SUAL: Son vaxtlar kütləvi informasiya vasitələrində tez-tez iqtidarın Ayaz Mütəllibovla danışıqlar aparması, onun Azərbaycana qayıtması şərtlərinin müzakirə edilməsi, danışıqlar müsbət nəticə verərsə, Ayaz Mütəllibovun iqtidarla birlikdə işləyəcəyi barədə müxtəlif məqalələr dərc olunur.

Bu barədə yazılanlar həqiqətə uyğundurmu, belə danışıqlar aparılırmı?

CAVAB: Bildirmək istəyirəm ki, Ayaz Mütəllibov haqqında Respublika Prokurorluğu tərəfindən 1992-ci il mayın 16-da CM-nin müxtəlif ağır maddələri ilə başlanmış cinayət işi istintaq edilir.

Həmin işin istintaqı ilə müəyyən edilmişdir ki, Mütəllibov Ayaz Niyazi oğlu 1988-1992-ci illər ərzində Azərbaycan Respublikasının rəhbərlərindən biri olan vaxt, onun və digərlərinin səhlənkarlığı nəticəsində respublikada ağır ictimai-siyasi vəziyyət yaranmışdır. A.Müttəlibov 1989-cu ilin dekabr ayından 1990-cı ilin yanvar ayına kimi olan dövrdə qulluq mövqeyindən sui-istifadə edərək, SSRİ-nin sabiq rəhbər işçilərinə şifroteleqramlar göndərmiş, respublika ərazisinə SSRİ DİN-in daxili qoşunlarının, Sovet Ordusunun iri kontingentinin yerləşdirilməsinin zəruriliyini bildirmişdir. Beləliklə, keçmiş SSRİ Konstitusiyasının 119-cu maddəsinə və Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 71-ci maddəsinə zidd olaraq, 1990-cı il yanvarın 19-da “Bakı şəhərində fövqəladə vəziyyət haqqında” SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı qəbul edilməklə sovet qoşunlarının Bakı şəhərinə daxil olmasına şərait yaratmış, nəticədə, dinc əhalidən 132 nəfər öldürülmüş, 600 nəfərdən artıq adam yaralanmış, dövlət əmlakına və şəxsi əmlaka külli miqdarda ziyan vurulmuş, beləliklə, Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının qanunla qorunan hüquq və mənafeləri pozulmuşdur.

A.Mütəllibov 1991-ci il mayın 18-dən 1992-ci il martın 5-dək Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəsində olarkən dövlətin suverenliyini, təhlükəsizliyini qorumalı, Ali baş komandan kimi ölkənin silahlı təcavüzdən qorunması üçün tədbirlər görməli olduğu halda, səhlənkarlıq edərək, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində yerləşən silahlı dəstələr tərəfindən vilayətin azərbaycanlılar yaşayan məntəqələrinin, o cümlədən Xocalı şəhərinin mühasirəyə alındığını bildiyi halda, real imkanların olmasına baxmayaraq, blokadanı yarıb dinc əhalinin təhlükəli yerlərdən çıxarılması üçün tədbirlər görməmişdir. Nəticədə, 1991-ci ilin dekabr, 1992-ci ilin yanvar-fevral aylarında erməni quldur dəstələri və sair hərbi birləşmələr Kərkicahan, Meşəli, Cəmilli, Malıbəyli, Quşçular, Qaradağlı və sair kəndlərə silahlı basqınlar edib dinc əhaliyə işgəncələr vermiş, zor işlətməklə onları yaşadıqları ərazidən qovmuş, 1992-ci il fevralın 26-da Xocalı şəhərinə hücum edərək 399 qadın, uşaq və qocanı qətlə yetirmişdir. Bu zaman 421 nəfər yaralanmış, 30 nəfər girov götürülmüş, 115 nəfər itkin düşmüş, şəhər tutularkən isə yanğınlar, partlayışlar, dağıntılar nəticəsində dövlətə 4 milyard rubl, vətəndaşların əmlakına 222 milyon rubl zərər vurulmuşdur.

Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 1992-ci il 6 mart tarixli sessiyasında prezident vəzifəsindən istefa verdikdən sonra hakimiyyəti yenidən ələ almaq məqsədi ilə may ayının əvvəllərində o, Bakı şəhərində yerləşən keçmiş SSRİ-nin hərbi hissələrindən birinin komandiri ilə cinayət əlaqəsinə girib 1000 ədəd avtomat silah və patronlar ələ keçirmiş və qanunvericilikdə nəzərdə tutulmayan silahlı dəstələr yaratmaqla Ali Sovetin binası qarşısında ictimai qaydaların pozulmasına səbəb olan hərəkətlər təşkil etmiş, 1992-ci il mayın 14-də Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin keçmiş rəhbərliyinə təzyiq göstərməklə növbədənkənar sessiyanın çağırılmasına nail olmuş və Ali Sovetin deputatlarına göstərilmiş silahlı, fiziki və psixoloji təzyiq nəticəsində deputatlar öz iradələrinə zidd olaraq, A.Mütəllibovun prezident vəzifəsindən getməsinə dair Ali Sovetin 1992-ci il 6 mart tarixli qərarını ləğv etmiş və A.Mütəllibov yenidən prezident səlahiyyətlərini mənimsəmişdir.

1992-ci il mayın 15-də A.Mütəllibov Rusiya Federasiyasının Bakı şəhərində yerləşən hərbi hissələrindən birinə məxsus olan təyyarə ilə gizli olaraq Azərbaycanı könüllü tərk edib getmiş, Rusiya Federasiyasının ərazisində yaşamaqla cinayətkar fəaliyyətini davam etdirmişdir.

Belə ki, 1996-cı ildə Ayaz Mütəllibov törətdikləri cinayətlərə görə axtarışda olan Əliyev Məmmədəli Dilavər oğlu və digər şəxslərlə əvvəlcədən danışıb cinayət əlaqəsinə girmiş, onlar Azərbaycan Respublikasının Prezidentini siyasi niyyətlərlə öldürmək üçün terror aktı planları işləyib hazırlamışlar. Onlar hakimiyyəti ələ keçirmək qərarına gəlmiş və bu məqsədlə Rusiyanın xüsusi xidmət orqanlarının ayrı-ayrı vəzifəli şəxslərinin köməyi ilə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələr yaradıb odlu silahlar və döyüş sursatları ilə təchiz etmişlər.

Cinayətin təşkilatçılarının tapşırığına əsasən, Elçin Səməd oğlu Əmiraslanov cinayətkar dəstənin digər üzvləri ilə birlikdə Azərbaycan Respublikasının Rusiya Federasiyası ilə dövlət sərhədini Dağıstan Respublikasının Tlyarata rayonu ərazisində gizli yolla keçərək, Azərbaycan Respublikasının Balakən rayonuna, daha sonra isə Bakı şəhərinə gəlmişlər.

Polis işçilərinin gördükləri əməliyyat tədbirləri nəticəsində 1996-cı il dekabrın 10-da Elçin Əmiraslanov və onun cinayətkar dəstəsinin üzvləri Bakı şəhərində gizləndikləri mənzildə tutulmuş və beləliklə də, cinayətkarlar öz iradələrindən asılı olmayan səbəblər üzündən niyyətlərinə nail ola bilməmişlər.

Yenə də Azərbaycan Respublikasında hakimiyyəti zorla dəyişdirmək məqsədi ilə A.Mütəllibov digər şəxslərlə cinayət əlaqəsinə girərək, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev xarici səfərdən qayıdarkən onun təyyarəsinin raketlə məhv olunması planını təşkil etmişdir.

A.Mütəllibovun göstərişinə əməl edən Şahin Musayev silah və canlı qüvvə hazırlayaraq, onları Pirşağı kəndində “Yanardağ” restoranının yanında yerləşdirmiş, Prezidentin təyyarəsinin yolunu dəyişib digər istiqamətdən enməsi ilə əlaqədar, cinayətkarlar iradələrindən asılı olmayan səbəblərə görə cinayəti başa çatdıra bilməmişlər.

Bundan başqa, Ayaz Mütəllibov 2001-ci ilin sentyabr-oktyabr ayları ərzində qanunsuz yolla Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəsini yenidən ələ keçirmək qərarına gəlmiş, bu məqsədlə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına zidd olaraq, hakimiyyətin zorla ələ keçirilməsi üçün hazırlıq hərəkətlərinə başlamışdır. O, Moskva şəhərində özünün mətbuat katibi kimi işləmiş İbrahimov Teylor Fətiş oğlunu təlimatlandıraraq, dövlət çevrilişinə hazırlığın gedişi barədə dəqiq məlumatlar əldə etmək üçün 2001-ci il sentyabrın 9-da Bakı şəhərinə göndərmiş, T.İbrahimovun vasitəsilə cinayətin digər iştirakçıları ilə əlaqə yaratmışdır. Lakin hazırlanan cinayət barədə məlumat alan Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi tərəfindən 2001-ci il oktyabrın 10-da cinayətin qarşısı alındığından, onlar niyyətlərinə nail ola bilməmişlər.

Yuxarıda şərh olunan cinayətləri törətdiyinə görə, Ayaz Mütəllibovun cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsinə dair bir neçə qərar qəbul edilmiş, sonuncu dəfə 2003-cü il 19 may tarixdə onun Azərbaycan Respublikasının 01.09.2000-ci il tarixə kimi qüvvədə olan CM-nin 17, 15, 59-cu maddələrinin 1-ci hissəsi, 70-2-ci maddəsinin 2 və 3-cü hissələri, 167-ci maddəsinin 2-ci hissəsi, 169-cu maddəsi, 188-3-cü maddəsi, 189-cu maddəsi, 192-ci maddəsinin 1-ci hissəsi, 220-1-ci maddəsinin 2-ci hissəsi, 255-1-ci maddəsinin “q” bəndi və hazırda qüvvədə olan CM-nin 28, 278-ci maddələri ilə təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb edilməsi barədə qərar qəbul olunmuşdur. 1992-ci il noyabrın 3-də A.Mütəllibovun barəsində həbs qətimkan tədbiri seçilmiş və axtarışı elan edilmişdir.

Yeni cinayət prosessual qanunvericiliyinin tələbinə uyğun olaraq, Nəsimi rayon məhkəməsinin 2003-cü il 19 may tarixli qərarı ilə onun barəsində həbs qətimkan tədbiri seçilmişdir.

Belə ağır cinayətlər törətmiş şəxslə danışıqlar aparılması, onunla hansısa dialoqa girilməsi barədə yayılan məlumatın həqiqətə nə qədər uyğun olub-olmamasına siz özünüz qiymət verə bilərsiniz.

SUAL: Belə olan halda Ayaz Mütəllibovun tutulması, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib məhkəməyə verilməsi üçün nə kimi tədbirlər görülür?

CAVAB: A.Mütəllibovun Azərbaycan Respublikasının hüquq mühafizə orqanlarına təslim edilməsi barədə 1994-cü ildən etibarən Rusiya Federasiyasının Baş Prokurorluğuna müraciət edilərək zəruri sənədlər göndərilmişdir. Lakin Rusiya Federasiyasının Baş Prokurorluğu heç bir əsaslı səbəblər göstərmədən A.Mütəllibovu təslim etməkdən imtina etmişdir.

Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğunun bununla əlaqədar ötən il etdiyi müraciətinə Rusiya Federasiyası Baş Prokurorluğundan hələlik cavab daxil olmamışdır. Cavab alındıqdan sonra A.Mütəllibovun Azərbaycana təslim olunması üçün zəruri tədbirlərin görülməsi təmin ediləcəkdir.