ucuz və daha asan başa gəlir.

“Son beş il ərzində elektrik avadanlıqları tullantılarının həcmi dünya əhalisinin sayından üç dəfə, ümumi daxili məhsulun (ÜDM) həcmindən isə 13 faiz sürətlə artır”, - deyə BTİ-nin nümayəndəsi Dorin Boqdan-Martin bildirib. O artan elektrik avadanlıqları zibilxanalarının dördüncü sənaye inqilabının nəticəsi olduğunu vurğulayıb.

Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqının ekspertləri elektrik avadanlıqları tullantılarının ətraf mühit və insanların sağlamlığı üçün ciddi təhlükə yaratması barədə xəbərdarlıq edirlər. Zibilxanalara atılan bir çox cihazlar insanın beyninə və onun koordinasiya sisteminə mənfi təsir göstərən zəhərli elementlərdən və ya civə kimi zərərli maddələrdən ibarətdir.

Bu gün tullanan elektron avadanlıqlarının yalnız 17,4 faizi rəsmi olaraq insan üçün təhlükəsiz şəraitdə emal olunur. Qalan texniki avadanlıqlar zibil poliqonuna boşaldılır. Onların arasında qızıl, gümüş, mis, platin və digər bahalı materiallar da olur. Onların ümumi dəyəri 57 milyard dollar səviyyəsində qiymətləndirilir ki, bu da əksər ölkələrin ümumi daxili məhsul payından çoxdur.

“Dünyanın əksər bölgələrində zibilxanalarda elektrik avadanlıqları tullantılarının həcmi təhlükəsiz şəraitdə utilizasiya olunan malların payından qat-qat çoxdur. “Miqyası artmaqda olan bu problem barədə məlumatlılığın artırılması üçün əlavə birgə səylər tələb olunur”, - deyə məruzənin hazırlanmasında iştirak edən BMT-nin Tədris və Elmi-Tədqiqat İnstitutunun icraçı direktoru Nixil Set bildirib.

2019-cu ildə elektrik avadanlığı tullantılarının ən böyük həcmi 24,9 milyon tonla Asiyanın payına düşüb. Qeyd edək ki, bu siyahıda Asiyadan sonra 13,1 milyon tonla Şimali və Cənubi Amerika və sonra da 12 milyon tonla Avropa qərarlaşıb. Yoxsul ölkələrdə sözügedən tullantılar daha az həcmdə müşahidə olunur. O cümlədən, Afrika və Okeaniyaya - müvafiq olaraq 2,9 milyon və 0,7 milyon ton təşkil edir.