Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

İQTİSADİYYAT

“Aviakosmik texnikası üçün müasir alüminium ərintiləri" mövzusunda dəyirmi masa keçirilib

“Aviakosmik texnikası üçün müasir alüminium ərintiləri" mövzusunda dəyirmi masa keçirilib

Bakı, 28 oktyabr, AZƏRTAC

“Aviakosmik texnikası üçün müasir alüminium ərintiləri” mövzusunda Azərbaycan Mühəndislik Akademiyası ilə “Azəralüminium” MMC arasında Milli Aviasiya Akademiyasının yaradılmasının 30 illiyinə həsr olunmuş birgə dəyirmi masa keçirilib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycan Mühəndislik Akademiyasının vitse-prezidenti, akademik Əhəd Canəhmədov tədbirin açılışında bildirib ki, aviasiya sənayesində alüminium, əsasən ərintilər şəklində tətbiq olunur. Alüminium ərintilərindən hazırlanmış lövhələrdən təyyarənin həm daxili çərçivəsini, həm də xarici karkasını hazırlamaq üçün istifadə edilir. Təyyarələrdə isə qalınlığı 3,3 ilə 0,25 millimetr arasında olan alüminium lövhələrdən istifadə olunur.

Diqqətə çatdırıb ki, alüminium ərintiləri aşağı sıxlıq, yüksək möhkəmlik, korroziyaya davamlılıq, təzyiq, qaynaq və kəsmə ilə emal zamanı texnolojilik qabiliyyəti kimi xüsusiyyətləri özündə birləşdirir. Yüksək təsir gücünə görə alüminium ərintiləri aviasiya sənayesində ən vacib struktur materialdır. Təyyarələrin 2/3 hissəsi alüminium ərintilərindən hazırlanır. Beləliklə, bu materialdan düzgün istifadə texniki istismar səviyyəsinin və aviasiya texnikasının iş vaxtının və etibarlılığının artmasına kömək edir. Dünyanın ən böyük təyyarə istehsalçıları unikal xüsusiyyətlərinə görə məhz alüminiuma üstünlük verirlər. O, poladdan 3 dəfə yüngül və titandan daha ucuzdur. Alüminium ərintilərinin mexaniki emal sürəti polad analoqlarına nisbətən daha yüksəkdir (4-6 dəfə), alüminium ərintilərindən hazırlanmış lövhə materialları isə karbon kompozitlərindən xeyli ucuzdur.

“Alüminiuma təxminən 4 faiz mis və 1,5 faiz maqnezium daxil edilməsi, termiki emalı ilə birlikdə təmiz alüminiumun möhkəmliyini 10 dəfə artırmağa imkan verir. Bundan başqa, alüminium məhsulları asanlıqla emal olunur və dərin emala məruz qalır. Müasir 3D-çap texnologiyası ilə metal məmulatlar mühərrik istehsalında artıq uğurla tətbiq olunur. Bu, hava gəmilərində alüminium çap detallarının istifadəsinə geniş yol açır. Additiv texnologiyalar ənənəvi emal texnologiyalarından əldə oluna bilməyən qeyri-adi alüminium materiallarından istifadə etməyə imkan verir”, - deyə Ə.Canhəmdov vurğulayıb.

Onun sözlərinə görə, yeni materialların yaradılması və tətbiqi aviasiya sənayesində alüminiumun istifadəsini genişləndirəcək. Tədqiqatçılar və layihə edənlər ərintilərdə, deformasiya və termiki emal texnologiyalarında da yeni kəşflər edirlər.

Akademiyanın vitse-prezidenti fikrini yekunlaşdıraraq qeyd edib ki, alüminium böyük perspektivə malikdir. Əsas rəqibinin polimer kompozit materialları olmasına baxmayaraq, gələcəkdə alüminium aviasiya sahəsində öz mövqeyini hələ uzun müddət qoruyub saxlayacaq.

Daha sonra çıxış edən “Azəralüminium” MMC-nin baş direktoru, Azərbaycan Mühəndislik Akademiyasının akademiki Maksim Cavadov bildirib ki, müasir alüminium-litium (Al-Li) ərintilərinin hazırlanması proqramı hələ 1970-ci illərin sonlarında başlayıb və alüminium ərintilərinin hazırlanması tarixində ən böyük proqramlardan biri olub. O zaman təkmilləşmələrin səmərəlilik göstəricilərinin xüsusi çəkisinə daha çox təsir etdiyini qiymətləndirmək üçün tədqiqatlar aparılıb. Bu tədqiqatlar göstərdi ki, sıxlığın azalması çəkinin azaldılmasına möhkəmlik və sərtlik, habelə, materialın çatlara davamlılıq xüsusiyyətlərinin artması ilə müqayisədə daha çox təsir göstərir. Bu baxımdan, ən yüngül metal olaraq, litiumun alüminiumun sıxlığını azaltmaq və müvafiq olaraq, çəki xüsusiyyətlərini azaltmaq nöqteyi-nəzərindən, ən perspektivli olduğu ortaya çıxdı.

Maksim Cavadov qeyd edib ki, Al-Li ərintilərinin hazırlanması 1970-ci illərdə başlasa da, yalnız 1990-cı illərdə bu ərintilər haqqında fundamental anlayış formalaşdı və bu, mükəmməl mühəndislik xüsusiyyətlərinə malik ərintilər ailəsi - Al-Li 3-cü nəsil ərintilərin hazırlanmasına imkan verdi. Üçüncü nəsil ərintilərin hazırlanması ənənəvi 2XXX (Al-Cu) və 7XXX (Al-Zn-Mg-Cu) alüminium ərintiləri ilə müqayisədə 2-8 faiz sıxlıq artımı əldə etməyə imkan verdi. Bu da çəkiyə əhəmiyyətli qənaəti təmin etdi ki, bu da daha yüksək xüsusi sərtlik və gücün təsiri və lazer şüası ilə qaynaq, sürtünmə ilə qarışdırıcı qaynaq (SQQ) daxil olmaqla daha səmərəli texnologiyaların istifadəsi ilə tamamlandı.

“Üçüncü nəsil alüminium ərintiləri bütün aerokosmik tətbiq sahələrində, xüsusən də hava nəqliyyatında ənənəvi alüminium ərintiləri, karbon lifli kompozitlər və metal-lifli laminatlarla sərt rəqabətdədir. Bu rəqabət, çəkidə qənaətdən başqa bir çox digər amilləri də əhatə edir. Üçüncü nəsil Al-Li ərintilərinin bəziləri artıq aerokosmik strukturlarda, o cümlədən mülki və hərbi təyyarələrdə və kosmik aparatlarda (raket-daşıyıcılarda) istifadə edilir. Buna misal olaraq, “Lockheed Martin F-16”da, həmçinin kosmik gəminin super yüngül xarici çəni üçün istifadə olunan AA 2297 və AA 2397 ərintilərini göstərmək olar. Beləliklə, Al-Li sisteminin ərintiləri, daha yüksək qiymətə və bəzi texnoloji çətinliklərə baxmayaraq, çəki səmərəliliyi baxımından, açıq-aşkar üstünlüklərinə görə, aerokosmik texnika məhsulları üçün böyük perspektivlərə malikdir, ilk növbədə, bu, xüsusi sıxılma sərtliyinə aiddir”, - deyə MMC-nin baş direktor vurğulayıb.

Akademik M.Cavadov qeyd edib ki, son onilliklər ərzində 7XXX sisteminin ərintiləri öz müstəsna möhkəmlik xüsusiyyətlərini durmadan artırır. Lakin bununla yanaşı, xüsusi sərtlik artmadı, hətta bir qədər də azaldı. Yalnız Al-Li ərintisinin istifadəsi, sıxlığın azalması səbəbindən xüsusi möhkəmliyi nəzərəçarpacaq dərəcədə artırmağa və eyni vaxtda həm sıxlığın azalması, həm də elastiklik modulunun artması hesabına xüsusi modul kəmiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa imkan verib.

Onun sözlərinə görə, son illərdə alimlər üçüncü nəsil müasir yüksək dayanıqlıqlı və yüksək resurslu B-1461, B-1469, B-1480 və B-1481 alüminium-litium ərintilərini işləyib hazırlayıblar, belə ki, öz xüsusiyyətlərinə görə xarici analoqları üstələyir və aviasiya sənayesində geniş istifadə olunan 1163 və V95 əsas struktur alüminium ərintilərinin alternativi hesab olunur. Alüminium-litium ərintilərinin üçüncü nəsli, ərinti elementlərinin optimal konsentrasiyalarının seçilməsi və yarımfabrikatların artan çevikliyini və təkmilləşdirilmiş strukturunu təmin edən deformasiya və istilik emalı texnologiyalarının inkişafı səbəbindən ondan öncəkilərin çatışmazlıqlarından məhrumdur. Məsələn, B-1469 və B-1480 ərintiləri xüsusi gücünə görə bütün mövcud işlənmiş alüminium ərintilərini 7-15 faiz üstələyir və eyni zamanda, yüksək korroziyaya davamlılıq, çatlamaya davamlılıq və yorğunluq müddətinə malikdir. V-1481 ərintisi çox yüksək qırılma möhkəmliyi və çatlara davamlılıq xüsusiyyətlərinə malikdir, füzelyaj tikişi üçün ənənəvi olaraq istifadə edilən 1163 ərintinin xüsusiyyətlərini 10-15 faiz üstələyir: “Əminəm ki, alüminium-litium ərintiləri digər yeni nəsil materiallarla birlikdə öz uçuş xüsusiyyətlərinə görə analoqlarından geri qalmayacaq rəqabətədavamlı təyyarələr yaratmağa imkan verəcək.

Son illər Azərbaycanda artıq alüminium məhsullarının istehsalına başlanılıb. O cümlədən “Azərbaycan Sənaye Korporasiyası” MMC (ASK), “Azəralüminium” MMC və Almaniyanın “Achenbach Alpha GmbH” şirkəti müştərək müəssisənin (MM) yaradılması və alüminium məhsulları istehsalı üzrə zavodun tikintisinə dair müqavilə imzalayıb. “Achenbach Buschhütten GmbH” şirkətinin prezidenti və baş icraçı direktoru Andre Barten qeyd etdi ki, layihənin iki mərhələsi çərçivəsində alüminium məmulatının istehsalının ildə 105 min tonadək çatdırılması nəzərdə tutulub”.

M.Cavadov diqqətə çatdırıb ki, layihənin ümumi investisiya dəyəri 451,2 milyon dollar qiymətləndirilir, birinci mərhələdə isə 132 milyon dollar sərmayə qoyulacağı planlaşdırılır. Gəncədə birgə müəssisənin yaradılması və sənaye layihəsinin həyata keçirilməsinə dair sazişlər rəqabətqabiliyyətli alüminium məhsullarının Avropa, ABŞ və dünyanın digər ölkələrinə ixracını artırmağa kömək edəcək. Bu vaxt ərzində isə modernləşdirmə proqramı çərçivəsində “Azəralüminium” istehsal üçün lazım olan komponentləri idxal edir və eyni zamanda, məhsul ixracını artırır. Belə ki, bu yaxınlarda MMC-nin sifarişi ilə Çindən anod bloklarının ilk partiyaları Azərbaycana gətirilib və ümumilikdə bu il 30 min belə blokun tədarükü planlaşdırılır. Eyni zamanda, əlverişli bazar şəraiti ilə əlaqədar olaraq, 2022-ci ilin yanvar-may aylarında “Azəralüminium” 86,6 milyon ABŞ dolları dəyərində müxtəlif prokat və digər məhsullar ixrac edib ki, bu da İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin məlumatına görə, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 81 faiz çoxdur.

Yekunda “Azəralüminium” MMC-nin baş direktoru deyib ki, alüminium böyük perspektivlərə və tədqiqat potensialına malikdir. Bu da, öz növbəsində, gələcəkdə Milli Aviasiya Akademiyasının və Azərbaycan Mühəndislik Akademiyasının alim və mütəxəssisləri ilə əməkdaşlıq etmək üçün geniş imkanlar yaradır. Alüminium qiymətli metal kimi öz yüngüllüyünə, müxtəlif xassələrinə və unikal keyfiyyətlərinə görə “qanadlı metal” adını alıb. Bu, “qanadlı metal” adını daşımaq insanlara xidmət etmək deməkdir.

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

bp Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə regionu üzrə xərclərini açıqlayıb

Azərbaycanın yeniyetmə taekvondoçuları beynəlxalq turnirdən 6 medalla dönürlər

bp Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinə olan xərclərini artırıb

Avropa ölkələri Ukrayna üzrə danışıqlarda iştirak etmək istəyir

Sabah paytaxtda yağış, dağlıq və dağətəyi rayonlarda qar yağacaq

Kriştianu Ronaldu ötən ilin ən çox qazanan idmançısı olub

Dövriyyədə olan müəyyən dövlət istiqrazlarının geri alınması ilə bağlı hərrac keçiriləcək

Ötən il Səngəçal terminalından 225 milyon bareldən çox neft və kondensat ixrac edilib

Prezident İlham Əliyev Türkiyənin Azərbaycanda yeni təyin olunmuş səfirinin etimadnaməsini qəbul edib  YENİLƏNİB

Türkiyənin yeni səfiri: Əlaqələrimizi hər sahədə inkişaf etdirmək üçün gecə-gündüz çalışacağıq

Orxan Nəzərli: Son bir neçə ildə ölkədə 100 mindən çox elektron kassa aparatı quraşdırılıb

2025-ci ilədək BTC ilə 4,4 milyard bareldən çox xam neft nəql edilib

Qadın sonsuzluğunun diaqnostika və müalicəsi icbari tibbi sığorta hesabına aparılır

Azərbaycan Prezidentinin Çin telekanalına müsahibəsi ölkəmizin dünyaya növbəti təqdimatı idi - ŞƏRH

Bu il Azərbaycanda 27 mindən çox şəxs aktiv məşğulluğa cəlb olunub

Rüstəm Əzimov: Prezident mükafatını qazanmaq mənim üçün qürurdur

Azərbaycan AÇG və “Şahdəniz”dən hasil etdiyi qazın 171 milyard kubmetrini ixrac edib

Türkiyənin Azərbaycana təyin olunmuş yeni səfiri Fəxri və Şəhidlər xiyabanlarını ziyarət edib

Konfrans Liqasında pley-off mərhələsinə start verilir

Bakı şəhərində kommunal layihənin tətbiqi uğurla davam edir

Cari ilin ilk ayında Azərbaycanda 2 milyon tondan çox neft hasil edilib

Yanvarda Qəbələnin hotel və mehmanxanaları 7 minə yaxın turistə xidmət göstərib

Ötən il dövlət büdcəsinə vergi daxilolmalarının həcmi 15,8 milyard manatı ötüb

Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin yaradılmasından 13 il ötür

İlon Mask NASA-nın xərclərinin səmərəliliyini araşdıracaq

Ötən il “Azəri-Çıraq-Günəşli”dən 125 milyon barel neft hasil edilib

Filarmoniyada Polad Bülbüloğlunun yubiley konserti keçirilib

Bakı Beynəlxalq Universitetlərarası Proqramlaşdırma Müsabiqəsinin Dünya Finalına ev sahibliyi edəcək

Nərmin Sadıqovanın “Mif” adlı fərdi sərgisi keçiriləcək

Azərbaycanın və Somalinin həmkarlar ittifaqları arasında Anlaşma Memorandumu imzalanıb

“Zəkaların mübarizəsi” olimpiadası keçiriləcək

Bu gün Xalq artisti Əliabbas Qədirovun doğum günüdür

DVX rəisi: Qeyri-neft üzrə özəl sektorda əmək müqavilələri 82 faiz artıb

Almaniya sərhədlərdə yoxlamaları daha altı ay uzadır

AÇG üzrə əməliyyat və əsaslı məsrəflərə xərclənən vəsait açıqlanıb

“ASAN xidmət”in nümayəndə heyəti Dünya Hökumətlər Sammitində

Bakıda yanğın təhlükəli restoranın fəaliyyəti dayandırılıb

Qırğızıstanda qızılca ilə bağlı vəziyyət gərgin olaraq qalır

Nazir: Yaşıl enerji sahəsində Azərbaycanın pozitiv beynəlxalq mövqeyi var

Aralıq dənizinin dibində ən yüksək enerjiyə malik olan kosmik neytrino aşkar edilib

Deputat: Azərbaycanın uğurlu inkişaf modeli bir sıra dövlətlər tərəfindən öyrənilir və tətbiq edilir

Azərbaycan Ermənistana qarşı arbitraj işi üzrə iddia sənədini Daimi Arbitraj Məhkəməsinə təqdim edib

Ötən il “Şahdəniz”dən 28 milyard kubmetr qaz hasil edilib

Türk xalqlarının ortaq tarixi-mədəni irsinin təbliğinə dair müzakirələr aparılıb

Dövlət İmtahan Mərkəzi TKT imtahanına qeydiyyat elan edir

Ötən gün cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 68 nəfər saxlanılıb

® FCHAIN beynəlxalq arenada fəaliyyətini genişləndirir

Mikayıl Cabbarov: Əmək müqavilələrinin sayı 33 faiz artıb

Azərbaycanın daha 3 taekvondoçusu Türkiyədə medal qazanıb

SOCAR Xəzər regionunda ilk dəfə “Leucipa” monitorinq proqramının tətbiqinə başlayır

Azərbaycan Prezidenti: Biz qüdrətli dövlət qururuq, belə dövlətin vətəndaşı isə vergi ödəməkdən qürur duymalıdır

Nazir: Ötən il ARDNF-dən transfertlərin büdcə gəlirlərində xüsusi çəkisi 34 faiz olub

Prezident İlham Əliyev: Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələri ölkəmizin ümumi iqtisadi potensialına mühüm töhfələr verəcək

Son 5 ildə Azərbaycana ən böyük turist axını 2024-cü ildə qeydə alınıb

Konstitusiya etnomədəni müxtəlifliyin qarantı kimi – Məqalə

Prezident: Azərbaycan yüksək inkişaf potensialına malik dinamik iqtisadiyyata sahibdir

“Vergi Xidməti – 25: Davamlı inkişaf və effektiv transformasiya” mövzusunda keçirilən Forumun iştirakçılarına

Tovuzda hündürlükdən yıxılan kənd sakini xəstəxanada ölüb

Avropa Liqası: “Fənərbağça”nın ev, “Qalatasaray”ın səfər sınağı

Bu gün Ümumdünya Radio Günüdür

Amerikalı ekspert: Birləşmiş Ştatlar üçün Azərbaycanla əməkdaşlıq baxımından böyük fürsət var

Bakıda “Vergi xidməti – 25: Davamlı inkişaf və effektiv transformasiya” forumu keçirilir

Prezident İlham Əliyev Paraqvayın Azərbaycanda yeni təyin olunmuş səfirinin etimadnaməsini qəbul edib YENİLƏNƏCƏK

Binə stadionunun ot örtüyü yenilənib - FOTOLAR

Türkiyə Prezidenti Pakistana səfər edib

Prezident İlham Əliyev Belarusun ölkəmizdə yeni təyin olunmuş səfirinin etimadnaməsini qəbul edib YENİLƏNƏCƏK

Dünya birjalarında neft ucuzlaşıb

Azərbaycanın xarici işlər naziri Almaniyaya işgüzar səfərə yola düşüb

Azərbaycan neftinin qiyməti 78 dollardan aşağı düşüb

Zaqatalada narkotiklərin satışı ilə məşğul olan keçmiş məhkum tutulub

Göygöl rayonunda Topalhəsənli-Kərəmli yolu əsaslı şəkildə yenidən qurulub VİDEO

Olaf Şolts yenidən Kansler seçilmək şansını qiymətləndirib

Bakıda bir sıra yollarda sıxlıq müşahidə olunur - SİYAHI

Kuba XİN: USAID həmişə ölkədə nizamı pozmaq üçün pərdə olub

ABŞ Dövlət katibi Yaxın Şərqə ilk səfərini edəcək

Fransada restorana qumbara atılıb, azı 12 nəfər yaralanıb

Ağ ev: Tramp Putinlə rəqabətə baxmayaraq, diplomatiyanı vacib görür

USAID-in Balkan regionundakı “fəaliyyəti”

3D çaplı qapaq ürək xəstəliklərinin müalicəsində inqilab yarada bilər - TƏDQİQAT

İsveç Erebru faciəsindən sonra məktəblərdə təhlükəsizliyi gücləndirir

Almaniya Ukraynaya 100-ə yaxın idarə olunan raket verir

Nazir: Türkiyə ilin sonuna qədər svop sxemi ilə 1.3 milyard kubmetr Türkmənistan qazı alacaq

Tədqiqat: Qan dövranını yaxşılaşdıran siqnal molekulu piylənmə ilə əlaqəli insulin müqavimətini artırır

Almaniya Kansleri seçki kampaniyasının sonuncu mərhələsində irqçilik ittihamı ilə üzləşib

KXDR Cənubi Koreya hava hərəkətinə nəzarət əlaqəsini kəsir

Çempionlar Liqası: “Bavariya”dan səfər qələbəsi, “Milan” “Feyenoord”a uduzub

“Liverpul” Mersisayd derbisində qələbəni əldən verib

Pentaqon: ABŞ enerji resurslarının qiymətini aşağı salmaqla Rusiyanı danışıqlara məcbur edəcək

Zelenski: Kiyev ABŞ-dan təbii ehtiyatlarla bağlı saziş layihəsi alıb

DİN: Yasamal rayonunda yük avtomobilinin ağaca dəyməsi nəticəsində sıxlıq yaranıb

Gəncədə “Sosial media və təhsil” mövzusunda görüşlər davam etdirilir

Cənubi Qafqaz regionunda cərəyan edən proseslər və gələcək əməkdaşlığın perspektivləri müzakirə olunub

Vladimir Putinlə Suriyanın yeni lideri arasında telefon danışığı baş tutub

Zelenski Trampla telefon danışığının detallarını açıqladı

2025-ci il yanvarın 29-da keçirilmiş bələdiyyə seçkilərində Mərkəzi Seçki Komissiyasına daxil olmuş 12 fevral 2025-ci il tarixli 49 saylı müraciətə baxılmasına dair
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının QƏRARI

2025-ci il yanvarın 29-da keçirilmiş bələdiyyə seçkilərində Mərkəzi Seçki Komissiyasına daxil olmuş 10 fevral 2025-ci il tarixli 46 saylı müraciətə baxılması barədə
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının QƏRARI

2025-ci il yanvarın 29-da keçirilmiş bələdiyyə seçkilərində Mərkəzi Seçki Komissiyasına daxil olmuş 12 fevral 2025-ci il tarixli 48 saylı müraciətə baxılmasına dair
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının QƏRARI

2025-ci il yanvarın 29-da keçirilmiş bələdiyyə seçkilərində Mərkəzi Seçki Komissiyasına daxil olmuş 11 fevral 2025-ci il tarixli 47 saylı müraciətə baxılmasına dair
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının QƏRARI

2025-ci il yanvarın 29-da keçirilmiş bələdiyyə seçkilərində Mərkəzi Seçki  Komissiyasına daxil olmuş 10 fevral 2025-ci il tarixli 44 saylı müraciətə baxılmasına dair
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının QƏRARI

BMT Ukrayna münaqişəsinin həllində iştirak etməyə hazırdır