SİYASƏT
Özbəkistan-Azərbaycan münasibətlərinin indiki strateji istiqamətləri Ümummilli Liderin zamanında müəyyənləşdirilib
Bakı, 24 iyun, AZƏRTAC
Mərkəzi Asiyada regionun beş dövlətinin tam mərkəzində yerləşən Özbəkistan tarixi və coğrafi baxımdan regiondakı bütün məsələlərlə əlaqəli olmaqla yanaşı, indiki məqamda müasir Özbəkistan Mərkəzi Asiyada siyasi transformasiyalar üçün yeni temp müəyyən edir. Özbəkistan-Azərbaycan cari münasibətlərinin strateji istiqamətlərini İslam Kərimovun 1996-cı ildə Azərbaycana, ümummilli lider Heydər Əliyevin isə 1997-ci ildəki Özbəkistana səfərləri müəyyən etməklə yanaşı, hazırda Özbəkistan və Azərbaycan arasında imzalanan Azərbaycan Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında strateji tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi və hərtərəfli əməkdaşlığın genişləndirilməsi haqqında Bəyannamə ilə vahid və yüksək səviyyəyə qaldırılan qarşılıqlı və çoxtərəfli fəaliyyət mexanizmi bundan sonra sinxron addımların atılmasında fundamental bazislərdən birini təşkil edəcək. Nəticə etibarilə, Azərbaycan-Özbəkistan əlaqələrinin praktiki nəticəsi Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində birgə fəaliyyətə də olduqca güclü təkan verəcək.
Prezident İlham Əliyevin postpandemiya dövrünün ilk rəsmi səfərlərindən birini məhz Özbəkistana etməsi, bu səfərin 25 il əvvəl ümummilli lider Heydər Əliyevin Özbəkistana səfərinin tarixi ilə üst-üstə düşməsi, səfər zamanı Daşkənddə Heydər Əliyev Meydanının açılışı, Meydanın mərkəzi hissəsində ulu öndər Heydər Əliyevin böyük memorial kompleksinin ucaldılması səfəri olduqca xüsusi edən başlıca məqamlardır. Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin müstəqil Azərbaycanın memarı ulu öndər Heydər Əliyevin adının mənasını açması, dahi Lideri haqlı olaraq Azərbaycan xalqının bələdçisi adlandırması ilə özbəklər Azərbaycan xalqının qəlbini yenidən fəth etdi desək yanılmarıq. Azərbaycan xalqına bir fakt da yaxşı məlumdur ki, Özbəkistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı hər zaman dəyişməz və qəti mövqe göstərib. Sözügedən dövlət BMT Baş Assambleyasında 2008-ci il martın 14-də səsverməyə çıxarılmış “Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindəki vəziyyət” adlı qətnamənin lehinə səs vermiş yeganə Mərkəzi Asiya ölkəsi olub. Özbəkistanda Ermənistan səfirliyinin, Ermənistanda isə Özbəkistan səfirliyinin fəaliyyət göstərməməsi bu qətiyyəti, dostluğu və qardaşlığı əyani sübut edən daha bir mühüm faktdır.
Bu sözləri AZƏRTAC-a açıqlamasında politoloq Şəbnəm Həsənova söyləyib.
O bildirib ki, tək amal, məqsəd naminə birgə fəaliyyət öz müsbət nəticələrini verir. Qardaş xalqlar arasında artıq dostluq mühitinin dərinləşdirilməsi, intensiv iş sayəsində praktiki olaraq Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə siyasi və iqtisadi əlaqələrin yenilənməsi baş verir. Bu isə ondan xəbər verir ki, Mərkəzi Asiya Prezident İlham Əliyevin xüsusi diqqət mərkəzindədir. Qırğız Respublikasının Prezidentinin 2022-ci ilin aprel ayında Azərbaycana səfər etməsi, Azərbaycan Respublikası və Qırğızıstan Respublikası arasında Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Bəyannamənin imzalanması, noyabr ayında dövlətimizin başçısının Səmərqəndə baş tutacaq səfəri, Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin yaxın zamanda Azərbaycana səfərinin gözlənilməsi, həmçinin dövlətimizin başçısının Türkmənistan Prezidenti Sərdar Berdiməhəmmədovu Azərbaycana səfərə dəvət etməsi ondan xəbər verir ki, hazırda dünyada gedən proseslər fonunda müxtəlif aktorların regionda daha dominant olmaq meyilindən, Azərbaycanın isə öz növbəsində davam etdirilən çoxşaxəli və konstruktiv siyasətindən əlavə Mərkəzi Asiya regionu xarici siyasətimizdə mühüm prioritetdir. Öz növbəsində Özbəkistanın da qonşu ölkələrlə yürütdüyü siyasət istiqamətinin mərkəzində Mərkəzi Asiyada ən yaxın qonşuları ilə hərtərəfli əməkdaşlığı dərinləşdirməsi məhz buna impuls verən amildir. Mərkəzi Asiyada geosiyasi və sosial-iqtisadi şəraitin birləşməsinə görə Özbəkistana bu inteqrasiyada birləşdirici və fundamental aktor rolu verilir. Mərkəzi Asiyanın qardaş xalqlarının sosial-iqtisadi, mədəni və humanitar həyatının bütün sahələrində dostluq və mehriban münasibətlər ideyalarının uğurlu təbliğində Özbəkistan aparıcı aktor, hərəkətverici qüvvədir. Obrazlı şəkildə ifadə etsək bütün bunlar sərhədlərimizin cari durumunun sonrakı dövrdə cızıldığı reallığı, mövcud çərçivələr baxımından deyil, tarix boyu əhatə etdiyimiz nəhəng coğrafiya, eyni soykökü, etnik mənşə, dil baxımından milli ruha geridönüşdür.
Politoloqun sözlərinə görə, Mərkəzi Asiya regionu həm də böyük bazardır. Bu baxımdan Özbəkistan-Azərbaycan münasibətlərinə təkan verəcək digər strateji istiqamət olan nəqliyyat kommunikasiyalarının inkişafı vacib əhəmiyyət kəsb edir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu ilə yük daşımaların həcminin artdığı reallığını nəzərə alsaq dövlət başçıları yeni dəhlizləri inkişaf etdirmək, multimodal daşımaları artırmaq, ölkələrimizin nəqliyyat müəssisələri üçün əlverişli şərait yaratmaq məsələsi üzərində xüsusi dayandılar. Bu amil hərtərəfli əməkdaşlıq baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyi qədər nəinki iki dövlətə və xalqa, bütün tərəflərə stabillik və rifah vəd edir. Dünyada baş verən hadisələr fonunda Azərbaycanın da yerləşdiyi “mərkəzi koridor”un əhəmiyyəti artmaqdadır. Dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin yürütdüyü düşünülmüş və konkret nəticələrə istiqamətlənmiş siyasət nəticəsində Azərbaycanda bir sıra nəqliyyat-logistika infrastrukturu yaradılaraq ölkəmiz beynəlxalq nəqliyyat şəbəkələrinə inteqrasiya olunub. Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Özbəkistan Respublikası Hökuməti arasında beynəlxalq avtomobil əlaqələri haqqında Saziş Azərbaycan vasitəsilə Özbəkistan mənşəli yükdaşımaların həcminin daha da artmasına təkan verəcək. Özbəkistanda maşınqayırma, məişət texnikası istehsalı misli görünməmiş sürətlə inkişaf edir. Kənd təsərrüfatı məhsullarının becərilməsi və emalının həcmi qonşu respublikalarla müqayisədə daha yüksək səviyyədədir. Bu faktlar fonunda nəzərə alsaq ki, bu gün dünyanı təhdid edən prioritet məsələlərdən biri ərzaq təhlükəsizliyi məsələsidir, o zaman Özbəkistan və Azərbaycan arasında kənd təsərrüfatı sahəsində daha sıx işləmək barədə sənədin imzalanması müasir dövrün çağırışlarına cavab verən olduqca mühüm məsələdir. Özbəkistan dövlət başçısının Azərbaycanda kənd təsərrüfatında rəqəmsallaşmanın çox inkişaf etdiyini vurğulaması və kənd təsərrüfatında rəqəmsallaşmanın bu təcrübəsini öyrənməkdə maraqlı olduqlarını ifadə etməsi Prezident İlham Əliyev tərəfindən qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı atılan addımlarının konkret və səmərəli nəticələrinin artıq ölkə sərhədlərini aşdığından, Azərbaycanın təcrübəsinə dünya səviyyəsində rəğbət və marağın olmasından xəbər verir.
“Hamıya məlumdur ki, Özbəkistanın yürütdüyü siyasətlə Mərkəzi Asiyanın sabitliyinə verdiyi böyük töhfə regional təhdidlərə qarşı sipərdir. Şavkat Mirziyoyevin rəhbərliyi ilə Özbəkistan öz resurslarına güvənməklə yanaşı, həm də yürüdülən müstəqil, yeni xarici siyasətinin məntiqi konseptuallaşdırılmasının ardıcıl və sistemli şəkildə praktiki dostluq və etimad mühiti yaratmaq üçün çalışan bir ölkə obrazını yaratmaqla bunu dünya ictimaiyyətinin nəzərinə çatdırmağa nail oldu. Azərbaycan xarici siyasətinin istiqaməti kimi Özbəkistanın xarici siyasətinin də əsas elementi sülhsevər mövqedir. Müasir Özbəkistanın daxili və xarici siyasətinin konsepsiyaları məhz bu prinsip əsasında qurulur. Azərbaycan kimi Özbəkistanın milli müstəqilliyi ideyası da millətlərarası və konfessiyalararası tolerantlıq prinsiplərinə möhkəm əsaslanır və bu ölkə dünya dövlətləri ilə səmimi dialoqa və əməkdaşlığa açıqdır. Yürüdülən oxşar siyasət üzərindən beynəlxalq gündəliyin aktual məsələlərinə dair fikir mübadiləsinin aparılması, hərbi və hərbi-texniki əməkdaşlıq sahəsində planların cızılaraq Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Özbəkistan Respublikası Hökuməti arasında hərbi sahədə əməkdaşlıq haqqında Sazişin və Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Özbəkistan Respublikası Hökuməti arasında hərbi-texniki əməkdaşlıq haqqında Sazişin imzalanması hər iki ölkənin ortaq mövqedə olduğundan, güclərini birləşdirməkdə, komplektləşdirməkdə maraqlı və qətiyyətli olduqlarından xəbər verir. Şavkat Mirziyoyev təcrübəli siyasətçi, konsensusa gələ bilən praqmatist liderdir. Məhz bu şəxsi keyfiyyətləri Prezident İlham Əliyevin yüksək şəxsi keyfiyyətləri ilə analoji olduğu üçün dövlətlər və xalqlar arasında mövcud səmimi münasibətlərin təməlində iki dövlət başçısı arasında dayanan səmimi dostluq, qardaşlıq dayanır”, - deyə Ş.Həsənova qeyd edib.
O bildirib ki, ölkəyə investisiya cəlb etmək üçün Azərbaycan və Özbəkistan demək olar ki, eyni addımlar atır. Azərbaycanda istənilən miqyasda, o cümlədən kiçik bizneslə məşğul olmaq üçün vergi, gömrük, kredit güzəştləri yaradıldığı kimi bu müsbət tendensiyalar eynilə Özbəkistanda da tətbiq edilir. Bu nöqteyi-nəzərdən heç şübhəsiz ki, ikitərəfli münasibətlərin inkişafında Özbəkistan və Azərbaycan arasında iqtisadi əməkdaşlıq böyük əhəmiyyət kəsb edir. Məhz bu amil əsas tutulmaqla əsas prioritet ticarəti və sənaye kooperasiyasını genişləndirməkdir. Nəzərə alsaq ki, iki ölkənin potensialı, imkanları yarım milyard dollardan artıq məbləğdə sazişlər və kontraktlardan qat-qat artıqdır, deməli, bu istiqamətdə mühüm irəliləyişləri aktivləşdirmək lazımdır. İqtisadi əməkdaşlığın mövcud potensialından maksimum istifadə etmək üçün hər iki tərəfin səyləri, cari vəziyyətdə atılan addımlar işgüzar əməkdaşlığın intensivləşdirilməsi üçün əlavə stimul oldu ki, bu stimul da iş adamları arasında dialoqun genişlənməsində həlledici rol oynayacaq. Azərbaycan Mərkəzi Asiyanın ürəyində yerləşən, böyük iqtisadi və strateji imkanlara malik Özbəkistanın potensialından istifadə etməkdə maraqlı olduğu qədər, Özbəkistan da öz növbəsində Cənubi Qafqazın ən mühüm aktoru olan Azərbaycanın potensialından istifadə etməkdə maraqlıdır.
Ş.Həsənova diqqətə çatdırıb ki, iki dövlətin hökumətlərarası komissiyalarının sədrlərinin, həmsədrlərinin hər ay fikir mübadiləsi aparacaqları, hətta görüşəcəkləri, hər iki dövlətin prezidentlərinin hər ay işlərin gedişini yoxlayacaqları barədə fikirlər səsləndirilməsi münasibətləri tamamilə yeni səviyyəyə qaldırmaq qətiyyətindən, tarixi səfərin konkret nəticəyə fokuslandığından xəbər verir. Konkret nəticə dövlətlərarası münasibətlərdən iki ölkənin xalqına sirayət edəcək ki, bu da olduqca uzun hədəflərə fokuslanmış məqsədyönlü və strateji addımdır.
Özbəkistan və Azərbaycan arasında qarşılıqlı tərəfdaşlıq, çoxşaxəli əməkdaşlıq hər iki ölkə üçün prioritet sahədir və bu, hüquqi bazaya, mövcud müqavilələrə və sazişlərə əsaslanır. Azərbaycan xalqı Özbəkistanın nəhəng turizm potensialından, tarixi abidələrindən yaxşı xəbərdardır. Prezident İlham Əliyevin tarixi yerlərə səfəri də iki ölkənin qarşılıqlı olaraq bir-biri üçün əhəmiyyətli turizm bazarlarından biri olduğunu göstərir. Özbəkistan təkcə coğrafi baxımdan Mərkəzi Asiyanın ürəyi deyil, bu ölkə həm də Mərkəzi Asiya regionunda əsas fiqurdur və onun iştirakı olmadan heç bir məsələ həll oluna bilməz.
“Azərbaycanlılarla özbəklər arasında çoxəsrlik ənənəvi bağ mövcuddur. Azərbaycanlılar özbək sənətinə rəğbət bəslədiyi kimi özbəklər də Azərbaycan sənətinə rəğbətlərini hər məqamda ifadə edirlər. Azərbaycan və Özbəkistan arasında əsas həqiqət odur ki, bizim kökümüz eynidir, hər ikimiz türk xalqıyıq. Bundan əlavə, iki dövlətin tarixi-siyasi cəhətdən ortaq tale yaşaması, xalqlarımıza qarşı tətbiq edilən siyasi tendensiya bizi daha da bir-birimizə sarılmağa sövq etdi. Bu baxımdandır ki, ötən əsrin 66-cı ilində baş verən güclü zəlzələdən sonra Daşkəndin bərpasında azərbaycanlıların fəal iştirakı, tarixdə “çörək şəhəri” adını qazanaraq xilaskarlıq missiyasını öz üzərinə götürən, sülh, dostluq, xeyirxahlıq ünvanı olan rəsmi Daşkəndin isə illər sonra öz ölkəsinin vəsaiti hesabına Füzulidə böyük məktəb inşa etməsi amili əcdadlarımızın min illər boyu bir-birini zənginləşdirən təması, qardaşın dar günündə qardaşa uzanan əlidir. Prezident İlham Əliyevin istər ölkənin birinci rəsmi şəxsi Prezident Şavkat Mirziyoyev tərəfindən, istərsə də yüksək səviyyəli məmurlar və xalq tərəfindən olduqca böyük səmimiyyətlə qarşılanması, qalib Lider kimi, doğma qardaş kimi sinələrinə basması, rəsmi görüntülər qədər, qeyri-rəsmi görüşlər zamanı süjetə düşən kadrlar bizə bunları deməyə tam əsas verir”, - deyən Şəbnəm Həsənova fikirlərini yekunlaşdırıb.