Bakı, 24 iyun, AZƏRTAC

YARAT Müasir İncəsənət Məkanının ARTIM Layihə Məkanında “Parlaq işiqlar şəhərində” adlı qrup sərgisi açılıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, sərgi müxtəlif nəsillərdən olan azərbaycanlı rəssamları bir araya gətirir. Onlar əsərlərində müasir Bakıya, şəhərdəki böyük dəyişikliklərə öz bədii münasibətlərini bildirirlər. Bu rəssamlar şəhəri yumoristik, həssas, zahiri laqeydlik və tənqidi baxışlarla müşahidə edirlər. Onlar şəhərin hazırda qarşılaşdığı aktual suallar ətrafında hekayələr uydururlar.

“Parlaq işiqlar şəhərində” sərgisi Səbinə Şıxlinskaya və Samir Salahovun əsərləri ilə başlanıb. Bu rəssamlar şəhəri ələ keçirmiş ən yeni memarlıq üslubu və müasir Bakının simasına çevrilmiş hadisələrdən bəhs edirlər.

Səbinə Şıxlinskaya “Klaustrafobiya” adlı 2 ekranlı videoda özünü Bakı ətrafında bir divarın kənarı ilə gedərkən lentə alıb, bu təsvirin üzərinə eyni divarın tikintisi təsviri əlavə olunub. Rəssam gəzişmək kimi sadə bir hərəkətlə sosial, mədəni və iqtisadi şəraitin şəhərin landşaftına dərin müdaxiləsini əks etdirir. Ağ-qara üslubunda çəkilmiş ikinci görüntü bu divarların tikilməsi mərhələlərini göstərir. Birdən yonulmamış divar cərgəsi üfüqün görünməsi ilə pozulur. Açıq sahədə görünən evlər genişlik hissi aşılayır. Bundan sonra kamera yenidən divarı çəkməyə başladıqda, o, həddən artıq yaxın və klaustrabobik görsənir. Ən vacibi isə videonun şəhər ətrafını izləmək üçün ciddi məhdudiyyət tətbiq etməsidir.

Samir Salahov Bakıda bina fasadlarının bərpa işləri nəticəsində yeni ağlay daşları və neo-klassik üslubuna oxşar ornamentlər ilə bəzədilən binaları əks etdirir. O, rəqəmsal formada üç ümumi ssenari modelini düzəldir və onları hərəkətdə olan həssas, linzavari panellər üzərində çap edərək, şəhər ətrafında baş verən sürətli dəyişikliklərə istinad edir. İlk ilğım seriyasından olan çap modelində yeni və böyük fasadların artıq uzun zaman tikilmiş binaların üzərinə quraşdırılması sonda faciəli-komik vəziyyətlə nəticələnir. Məsələn, pəncərənin oyuqları uyğun gəlmir və ya Samir Salahovun versiyasına görə, işıqforlar piyada keçid işarələrinin bərpa işləri zamanı yoxa çıxır. Sadə ağacların birdən-birə palmalara çevrilməsi, yeni bulvar ətrafında salınmış qeyri-adi plantasiyanı xatırladır. Üçüncü çap isə gecələr şəhərimizi parlaq göstərən, çox hallarda Azərbaycan bayrağındakı rənglər ilə fasadların hərəkətli işıqlandırılmasına üstünlük verildiyinə diqqətimizi yönəldir.

Eldar Əkbərov mövsüm olmayan zaman boş çimərliklərdə çəkilişlər apararaq Bakı şəhərində qeyri-yaşayış yerlərinə metafora yaradır. Bu melanxolik fotolar əzəmətli sükunət və əzəmətli həndəsə ilə təbiətin insan qalıqları ilə necə baş açdığını görsətmək istəyir. Bakıda bir sıra yeni binaların cilalandıqlarına və bərpa işlərinin sona çatmasına baxmayaraq, çılpaqlıq hissi insanın həyatdan tamamilə məhrum edildiyini xatırladır.

Orxan Hüseynov “30 fevral müharibəsi” adlı videosunda apokalipsis sonrası hissi daha da gücləndirir. Bu video müharibə ərazisində çəkilmiş sənədli film kimi təqdim olunur, nəticədə bu çəkiliş xəbərlər buraxılışı üçün adi bir mənzərəyə çevrilir. Orxan Hüseynov bu reportajların stilistikasını əsas götürərək, Bakının sərt sənaye sahələrini titrəyən kamera ilə çəkir və atışma səsləri ilə tamamlayır. Rəssamın başlıca məqsədi film əsaslı üslubun həqiqiliyini araşdırmaq olsa da, bu görüntülər müasir Bakının konteksti çərçivəsində saysız istinadlar üzə çıxarır. İlk baxışda izləyici hadisələrin Qara Yanvar (1990), sovet ordusunun şəhərə daxil olduğu zaman baş verdiyini düşünür. Bu video ölkənin müstəqilliyi bərpa etmək yolunda keçdiyi çətinlikləri yenidən göstərir. Ancaq hazırda - 2016-cı ilin aprel hadisələrindən sonra Dağlıq Qarabağda atəşkəs rejiminin yenidən bərpası ilə sanki Qarabağ münaqişəsi yerini dəyişir və Bakının hopdurduğu görünməz gərginlik maddiləşir.

Gənc rəssamların əsərlərində isə Bakı gənclərinin mənəvi dünyası başqa perspektivdən təqdim edilir. Zamir Süleymanov keçmiş “Vətən” kinoteatrının içərisindəki çayxanada bakılı gəncləri çəkib. Sənədli xarakterə malik bu filmdə rəssam bir-birinə oxşayan maraqsızlığı adi bir gündə istirahət mərkəzində müxtəlif yaşda kişilərin nərd, bilyard, pinq-ponq və onlayn oyunlar oynamasında təqdim edir. Əsasən gənc oğlanlardan ibarət “Vətən” kinoteatrı videosu xamlığın və fəaliyyətsizliyi ümumiləşdirərək, daxilən laqeyd gəncləri təqdim edir. Filmdəki axın balaca oğlanların əzbər öyrəndikləri şerləri həvəslə oxuması ilə pozulur. Letargiyalar arası iztirablı yanbayanlıq məlumatlı, enerjili, lakin mənasız vaxt keçirən gənclərdə ölkədə inşa işləri, milli düşüncə anları və şəxsi ictimai məsuliyyət baxımından suallar yaradır.

Ehtiram Cəbinin fotoşəkili Novruz bayramı ərəfəsində İçərişəhərdə tez-tez rast gəlinən təqlidçilərin, milli rəmzlərin təsvir olunduğu “Novruzion” seriyasından götürülüb. Bu insanlar kiçik bir haqq müqabilində ucuz, lakin enerji dolu geyimlərində şəkillər üçün poza alırdılar. Yoldan keçən insanları adətən bu rəng çalarları ilə zəngin, parlaq paltar cəlb edirdi. Ehtiram Cəbi bu təqlidçiləri dramatik dərəcədə yaxından, üzlərini fokusa alaraq çəkib. Nəticədə fotoşəkillər, ifadəli, xəcalətli, nazlı, qıcıqlanmış və qarşı tərəfi olan fəhlə sinfinin ifadəli portretlərinə çevrilib. Sərgi üçün seçilmiş fotoşəkil kameraya gözünü zilləmiş mavi kostyumlu bir gəncin təsviridir. Geniş miqyasda partladılmış, duyğusal portret rəğbət, rədd, sərtlik amillərinə toxunur və demək olar ki, səfalət öz qınında həbs edilmiş camaatı insanlaşdırır, onların cəmiyyətdə yeri, yaşama şəraiti barədə düşünməyə vadar edir.

Seymur Seyidbəylinin “Estetik səhvlər” seriyası qadınların özləri tərəfindən qadın şəxsiyyətinin yaradılmasına və əbədiləşdiriliməsinə diqqəti cəlb edir. Bu əsərlər, demək olar ki, incəsənət estetikasını xatırladan, qadınları müxtəlif formatda - bəzən seksual, sadəlövh, şüursuz, xəbərsiz, bəzən isə şüurlu olaraq fotoobyektivə baxan halda onların fotolarını təqdim edir. Bu, Bakı ətrafında daha sonradan sosial şəbəkələrə yüklənən təbiətlə bağlı foto çəkilişlərdə tez-tez rast gəlinən mənzərədir. Bu, təsadüfi şəkildə təhrifə yol verilən, canlı rənglərlə gizlədilən qadın bədəninin şəkilləri, qadınlığın necə və niyə belə fərqli şəkildə təqdim olunması və ünsiyyətə çıxarılması barədə fikirləşməyə çağırır.

Sərgi Rəna Əfəndinin “Maye torpaq” və Zeyqəm Əzizovun “Simpozium” əsərlərinin sentimental notları ilə tamamlanır. Hər iki rəssam neçə vaxtdır ki, Azərbaycanın hüdudlarından kənarda yaşayır və seçilmiş əsərlər onların Bakıya uzaq perspektivdən münasibətinin təcəssümüdür. Nostalji və sentimental duyğularla aşılanmış hər iki əsər onların doğma şəhərinə tənqidi münasibətini çatdırır.

Rəna Əfəndinin “Maye torpaq” adlı fotokitabı rəssamın SSRİ-də kəpənək ovlamağı öyrənən dissident ssenarist atası tərəfindən ilhamlandırılıb. Rəssamın mərhum atası ilə barışmağa həddən artıq şəxsi meyilinin büruzə verməsi onun böyüdüyü yerə dərin mənalı baxışıdır. Fotokitab Bakı ətrafında çəkilmiş kəpənək təsvirləri və ov səhnələrindən ibrətdir. Orada həyat sənaye dağıntıları, metal, zibil və disfunksional neft buruqlarının ətrafında çiçəklənir.

Zeyqam Əzizov uşaqlıq illərinin keçdiyi Bakıya istinad edərək, günümüzün incəsənət istehsalı şəraitini və film texnikası haqqında əhəmiyyətli mövzuları araşdırır. “Simpozium” videosu kollaj növündə uyğunlaşdırılmış şəkillər və rəssamın şəxsi monoloqundan ibarətdir. Rəssam “görüntü kolonializmi” adlanan yeni termin ixtira edir, bu termin müasir Qərb dünyasında modern Şərq dünyasının ekzotik portretinə füsunkarlığı təsvir edir. Videonun mərkəzi Reza Deqatinin tərk edilmiş neft sahəsində oynayan uşaqlar fotosudur. Qərbliləri heyran edəcək bu tipik mənzərə sovet erasının sonunu və onun özü ilə gətirdiyi azadlıq ruhunu əks etdirir.

Sərginin adı Tofiq Babayevin sovet dövründə bəstələdiyi eyniadlı mahnıdan götürülüb. Bu mahnı anonim olaraq Bakının himni kimi qəbul edilib, şəhərin keçmiş laqeyd həyat fəaliyyətinin romantik xatirələrini təcəssüm etdirib. Sərginin afişası Mariya Nesterovanın “İntuourist” turizm agentliyinin 1938-ci ilin “Bakı” adlı afişasında irəli gəlir. Bu rəsm, ölkənin imicini beynəlxalq auditoriyaya təqdim etmək üçün vəsait əsirgəməyən SSRİ-nin öz beynəlxalq imicini aqressiv şəkildə təqdim olunduğu dövrdəndir. SSRİ “Kommunist ideallarına qarşı” çıxan insanları insafsızcasına təmizlədikləri zaman, “Art Deco” plakatları incə turları reklam edirdilər. Reallıq və beynəlxalq səviyyədə qeyd olunanlar arasındaki dixotomia bu gün də əsas müzakirə mövzularındandır. Siyasi gücün arxada qalan tamaşanı kənarda olan insana necə təqdim etməsi maraq doğurur. “Parlaq işıqlar şəhərində” adlı sərgisində rəssamlar süni tətbiq edilən və onların ətrafında açılan həyatı əks etdirərək dialoq yaratmaq məqsədini qarşıya qoyublar.

Sərgi iyulun10-dək davam edəcək.