Zəngilan, 4 dekabr, Aydın Yavərzadə, AZƏRTAC

27 ildən sonra doğma yurdları Zəngilana ayaq basan Cavadlı qardaşlarının sevinci yerə-göyə sığmırdı. Onlar uzun illər yurd həsrəti çəksələr də, bu gün öz torpaqlarına sevinc göz yaşları ilə qayıtdılar. Ancaq Zəngilanda evlərini tapmaqda çətinlik çəkdilər. Səbəb isə həmin yerlərin erməni vəhşiliyi nəticəsində xarabalığa çevrilməsidir. Bir vaxtlar abad Zəngilandan indi geriyə dağılmış, kol-kos basmış yurd yeri qalıb...

AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri Mahir və Salam qardaşları ilə birlikdə Zəngilanda olub, onların təəssüratlarını qələmə alıb.

1993-cü il oktyabrın 29-u Zəngilanın düşmənə dirəniş göstərdiyi son gün. Ətraf rayonlar işğal edilməsinə baxmayaraq, zəngilanlılar doğma torpaqlarını qorumağa çalışırdılar. Lakin qeyri-bərabər döyüş nəticəsində Araz çayı vasitəsilə Zəngilanı tərk etməli oldular.

Məcburi köçkün həyatı yaşayan zəngilanlılar ümidlərini bir an belə itirmədilər, Zəngilana mütləq geri dönəcəklərinə inandılar. İllər keçdi... 2020-ci il oktyabrın 20-də Vətən müharibəsinin 23-cü günündə bu ümidlər gerçəkləşdi. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli Azərbaycan Ordusu digər torpaqlarımız kimi, Zəngilanı da yağı düşməndən azad etdi.

İllər sonra Zəngilana geri dönən Cavadlı qardaşları gördükləri mənzərədən çox təsirləndilər. Şəhərdə dəmir yolu vağzalının ərazisində yalnız dağılmış divarlar qalıb. 1932-ci ildə istifadəyə verilən dəmir yolu vağzalında işğala qədər qatar fitləri eşidilib, işlək dəmir yolu reysləri parlaqlığı ilə seçilib. İndi nəinki vağzal binasından, heç relslərdən belə əsər-əlamət qalmayıb. Səbəb isə məlumdur. Erməni barbarlığı...

Artıq Zəngilan əsl sahiblərindədir, şəhər dirçəlməyə başlayır. Havası, suyu, təbiəti ilə gözəl olan Zəngilan qısa müddətdə abad şəhərə çevriləcək.

Söhbət zamanı Mahir Cavadlı bildirir ki, vağzal gözəlliyi, abadlığı ilə göz oxşayırdı: “Burada Cəfər Cabbarlı və Səməd Vurğunun heykəlləri var idi. Amma indi kol-kos içində itib-batan vağzalın divarlarının qalıqları qalıb. Bu, erməni xislətinin göstəricisidir. Şükürlər olsun ki, torpaqlarımız bizdədir. Əminəm ki, bu yerlər qısa müddətə bərpa ediləcək, əvvəlkindən də gözəl və abad olacaq”.

Şəhərin məhəllələrindən biri ilə hərəkət edirik. Ətrafda gördüklərimiz kol-kos basmış küçələr və dağıdılmış evlərdən qalan divarlardır. Qardaşlar sanki şəhərin hər məhəlləsi ilə söhbətləşir, xatirələrini bölüşürlər. Gəzə-gəzə məscidə gəlib çıxırlar. Erməni vəhşiliyinin daha bir sübutu. Məscidin təkcə divarları qalıb. Bu, özlərini dünyaya “mədəni dövlət” kimi təqdim edən ermənilərin barbarlığının daha bir nümunəsidir. Azərbaycan dövləti bu məscidi də bərpa edəcək, artıq layihəsi də hazırdır. Yaxın gələcəkdə dini ocaqda zəngilanlılar yenidən ibadət edəcəklər.

“Bura məscid idi, ərazi isə “məscidqabağı” adlanırdı. Zəngilanlılar bu məsciddə dualarını edib, namazlarını qılıblar. Hər zaman görüş yerimiz də “məscidqabağı” dediyimiz bu yer olub. Lakin gördüyünüz kimi, ermənilər dini abidələrimizi də məhv ediblər. Bu, onların necə işğalçı dövlət olduğunu göstərir. Əminəm ki, məscidimiz tezliklə yenidən qurulacaq. Zəngilanlılar həmişə olduğu kimi, burada öz ibadətlərini edəcəklər”, - deyə Mahir Cavadlı bildirir.

Yenidən Zəngilanın küçələri ilə addımlayırıq. Salam Cavadlı vaxtilə şəhərin ilk tikilən ictimai yaşayış binasını qalıqlarından tanıyır. Deyir ki, bu binada bir çox ziyalı yaşayıb. Bina öz gözəlliyi və tarixiliyi ilə seçilirdi. Təəssüf ki, onun da divarları qalıb.

Qardaşlar təəccüb içərisindədirlər, doğma ata yurdlarını, evlərini tapmaqda çətinlik çəkirlər. Bir neçə küçə gəzdikdən sonra nəhayət, doğma evlərini nişanələrlə tapa bilirlər. Onlara evlərini tapdıqda kömək edən işarə isə rəhmətə gedən qardaşlarının vaxtı ilə evin divarlarına çəkdiyi naxışlar olur. Mahir və Salam xatirələrini canlandıraraq evlərini qalıqlarından tanıyırlar. Kədərlə sevinc göz yaşları bir-birinə qarışır. Sadəcə susurlar. Nə deyəcəklərini belə bilmirlər...

Mahir Cavadlı bildirir ki, evin divarındakı nişanı Cavad adlı qardaşı işləyib: “Xüsusi qəlibləri vardı, onun içərisində naxış hazırlamışdı və evin divarına vurmuşdu. Bu nişan olmasaydı, biz nəinki öz evimizi, hətta məhəlləmizi və evə gedən yolları tapa bilməzdik”.

İki qardaş nə qədər ağır olsa da, sevinclərini bölüşürlər. “Bu hisslərdən gözəli yoxdur. Çünki illərdir həsrətində olduğumuz doğma yurdumuzda gəzirik. Torpağın əsl sahibləri gəlib. İnanırıq ki, azadlığa qovuşan torpaqlarımız qısa müddətdə abad şəhər çevriləcək və burada yarım qalan xəyallar, arzular yenidən gerçəkləşəcək, Zəngilan öz qüdrətini geri qaytaracaq”, - deyə Salam Cavadlı söyləyir.

Artıq uzun illərin yurd həsrətinə son qoyuldu. İndi Zəngilan yenidən qurulur, bərpa olunur. Cavadlı qardaşlarının da dediyi kimi, Zəngilan əvvəlkindən də gözəl olacaq, insanlar xoşbəxt yaşayacaq, firavan ömür sürəcəklər. Elə bu arzu ilə də Zəngilandan ayrılırıq...