- İlk növbədə, məni və nümayəndə heyətini Azərbaycana rəsmi səfərə dəvət etdiyinə görə Prezident İlham Əliyevə dərin minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Prezident Əliyevin burada dediyi kimi, biz kifayət qədər məsələləri geniş müzakirə etdik. Eyni zamanda, biz regional maraq və Avropa üçün maraq kəsb edən məsələləri nəzərdən keçirdik. NATO-nun üzvü olan və gələn il yanvarın 1-dən Avropa İttifaqının üzvü olacaq dövlət kimi Rumıniya xarici siyasətində Qara dəniz regionuna xüsusi diqqət yetirməyi davam etdirəcəkdir. Qara dəniz forumu çərçivəsində biz həmin regionda təhlükəsizlik tədbirlərinin möhkəmləndirilməsi məsələlərini müzakirə etdik. Eyni zamanda, bunu Xəzər regionuna da şamil etmək istəyirik, çünki biz bu regionun enerji sərvətlərinin daşınmasında maraqlıyıq. Biz qonşuyuq və istəyirik ki, istər NATO, istərsə də Avropa İttifaqı baxımından eyni təhlükəsizlik sisteminin bir hissəsi olaq. Mən Prezident Əliyevi əmin etdim ki, Rumıniya bu sahədə Azərbaycanla öz təcrübəsini bölüşməyi davam etdirəcək və Azərbaycanın Avropa strukturlarına daxil olmasına kömək edəcəkdir.

Biz tam əminik ki, Azərbaycan regionda həm təhlükəsizlik, həm də enerji siyasətində müsbət töhfə vermiş bir ölkədir. Bu baxımdan biz qarşılıqlı əməkdaşlığımızı hər iki tərəfin maraqları əsasında davam etdirəcəyik. Dondurulmuş münaqişələrə aid məsələdə əməkdaşlığımızı davam etdirəcəyik. Mən demək istəyirəm ki, Rumıniyanın Albaniya, Ukrayna ilə çox gözəl münasibətləri var, Azərbaycanla əla münasibətləri var, Ermənistanla da yaxşı münasibətləri var. Amma bununla belə, yaxşı münasibətlərin olması bu fundamental prinsiplərin yaddan çıxarılmasına əsas ola bilməz. Rumıniya bir əsrdən çox müddət ərzində öz xarici siyasətində hər bir dövlətin ərazi bütövlüyü prinsipinə, sərhədlərin toxunulmazlığı prinsipinə həmişə hörmətlə yanaşmış və riayət etmişdir. Ona görə də hər hansı bir ərazi məsələsi və etnik məsələ ortaya çıxarsa, həmin prinsiplərdən uzaqlaşmaq mənfi hadisələrin baş verməsi ilə nəticələnə bilər. Hansı dövlət olursa-olsun, bu, onun təhlükəsizliyinə qarşı işləyə bilər. Ona görə sərhədlərin toxunulmazlığı və ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi prinsipləri vacibdir və mən bunların üzərində bir daha dayanaraq təkrar edirəm. Mən hesab edirəm ki, Albaniya ilə olan xoş münasibətlərimiz, Moldova, Ukrayna, Rusiya Federasiyası ilə olan münasibətlərimiz əsasında biz müvafiq işlər görə bilərik. Lakin bu fundamental prinsiplərdən uzaqlaşmaq mümkün deyildir.

Mən xüsusi vurğulamaq istəyirəm ki, təhlükəsiz regionun yaradılmasına, xüsusən də Qara dəniz və Xəzər dənizi regionunun təhlükəsiz region kimi inkişaf etdirilməsinə marağımızı nəzərə alaraq, hesab edirəm ki, Rumıniya malların və enerji daşıyıcılarının Avropaya daşınması üçün tranzit ölkə kimi çıxış edə bilər. Gələcəkdə məhz bu tərəfdaşlıq sayəsində bizim idxaldan asılılığımız da azala bilər. Təbii ki, bu Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığımızda, xüsusən də bunun əsasında, Azərbaycan məhz enerji resurslarının etibarlı bir təchizatçısı kimi öz rolunu oynaya bilər. Bu da Avropanın enerji təhlükəsizliyini möhkəmləndirməsinə Azərbaycanın çox gözəçarpan töhfəsi ola bilər.

Biz bu məsələni görüşlərimiz zamanı müzakirə etdik. Konstansa-Pança-Triest” layihəsini müzakirə etdik. Eyni zamanda, Xəzər dənizindən hasil olunan xam neftin nəqlinə dair layihələri müzakirə etdik. Rumıniya üçün və Avropa İttifaqının üzvləri üçün olduqca maraqlı digər layihələr də var. Söhbət, əsasən, xam neftin nəqlindən gedir. Mən çox aydın şəkildə bildirmək istəyirəm ki, Avropa İttifaqının tam üzvünə çevrildikdən sonra, 2007-ci ilin yanvarın 1-dən etibarən Rumıniya enerji təchizatında Avropaya öz töhfəsini verə bilər. Çünki hazırda bütün Avropada enerji daşıyıcılarının, demək olar ki, 50 faizi xaricdən idxal olunur. Gələcək illərdə bu idxalın həcmi, asılılıq daha da artacaq, hətta 70 faiz təşkil edəcəkdir. Hesab edirəm ki, bu səbəbə görə nəinki Rumıniyanın Azərbaycanla münasibətlərini, həm də bizim Avropa İttifaqına qarşıdakı üzvlüyümüzü nəzərə alaraq, konkret layihələri həyata keçirməklə biz bütün Avropa üçün alternativ enerji daşıyıcılarının təchizatçısına çevrilə, alternativ həll yollarını tapa bilərik. Ona görə Azərbaycan bu məsələdə xüsusi tohfəsini verə bilər. Qarşımızda duran məqsədlərdən biri budur, təkbətək və geniş tərkibdə görüşümüzdə gördük ki, bizim mövqelərimiz üst-üstə düşür.

Eyni zamanda, sizin ölkənizin üzv olduğu beynəlxalq təşkilatlarda əməkdaşlıq haqqında danışdıq. Cənab Prezident, Sizi əmin edə bilərəm ki, Avratlantik strukturlara inteqrasiyada daim bizim dəstəyimizə əmin ola bilərsiniz.

X X X

Sonra prezidentlər jurnalistlərin suallarına cavab verdilər.

- Mənim sualım cənab Prezident İlham Əliyevədir. Sizin ölkə bütün həmin layihələrdə maraqlıdırsa, bizim üçün də neft və qazın bu regiondan Avropaya nəql olunması maraqlıdırsa, mən “Naubuka” layihəsi ilə bağlı soruşmaq istəyirəm. Sizin ölkəniz bu xüsusi layihədə maraqlıdırmı?

İLHAM ƏLİYEV: Azərbaycan neft və qaz təchizatının şaxələndirilməsində maraqlıdır. Biz bu günə qədər üç neft boru kəmərinin tikilməsinə nail olmuşuq. Onlar bizim neftimizi üç istiqamətə - ikisi Qara dəniz istiqamətinə, biri isə Aralıq dənizi istiqamətinə çıxarır. Biz artıq Azərbaycanın bütün tələbatını ödəmişik və həmin boru kəmərləri böyük həcmdə nefti nəql edə biləcəkdir. Azərbaycan birmənalı olaraq qısa müddət ərzində çox mühüm qaz təchizatçısına çevriləcəkdir. Eyni zamanda, özümüzün qaza olan tələbatımızı ödəyəcəyik. Çünki iqtisadiyyatımız get-gedə artır və bizim bazarımızda qaza tələbat da çoxalır. Bununla yanaşı, gələcək illər ərzində bu sahədə yeni addımlar atacağıq. Azərbaycandan qaz boru kəmərinin Türkiyəyə çəkilməsi və istismara verilməsi nəzərdə tutulur. Texniki baxımdan bu, Azərbaycan qazını sonra Avropaya çatdıra bilər. “Naubuka” layihəsi çox maraqlı və cəlbedici layihədir. Azərbaycan bu layihədə iştirak edə bilər və ümumiyyətlə, layihə Azərbaycandan və Xəzər regionundan qaz təchizatına əsaslanır. Ona görə deyə bilərəm ki, bu layihənin əsas elementi olan Azərbaycanın iştirakı olmadan onu həyata keçirmək mümkün olmayacaqdır. Bu, birmənalıdır. Bir sözlə, biz enerji ehtiyatlarımızın dünya və Avropa bazarlarına çıxarılmasında və enerji təhlükəsizliyi məsələlərində Avropanın tələbatının ödənilməsində maraqlıyıq. Təbii ki, biz neft və qazdan böyük gəlirlər əldə edir və onu xalqımızın, ölkəmizin həyat tərzinin yaxşılaşdırılmasına sərf edirik.

- Rumıniya Azərbaycanın Avratlantik strukturlara inteqrasiyasına daim dəstək verəcəyini bəyan etdi. Rumıniyanın Cənubi Qafqaz və Orta Asiya ilə əlaqələrinin genişlənməsində Azərbaycanın rolunu necə görürsünüz?

TRAYAN BESESKU: Bildiyiniz kimi, Rumıniya hazırda Xəzər regionu ilə bağlı güclü siyasət yeritməkdədir. Əgər bizim güclü siyasətimiz olsa, Rumıniya öz sərhədləri yaxınlığında yerləşən demokratik ölkələrlə birgə özünün də iştirak etdiyi təhlükəsizlik sisteminin, qlobal və ümumi siyasi bir sistemin bir hissəsi olaraq, hesab edirəm ki, Xəzər və Qara dəniz regionunda yerləşən ölkələrlə birgə Avratlantik və Avropa inteqrasiyasında rol oynaya bilər.

NATO-nun və Avropa İttifaqının sərhəd ölkəsi kimi Rumıniya bu qurumlara inteqrasiya sahəsindəki təcrübəsini NATO sisteminin və Avropa İttifaqının üzvü olmaq arzusunda olan ölkələrlə bölüşə bilər. İkinci məsələ, Qara dəniz regionunda olan bütün ölkələrlə bizim ənənəvi ikitərəfli münasibətlərimiz var. Yəni, NATO-nun və ya Avropa İttifaqının bir üzv ölkəsi kimi bizim borcumuzdur ki, öz təcrübəmizi digər ölkələrlə bölüşək. Qara dəniz regionunda yerləşən dövlətlərlə ikitərəfli ənənəvi münasibətlərimiz bizi ruhlandırır ki, bu təcrübəni onlarla bölüşək. Üçüncüsü, bizim yanımızda təhlükəsiz və çiçəklənən regionun olması üçün Rumıniya Qara dəniz və Xəzər dənizi regionunda yerləşən dövlətlərin NATO-ya və Avropa İttifaqına inteqrasiyası prosesində güclü şəkildə öz dəstəyini verə bilər. Bu, elə bir reallıqdır ki, nəinki Rumıniya, eyni zamanda, Bolqarıstan da bu sahədə müstəsna rol oynayacaq və Avropa İttifaqına tam inteqrasiya olunaraq, bu proseslərə öz töhfəsini verəcəkdir. NATO-nun, Avropa İttifaqının dost ölkələri kimi, maraqlıyıq ki, digər ölkələr də bu inteqrasiya proseslərinə tam qoşulsunlar. Təbii ki, heç kim birmənalı deyə bilməz ki, konkret bir tarixdə Azərbaycan NATO-nun və Avropa İttifaqının üzvü olsun. Lakin mühüm cəhət ondan ibarətdir ki, Azərbaycan artıq NATO ilə tərəfdaşlıq edir və Azərbaycan da Avropa İttifaqı ilə yeni qonşuluq siyasətini tam yerinə yetirərək, proqramın növbəti mərhələsi ilə bağlı bu ilin noyabr ayında Brüsseldə bir saziş imzalayacaqdır. NATO ilə tərəfdaşlıq quran və Avropa İttifaqı ilə yeni qonşuluq siyasətinə qoşulan bir ölkə kimi Rumıniya bu prosesə öz dəstəyini verə bilər. Çox sağ olun.