Bakı, 16 yanvar (AZƏRTAC). Avstraliyanın cənub-şərqində nümayiş etdirilən layihə iqlim dəyişikliklərinin sürətinin azaldılması strategiyasının həyata keçirilməsi məqsədilə ehtiyatları tükənmiş təbii qaz rezervuarlarının karbon qazını saxlamaq üçün nə qədər faydalı ola biləcəyini yoxlamağa imkan vermişdir. Qeyd edək ki, həmin strategiya karbon qazının (CO-2) yerin altına vurulmasını nəzərdə tutur.

Berklidəki Lourens adına Milli laboratoriyanın alimlərinin iştirak etdikləri layihə təsdiq edir ki, ehtiyatları tükənmiş qaz yataqlarının tutumu dünya üzrə tullantıların azalmasına kömək etməyə yetər.

2008-ci ilin aprelindən bəri ötən 18 ay ərzində beynəlxalq tədqiqatçılar komandası 65 min ton karbon qazını Avstraliyadakı Viktoriya ştatının qərbindəki iki kilometr yerin altında yerləşən ehtiyatları tükənmiş qaz yatağına vurmuşlar. Bu, gündə təqribən 130 ton CO-2 deməkdir ki, bu da 10 meqavatlıq kiçik elektrik stansiyasının tullantılarına və ya ABŞ-ın 6 min orta ev təsərrüfatını elektrik enerjisi ilə təchiz etmək üçün lazım olan tullantıların miqdarına bərabərdir. Qazın nəqli zamanı və ondan sonra keçirilən hərtərəfli monitorinq torpaq, yeraltı sular və ya atmosfer üçün karbon qazının saxlanmasının elə bir fəsadlarını aşkara çıxarmamışdır.

Berkli laboratoriyasının əməkdaşı Barri Freyfeld demişdir: “İtki müşahidə edilməmişdir. CO-2 rezervuardan kənara çıxmamış, özünü nəzərdə tutulduğu kimi aparmışdır”.

Alimlər ehtiyatı tükənmiş qaz rezervuarlarından karbon qazı anbarı kimi istifadə etməyi düşünürlər, çünki orada qaz saxlamaq imkanı zamanın sınağından çıxmışdır. Öz təkində təbii qazı milyon illərlə saxlamış üst süxurlar CO-2 üçün də anbar rolunu oynaya bilər. Bundan başqa, tükənmiş rezervuarlar qazın nəqli üçün artıq lazımi infrastrukturla, o cümlədən qazma quyuları və boru kəmərləri ilə təchiz edilmişdir.

Kifayət qədər rezervuar vardır. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin 2009-cu il üçün hesabatından aydın olmuşdur ki, 2050-ci ilədək tükənmiş qaz yataqlarının tutumu 160 giqaton olacaqdır.

Lakin bu ideyanın həyata keçirilməsi üçün sınaqlar aparılması zəruri idi. Otway Project layihəsinin məqsədi də elə məhz bu olmuşdur.

Komandanın əlavə hesablamaları göstərmişdir ki, əvvəllər təbii qazın tutduğu həcmin 56 faizindən 84 faizinə qədərini indi karbon qazı tutur. Alimlər Proceedings of the National Academy of Sciences jurnalında dərc olunmuş məqalədə belə qənaətə gəlmişdir ki, tükənmiş qaz yataqlarının tutumu qlobal istixana qazları tullantılarının azalmasına kömək göstərmək üçün yetər.