Bakı, 7 sentyabr, AZƏRTAC

Qədim tarixə və zəngin bədii ənənələrə malik olan Azərbaycan qrafika sənətinin müasir davamçıları arasında respublikanın Əməkdar Rəssamı, professor Rəsul Hüseynovun xüsusi yeri vardır, desək, yanılmarıq. Bunu şərtləndirən başlıca səbəb onun bizi əhatə edən gerçəkliyə özünəməxsus baxışının olması, gördüklərinə yaddaqalan bədii-romantik görkəm verə bilməsidir.

Tanışlıq üçün deyək ki, qədim Nizami yurdu qədim Gəncədə dünyaya göz açan Rəsul Hüseynov ixtisas təhsilini əvvəlcə Bakıdakı məşhur “Əzimzadə məktəbi”ndə, sonra isə Sankt-Peterburqdakı İ.Y.Repin adına Rəngkarlıq, Heykəltəraşlıq və Memarlıq İnstitutunda almışdır. 1976-cı ildən müstəqil yaradıcılığa başlayan rəssam müxtəlif miqyaslı sərgilərdə nümayiş etdirdiyi əsərləri ilə özünəməxsus dəst-xəttə malik qrafika ustası olduğunu təsdiqləmişdir. Hazırda yaradıcılıqla yanaşı Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasında “Qrafika” kafedrasına rəhbərlik edən sənətkar gənc kadrların yetişdirilməsi ilə məşğuldur...

Rəsul Hüseynov qrafikanın müxtəlif janrlarında əsərlər yaratsa da, gördüklərinin və düşündüklərinin bədii görüntüyə çevrilməsində çox fərqli rəng-cizgi özünəməxsusluğu nümayiş etdirməkdədir. Bu bənzərsizliyi həm sulu boya ilə ərsəyə gətirdiyi lövhələrdə, həm də karandaşla çəkdiyi rəsmlərdə əyaniləşdirən rəssam, bu fərqli ifadə vasitələrinin tamaşaçını bütün mənalarda duyğulandıra biləcək bədii tutum almasına nail olduğundandır ki, belə əsərlər milli qrafika irsimizə layiqli töhfə kimi qəbul olunurlar.

Əgər rəssamın onun çoxdan “tanınma nişanı”na çevrilən dəst-xətt özünəməxsusluğunun tarixçəsini izləməli olsaq, onda ilk növbədə onun tələbəliyinin nəticəsi olan diplom işini xatırlamalıyıq. “Balıqçılar” adlı qrafik silsiləni ofort texnikasında yerinə yetirən Rəsul Hüseynov, balıqçı həyatının bir-birindən fərqli altı motivinə bədii tutum verməklə, həm də bu peşənin təzadlarla dolu səhnələrini bütünlükdə romantik ovqat almasına nail olmuşdur. Lal sahilin sakitliyində torların qurudulmasından başlanan, balıq ovundan və daşınıb-emal edilməsindən keçən anlar yaddaqalan cizgilərlə ifadə olunduğundan, bu altı lövhədə məkanı səciyyələndirən dramatikliklə yanaşı, həm də ağır balıqçı peşəsini şərəflə yerinə yetirən əməkçilərin obrazlarının bələndiyi ekspressiyanı cəlbedici bir tutumda ifadə etməklə, süjetlərin duyğulandırıcılığına nail olunmuşdur. Qrafikanın çətin sayılan ofort texnikasında icra olunan bu lövhələrdə rəssamın nümayiş etdirdiyi yüksək rəsmetmə mədəniyyəti zamanında həmkarları tərəfindən də maraqla qarşılanmışdı. Sonradan Rəsul Hüseynovun həm də karandaşla yaratdığı lövhələrdə cizgilərin ahənginin yaratdığı şaşırdıcı “cizgi oyunu” valehedici idi, desək, yanılmarıq...

Rəngkarlıqla məşğul olanların rəsmetmə çatışmazlıqlarını boya intensivliyi ilə ört-basdır edə bilmələrinin qarşılığında, bunu qrafikada həyata keçirməyin mümkünsüzlüyü birmənalıdır. Bu mənada Rəsul Hüseynovun yaradıcılıq axtarışlarının leytmotivinə çevrilən rəsmetmə improvizələrinə davamlı olaraq sadiq qalmasını onun yaradıcı qüdrətinə inamının ifadəsi də saymaq olar. Çox vaxt rəng əlvanlığını cizgi çalarlarının zənginliyi ilə əvəzləyən rəssam, ağla qaranın uyarlığından başlayaraq təzadına kimi davam edən “mübarizə”sində bu “rəngsizliyin” tamaşaçısını duyğulandıra biləcək elə bir bədii-texniki ifadələri sərgiləyir ki, onlara sadəcə heyran qalmamaq çətindir. Rəsul Hüseynovun həm də “tanınma nişanı”na çevrilən romantik ruhlu bu “cizgi möcüzələri”ndə görüntünün hifz etdiyi çoxqatlı məna-məzmunu da, onun aşıladığı hiss-duyğuları da müşahidə etmək mümkündür. Onun portret janrında işlədiyi “Qoca” kişi portreti” və “Nifrət” əsərləri bunu təsdiqləyən lövhələrdir. “Qoca”nın ənənəvi görkəmini itirmiş əzalarının daşıdığı ağrıları onun alnının dərdə bələnmiş qırışları, qıyılmış gözü və kip sıxılmış dodaqları gözəl əks etdirir. “Nifrət” əsərində insan yaşantılarına tutulan “bədii güzgü”də görünənlər qapanmış gözlər, bir də ağrıların dərəcəsini əyaniləşdirən əllərin çox ifadəli görkəmidir. Doğrudan da sifətin tam yarısını örtən bir əlin barmaqlarının bərk-bərk sıxılmasında və gərginliyini “donuq”luğunda əyaniləşdirən digər barmaqların ifadəli siluetində fərdin iç dünyasından qaynaqlanan ağrılarını duymaq çətin deyildir. Kompozisiyanın ən diqqət çəkən məqamı rəssamın iki əli və sifəti bəyaz-işıqlı yerlikdə-fonda təqdim etməsi və bununla da cizgilərin ekspressivliyinin əldə olunmasını şərtləndirməsidir, desək, yanılmarıq. “Kişi portreti”ndə iri planda təqdim olunmuş dünyagörmüş qocanın naməlum bir guşəyə tuşladığı baxışlarında və yaşanan məqamın psixoloji gərginliyini qabardan cizgi ritmində və oynaqlığında onun tipikliyə yüksəlmiş obraz kimi qəbulunu şərtləndirən bədii məziyyətlər kifayət qədərdir. Rəssamın yığcam cizgi “oyunu” ilə xarakteri və yaşantını təsirli bədii qaynağa çevirə bilməsi sözün əsl mənasında şaşırdıcıdır, desək, həqiqəti söyləmiş olarıq. Bu mənada onun cizgilərlə gerçəkləşmiş portretlərini Azərbaycan rəssamlığında yalnız qrafikası rəngkarlığından heç də geri qalmayan məşhur fırça ustası Tahir Salahovun əsərləri ilə müqayisə etmək olar...

Bu portretlərdə hamının yaxşı tanıdığı adamlara münasibətini sərgiləməkdən uzaq olduğunu bir daha təsdiqləyən Rəsul Hüseynov, elə digər janrlarda yaratdığı əsərlərində də adilikdə qeyri-adilik axtarmağa meylli olduğunu nümayiş etdirmişdir. Bu mənada onun bir çox motivlərə, o cümlədən də atçılıq idmanına və tikanlara həsr etdiyi çoxsaylı əsərlərin bədii məziyyətlərindən söz açmaq olar. Belə ki, bütün mənalarda qızılgüldən fərqli olan, hamıya adi, bir çox hallarda isə gözəl görünməyən bu tikanlı varlığın kötüyündən gülünə qədər davam edən forma və faktura dəyişikliyində özünəməxsus estetik qaynaq üzə çıxaran rəssam, onun həm gül açmış təravətli tutumunda, həm də qurumağa doğru gedən görkəmində cəlbedici məqamlar üzə çıxara bilmişdir. Atçılıq idmanı ilə bağlı lövhələrində də onun dərin müşahidə qabiliyyətinə malik olduğunu görmək mümkündür. Qrafika ustasının yığcam qrafik vasitələri ustalıqla bu əsərlərin dinamikliyinin əldə olunmasına, yarış əhval-ruhiyyəsinin ifadəsinə yönəltməsi hər bir süjetdə duyulandır.

Onun digər mövzularda çəkdiyi əsərlərdə də görünənlərə fərqli bədii münasibət göstərmək ənənəsini müşahidə edirik. “Qoca nalbənd”, “Arabaçı”, “Bazar günü”, “Xoruz döyüşü” və s. əsərləri vurğuladığımız məziyyətlərlə zəngindir.

Rəsul Hüseynovun müxtəlif illərdə ərsəyə gətirdiyi “Qarşıdurma”, “Şəhidlər”, “Quzğunlar”, “Keşikdə”, “Hünərlilərin aqibəti”, “Qara Yanvar” və s. lövhələri isə bizə onun sənətkar kimi öz dövrünə ayna tutmaq istəyini, gerçəkliyə yaradıcı-vətəndaş mövqeyi sərgiləmək niyyətini əyaniləşdirib. Bu əsərlərdə rəssamın rənglərə, xüsusilə də cizgilərə düşündürücü ekspressivlik bəxş edə bilməsinin nəticəsidir ki, gerçəkliyə tutulan “bədii güzgü” rəssamın həm də zamanla apardığı bədii-fəlsəfi, düşündürücü dialoq kimi qəbul olunur...

Rəsul Hüseynovun zaman-zaman müxtəlif miqyaslı sərgilərdə nümayiş etdirdiyi qrafik əsərlərə bir qayda olaraq həmişə təqdiredici münasibət olmuşdur. Bu mənada onun Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin (1996), Milli Olimpiya Komitəsinin (2000) keçirdiyi müsabiqələrdə birinci mükafat qazanmasını, Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin təşkil etdiyi sənət yarışmasında (2004) və Beynəlxalq eklibris sərgisində (2003) ikinci, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının təşkil etdiyi “Faciələr” adlı müsabiqədə (2004) isə üçüncü mükafata layiq görülməsini qeyd etmək olar. Müxtəlif mövzulu əsərlərinin hazırda dünyanın bir çox nüfuzlu muzeylərini və şəxsi kolleksiyalarını bəzəməsi də onun yüksək sənətkarlığının respublika çərçivəsini çoxdan aşmasının göstəricisidir...

Ziyadxan Əliyev

Əməkdar İncəsənət Xadimi,

sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru