Quba, 31 mart, Elxan Yusifli, AZƏRTAC

1918-ci ildə Quba qəzasında azərbaycanlılara qarşı soyqırımı törədən erməni daşnakları ən ciddi müqavimətlə “Qanlı dərə”də üzləşiblər.

AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri xəbər verir ki, həmin dövrdə qanlı döyüşlərin getdiyi və sonradan “Qanlı dərə” adını alan ərazi Quba rayonunun Digah kəndi yaxınlığında, indiki Quba-Qusar yolunun kənarında yerləşir.

1918-ci ildə Bakı Xalq Komissarları Sovetinin komissarı Stepan Şaumyanın tapşırığı ilə ermənilərdən ibarət 2 min nəfərlik hərbi dəstə Bakı quberniyasının Quba qəzasına göndərilmişdi. Erməni generalı Hamazaspın rəhbərlik etdiyi bu hərbi dəstə 1918-ci ilin yanvar-may aylarında Quba qəzasında 16 mindən çox insanı məhv etmişdi. Soyqırımına məruz qalan sakinlər arasında xeyli sayda ləzgi, tat, yəhudi və digər xalqların nümayəndələri var idi. Qırğınlar zamanı daşnak-bolşevik birləşmələri Quba qəzasında 167 kəndi dağıtmışdı ki, bunlardan da 35-i xəritədən silinib. Daşnaklar təkcə Quba, Qusar və Xaçmaz ərazisində 26 məscidi yandırmışdılar. Onlar qadın, uşaq demədən, qarşılarına çıxan hər kəsi öldürürdülər.

Düşmənlər silah-sursat sarıdan nə qədər güclü olsalar da, yerli əhali, əsrlərlə bir yerdə dostluq və qardaşlıq şəraitində yaşamış azərbaycanlılar, ləzgilər, tatlar, yəhudilər və digərləri birləşərək onların qarşısını almağa çalışır və bu yolda son nəfəslərinədək müqavimət göstərərək şəhid olurdular. Məhz “Qanlı dərə” bu bölgədə yaşayan xalqların qanlarının bir-birinə qarışdığı müqəddəs məkandır.

Digah kənd sakini Mənsur Hacıyev AZƏRTAC-ın bölgə müxbirinə bildirib ki, daşnaklar həmin vaxt qarşısına çıxan bütün yaşayış məntəqələrini viran qoyur, evləri yandırır, talan edirdilər. Bunu eşidən yerli sakinlər ailələrindəki qadınları, uşaqları, qocaları dağlıq ərazilərdə meşəliklərdə gizlətmişdilər. Əli silah tutanlar isə birləşərək düşmənə müqavimət göstərməyə çalışırdı.

“Ermənilər təpədən dırnağa kimi silahlı idi. Kəndləri viran qoya-qoya Qubadan Qusar istiqamətində hərəkət edirdilər. Tək bizim Digah kəndində 70 ev yandırılmışdı. Həmin vaxt Qusar tərəfə gedən yeganə yol bu dərədən keçirdi. Yaşlı insanların dediyinə görə, həmin vaxt bura sıx meşəlik olub. Yerli camaatın yaratdığı özünümüdafiə dəstələri ilə “Qanlı dərə”də qızğın döyüş olub və düşmən məğlub edilib. O döyüşdə əsasən Quba və Qusarın qəhrəman oğulları vuruşublar. “Qanlı dərə” döyüşü qəhrəmanlıq səlnaməsidir”, - deyə Mənsur Hacıyev söyləyib.

“Qanlı dərə”də məğlubiyyətə uğrayan erməni-daşnak dəstələri tədricən geri çəkilməyə başlayırlar. Mayın sonunda döyüşlər dayansa da, ermənilər bölgədə öz hökmranlıqlarını saxlamağa çalışırlar. Bu vəziyyət 1918-ci ilin sentyabr ayınadək davam edir. Qardaş Türkiyədən Azərbaycana köməyə gələn Qafqaz İslam Ordusu 1918-ci ilin yay aylarında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin əvvəlcə Gəncədə, daha sonra isə Bakıda möhkəmlənməsinə kömək göstərir.

“Qanlı dərə” döyüşçüləri daim hörmətlə anılır. 1998-ci il oktyabrın 3-də xalqımızın Ümummilli Lideri Heydər Əliyev prezident seçkiləri ərəfəsində Quba və Qusar rayonlarının ictimaiyyət nümayəndələri ilə görüşündə böyük iftixar hissi ilə qeyd edib ki, “Qanlı dərə”də 1918-ci ildə qubalılar və qusarlılar Azərbaycan xalqına təcavüz edən erməni millətçilərinin qarşısını alıb, onları darmadağın ediblər.

Qusarda “Qanlı dərə”də erməni silahlı dəstələri üzərində qələbə çalmış Qusar və Quba qəhrəmanlarının şərəfinə möhtəşəm abidə ucaldılıb. 2009-cu il sentyabrın 18-də Prezident İlham Əliyev abidənin açılışında iştirak edib.