Moskva, 1 noyabr, AZƏRTAC

Soçidə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və Rusiya Prezidenti Vladimir Putin arasında görüş keçirilib. Üçtərəfli görüş bir Bəyanatın imzalanması ilə başa çatıb.

Görüşdə tərəflər əvvəllər imzalanmış üçtərəfli razılaşmaların həyata keçirilməsinin gedişi, ticarət-iqtisadi, nəqliyyat əlaqələrinin bərpa edilməsi, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiyası, demarkasiyası və digər məsələləri müzakirə ediblər.

Görüşdən əvvəl Qarabağ ermənilərinin xaricdəki diasporun dəstəyi ilə keçirdiyi mitinqlərinin də şahidi odluqduq. Xaricdə yaşayan ermənilərin və onların havadarlarının dəstəyi ilə keçirilən bu aksiya iştirakçılarının əllərində tutduqları şüarlara, səhnədən səsləndirdikləri tələblərə və dünənki Soçi görüşünün nəticələrinə diqqət yetirdikcə anlayırsan ki, tarixin dərslərini yaddaşından silən toplum yalnız məğlubiyyətə məhkumdur. Otuz il əvvəlki transparantları zirzəmidən çıxarıb, tozunu silib meydana çıxan bu toplum və onların başbilənləri Soçi məğlubiyyətindən, ümid edək ki, nəticə çıxara biləcəklər.

Soçi görüşü Rusiya Prezidentinin Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla təkbətək görüşü ilə başladı. Ermənistan baş naziri kiçicik kağız parçalarına yazılmış nitqini sıxıla-sıxıla oxuyaraq bildirdi ki, Ermənistan “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi”nin həllində Rusiya variantına üstünlük verir. “Ümid edirəm ki, bu gün üçtərəfli görüşün yekunlarına dair imzalanması gözlənilən üçtərəfli Bəyanatın mətnində həmin sənədə istinad etmək təklifini dəstəkləyəcəksiniz. Ermənistan bunu təklif edib, lakin bizdə indiyədək Rusiyanın bu təklifi dəstəkləməsinə dair təsdiq yoxdur”, - deyə N.Paşinyan bildirib. Bir qədər irəli gedərək qeyd edək ki, görüşün sonunda həqiqətən imzalanan Bəyanatda nə “Dağlıq Qarabağ” sözü, nə də həmin o təklif barədə bir kəlmə də yox idi. Üçtərəfli danışıqların keçirildiyi Soçinin “Rus” sanatoriyasının pilləkənində Nikol Paşinyanı yola salan Vladimir Putin onu öz çətirinin altına alsa da görünür, Rusiya çətiri də bu dəfə də Paşinyanın köməyinə gəlmədi.

Daha sonra Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Azərbaycan dövlətinin başçısı İlham Əliyev ilə təkbətək görüş keçirdi. Azərbaycan Prezidenti xatırlatdı ki, bugünkü görüş regional məsələlərə həsr edilib, iki il əvvəl imzalanmış üçtərəfli Bəyannamə çoxillik münaqişəyə son qoyub və indi Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması istiqamətində danışmaq və hərəkət etmək vaxtıdır. Prezident İlham Əliyev qeyd etdi ki, Azərbaycan nisbətən yaxın vaxtlarda Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması üçün 5 əsas prinsipi irəli sürüb. Bunlar beynəlxalq hüququn fundamental prinsipləridir və bu əsasda normallaşmaya nail olmaq mümkündür.

“Qarabağ münaqişəsi artıq tarixdə qalıb. O, iki il bundan əvvəl həll edilib. Buna görə də bu baxımdan burada praktiki olaraq müzakirə edilməli məsələ yoxdur”, - deyə Azərbaycan lideri bildirib.

Dünənki üçtərəfli görüşün yekunlarına dair imzalanmış Bəyanat da elə Azərbaycan tərəfinin irəli sürdüyü 5 prinsipi və Qarabağ münaqişəsinin tarixdə qalmasını əks etdirdi. Ermənistanda bəzilərinin, eləcə də Rusiyadakı erməni diasporunun bəzi nümayəndələrinin ümidləri yenidən puça çıxdı. Görüşün gedişində onların sosial şəbəkələrdə bir ağızdan yazdıqları “Bəyanatda “Artsax”ın müstəqilliyi barədə bənd olacaq” kimi sərsəm iddialar cavabsız qaldı.

Rusiya Prezidenti azərbaycanlı həmkarını da “Rus” sanatoriyasından yola salmağa çıxmışdı. Ancaq Azərbaycan Prezidenti Soçi yağışından qorunmaq üçün öz çətirini açdı.

Birgə Bəyanatın mətninə gəldikdə isə sənəddə Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin kompleks şəkildə normallaşdırılması, sülhün, sabitliyin, təhlükəsizliyin və Cənubi Qafqazın davamlı iqtisadi inkişafının təmin edilməsi üçün bütün razılaşmalara dönmədən riayət edilməsi vurğulanır. Bəyanatda nə “Artsax”, nə də “Dağlıq Qarabağ” deyil, məhz “Rusiya sülhməramlı kontingentinin yerləşdiyi zona” yazılması Paşinyanın bir neçə saat əvvəlki “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi”ni hələ də həll etmək cəhdlərini külək dəyirmanı ilə döyüşə bənzətdi.

Görüş başa çatdıqdan sonra Rusiya Prezidenti yerli jurnalistlərin suallarına cavab verdi. V.Putin bildirdi ki, danışıqlar zamanı razılıq əldə edilməmiş məsələlər də var. “Onlar barədə danışmaq olarmı? Olar, ancaq lazım deyil. Çünki əgər onlar indiyədək nizama salınmayıbsa, mətbuatın, ictimaiyyətin diqqətini onlara cəlb etmək lazım deyil. Sadəcə, sakit şəraitdə, qapalı rejimdə onların razılaşdırılmasına nail olmaq lazımdır. Bu, çox incə məsələlərdir, hər iki tərəf üçün həssasdır və mənim onları tərəfdaşlarımın razılığı olmadan qabartmaq hüququm yoxdur”, - deyə V.Putin vurğuladı.

Qarabağdakı Rusiya sülhməramlı kontingentinə gəldikdə isə V.Putin bu məsələnin 2020-ci ilin noyabrında, münaqişə başa çatanda imzalanmış birgə Bəyanatda qeyd olunduğunu dedi. Bir daha: 2020-ci ilin noyabrında, münaqişə başa çatanda. “Burada əlavə etməli heç nə yoxdur”, - dəyə V.Putin bildirdi.

Rusiya Prezidenti qeyd etdi ki, sülh müqaviləsi hələlik yoxdur. Bu sənədin bəndlərindən danışmaq hələ tezdir. Çünki müqavilə “hər iki tərəfin güzəştləri əsasında” tərtib olunmalıdır.

Azərbaycan-Ermənistan sərhədlərinin demarkasiyası və delimitasiyasını mühüm məsələ adlandıran Rusiya lideri ölkəsinin sovet ordusu baş qərargahının arxivindəki xəritələri təqdim etməyə hazır olduğunu diqqətə çatdırdı və əlavə etdi ki, bu ən dəqiq xəritələrdir.

Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda qalma müddətinə də toxunan V.Putin bu məsələnin imzalanacaq sülh müqaviləsindən asılı olduğunu vurğuladı.

Rusiyanın “Kommersant” nəşrinin müxbiri Andrey Kolesnikov Soçi görüşü barədə hazırladığı reportajda Rusiya və Azərbaycan prezidentlərinin görüşündən yazaraq dövlətimizin başçısının qətiyyətli mövqeyini vurğulayıb və “Bəli, qaliblər belə danışır” nəticəsinə gəlib. Sizinlə tam razıyıq, cənab Kolesnikov!

Fəridə Abdullayeva

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Moskva