ELM VƏ TƏHSİL
UNESCO iqlim dəyişikliyinin Cənub-Şərqi Avropada təhsil hüququna təsiri barədə tədqiqat aparıb
Bakı, 15 may, AZƏRTAC
UNESCO-nun yeni regional tədqiqatı iqlim dəyişikliyinin Cənub-Şərqi Avropada təhsil hüququna təsirinə həsr olunub.
AZƏRTAC təşkilatın rəsmi saytına istinadla xəbər verir ki, tədqiqatda iqlim dəyişikliyi və iqlim yerdəyişməsinin bütün dünyada təhsil hüququnu birbaşa və dolayısı ilə təhdid etdiyi vurğulanıb. Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının “Qlobal iqlim. 2022-ci ilə olan vəziyyət” hesabatı iqlim dəyişikliyinin Yer kürəsinə və insanlara təhdid olaraq davamlı irəliləyişinə işarət edib. Builki Yer Günü kontekstində və UNESCO-nun “İqlim dəyişikliyi və yerdəyişmənin təhsil hüququna təsirləri” təşəbbüsünün bir hissəsi olaraq, təşkilat Cənub-Şərqi Avropa regionunda təhsil hüququnun vəziyyətini araşdırıb.
Tədqiqatda qeyd edilib ki, elmi ictimaiyyətin bundan əvvəlki xəbərdarlıqları indi reallığa çevrilib: iqlim dəyişikliyinin təsirləri artıq təcrid olunmuş fövqəladə hallar deyil, yeni qlobal normaya çevrilib. Təkcə 2021-ci ildə iqlimlə bağlı fəlakətlər (IDMC) səbəbindən 23,7 milyon insan məcburi köçkün vəziyyətinə düşüb və bu rəqəmlər hər il artmaqda davam edir. Nəticə etibarı ilə, iqlimlə bağlı məcburi köçkün insanların, xüsusən də ən həssas və təcrid olunmuş qrupların təhsil hüququ birbaşa və dolayı maneələr səbəbindən təhlükə altındadır.
Araşdırmanın müəllifləri bildiriblər ki, son onilliklərdə Cənub-Şərqi Avropa ekstremal iqlim fəlakətləri epizodlarını, bunun ardınca kütləvi miqrasiya halları ilə üzləşib. İqlimdən təsirlənən insanların təhsil hüququnun həyata keçirilməsini təmin etmək üçün siyasətçilər üçün təlimat hazırlamaq məqsədi ilə UNESCO Bosniya və Herseqovina, Moldova Respublikası və Serbiyada müqayisəli nümunə tədqiqatları aparıb. Bu araşdırmalara əsaslanaraq, hesabatda müəyyən edilib ki, təhsilə ən birbaşa maneələr məktəblərin infrastrukturuna vurulan ziyan, eləcə də iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli ekstremal daşqınlardan sonra məktəblərin bağlanmasıdır. Bundan əlavə, hesabatda bu ölkələrin iqlim dəyişikliyinə qarşı xüsusi zəiflikləri araşdırılıb. Məsələn, Moldova Respublikası iqlimlə bağlı dolanışıq itkiləri səbəbindən kənd təsərrüfatı və kənd əhalisi arasında yerdəyişmə ilə üzləşir. Eynilə, Bosniya və Herseqovina və Serbiyada qeyri-sabit mənzillərdə çoxlu sayda məcburi köçkünlər, qaçqınlar, sığınacaq axtaran şəxslər və miqrantlar var ki, davamlı daşqınlar gələcəkdə yerdəyişmə riskini yüksəldir. Qaçqınlara və onların ehtiyaclarına cavab verən çoxlu əhatəli siyasət olsa da, yalnız məcburi köçkünlərlə bağlı tədbirlərin sayı azdır. Daha bir problem ondan ibarətdir ki, iqlim dəyişikliyi nəticəsində tədqiq edilən ölkələrin heç birinin milli qanunvericiliyində məcburi köçkünlərə müvafiq status verilmir. İqlim səbəbindən köçkünlər milli çərçivələrdə siyasi cəhətdən görünməz olaraq qalırlar və nəticədə, real maneələrə baxmayaraq, bu qrupların təhsil hüququnu təmin edən strategiyalar mövcud deyil.
Tədqiqatda daha sonra göstərilir ki, həm təhsilə olan ümumi maneələri, həm də milli xüsusiyyətləri aradan qaldırmaq üçün görülən bütün tədbirlərin sektorlararası və çoxşaxəli olması zəruridir. Bu məqsədlə tədqiqat müəllifləri siyasətçilər üçün əməliyyat şəraitinə dair təlimatlar təqdim edirlər.
Sonda vurğulanıb ki, UNESCO iqlim dəyişikliyi və iqlim yerdəyişməsi şəraitində “Hamı üçün keyfiyyətli təhsil” proqramının həyata keçirilməsini dəstəkləməyə davam edəcək.