Bakı, 14 oktyabr, AZƏRTAC

Hazırkı vəziyyəti dəyərləndirsək Ermənistanın həm hərbi, həm də siyasi sahədə məğlubiyyətə uğradığını asanlıqla sezmiş olarıq. Bu gün həqiqətən də təmas xətti yoxdur, status-kvo Azərbaycanın lehinə dəyişib və Ermənistan rəhbərliyi “imdad diplomatiyasını” sürdürməkdədir. Bununla belə mövcud vəziyyətin daha müfəssəl elmi dəyərləndirilməsini həyata keçirmək üçün beynəlxalq münasibətlərin nəzəri-konseptual yanaşmalarına əsaslanmaq labüddür.

Bu sözləri AZƏRTAC-a açıqlamasında Bakı Dövlət Universitetinin Beynəlxalq münasibətlər və iqtisadiyyat fakültəsinin müəllimi Sultan Zahidov deyib. O bildirib: “Oktyabrın 9-da Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev xalqa müraciətində müzəffər Azərbaycan ordusunun növbəti zəfərlərindən və işğaldan azad edilmiş yeni ərazilərdən bəhs etdi. Prezidentimiz çıxışında düşmənin təşviş içərisində geri çəkildiyini və şanlı Azərbaycan ordusunun cəbhənin bütün istiqamətlərində mövqelərini möhkəmləndirdiyini bildirdi. Eyni zamanda, Ermənistan rəhbərliyinə son şans verildiyini bildirən ölkə başçısı Paşinyana bu imkandan yararlanaraq danışıqlarda konstruktiv mövqe sərgiləməyi tövsiyə etdi. Prezident çıxışının yekununda artıq təmas xətti deyilən anlayışın olmadığını və status-kvonun dəyişdirildiyini xüsusilə vurğuladı. Bu nüansın əhəmiyyətini bir az irəlidə açıqlayacağam, hələlik isə həmin gün baş verən daha bir önəmli hadisənin - Moskvada Rusiyanın vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan Xarici İşlər nazirləri arasında baş tutan danışıqlar və bu danışıqların nəticəsinə diqqəti yönəltmək istərdim. Nə az, nə çox, düz 11 saat davam edən bu danışıqların nəticəsində Rusiyanın Xarici İşlər naziri Sergey Lavrov tərəfindən humanitar atəşkəslə bağlı bəyanat səsləndirildi. Azərbaycan tərəfinin bu atəşkəsə razılıq verməkdə əsas məqsədi Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, Ermənistana son bir şans vermək və eyni zamanda, beynəlxalq ictimaiyyətə bir daha Azərbaycanın sülh və danışıqlara önəm verdiyini nümayiş etdirmək idi. Bununla belə onu da vurğulamalıyıq ki, bu atəşkəs, eyni zamanda, Ermənistan rəhbərliyinə də gərəkli idi. Panika və təşviş içərisində olan, başının üzərindəki “Damokl qılıncı”nı görməyə başlayan Nikol Paşinyan müharibə başlayandan etibarən öz sərsəm ritorikası ilə “Azərbaycana Suriyadan döyüşçülər gəlir”, “Türkiyə Azərbaycana yardım edir” kimi psevdo iddialar irəli sürərək dünya ictimaiyyətini münaqişəyə cəlb etməyə cəhd göstərmiş, eyni zamanda, müxtəlif dünya liderlərinə zənglər edərək onlardan yardım dilənməklə, onlara yalvarmaqla məşğul olmuşdur. Paşinyanın bu fəaliyyətinə istinad edərək diplomatiya lüğətinə yeni bir terminin “yalvarış diplomatiyası” (Pleading diplomacy) daxil olacağını istisna etməsək də, bu cür “diplomatiyanın” (buna diplomatiya demək olarsa) nə qədər alçaldıcı və rəzil olduğunu və Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, ölkənin imicinə yalnız zərər vurduğunu vurğulamalıyıq.

Humanitar atəşkəsin razılaşdırılmasına baxmayaraq atəşkəsdən bir neçə saat sonra Ermənistanın Azərbaycanın Ağcabədi, Ağdam və Tərtərdə yerləşən mülki infrastrukturlarına və mülki əhalisinə qarşı artilleriya, iri çaplı silahlar və raket zərbələri ilə həyata keçirdiyi hücumlar növbəti dəfə Ermənistan hərbi-siyasi rəhbərliyinin beynəlxalq hüququn başlıca norma və prinsiplərinə, o cümlədən razılaşmalara məhəl qoymadığını nümayiş etdirmiş oldu. Növbəti gün düşmən Ermənistanın Azərbaycanın ən iri su anbarının yerləşdiyi Mingəçevir şəhərini hədəfə alması və Gəncə şəhərindəkı yaşayış binalarına raket zərbələri endirməsi (bu hücum nəticəsində 10 nəfər mülki vətəndaş həlak olmuş, 34 nəfər isə ağır yaralanıb) Ermənistan rəhbərliyinin terrorçu xislətini bir daha göstərmiş oldu. Bəli, Gəncənin mülki şəxslərinin bilərəkdən hədəfə alınması beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən birmənalı şəkildə terror aktı olaraq qiymətləndirilməli və buna görə Ermənistan rəhbərliyi hüquqi məsuliyyətə cəlb olunmalıdır. Belə ki, Ermənistan rəhbərliyinin bu cür əməlləri 3-cü Reyxin nasist liderlərinin və Yuqoslaviyanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin törətdiyi cinayətlərlə eynilik təşkil edir. Bu baxımdan Nürnberq məhkəməsi və Yuqoslaviya üzrə Beynəlxalq Cinayət Tribunalına oxşar bir institutun yaradılması və Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin orada mühakimə edilməsi labüddür.

Bu gün Azərbaycan ordusunun öz torpaqlarında həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatları, dövlətimizin başçısının da vurğuladığı kimi məhz sülhə məcburetmə əməliyyatı adlandıra bilərik. Məşhur isveçli politoloq Svante Kornellin qeyd etdiyi kimi, regionda sülh və təhlükəsizliyə ən böyük təhdid məhz Ermənistandır. Azərbaycan torpaqlarına qəsd edərək beynəlxalq hüququn bütün norma və prinsiplərinə məhəl qoymayan Ermənistanın siyasi kursunun bu cür qiymətləndirilməsi, fikrimizcə, düzgün və ədalətlidir. Bu baxımdan uzun illər beynəlxalq hüququn prinsip və normalarını, o cümlədən BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsini gözardı edən və eyni zamanda danışıqlar prosesinə destruktiv yanaşan Ermənistan rəhbərliyinin təcavüzkar ritorikasına qarşı Azərbaycan rəhbərliyinin qətiyyətli mövqeyi anlaşılandır.

Moskva razılığından sonra Prezident İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi, hərbi əməliyyatların ilk mərhələsi bitmiş və danışıqlar mərhələsi başlamışdır. Bəzi tədqiqatçılar danışıqlar mərhələsinə skeptik yanaşsalar da, əslində bu mərhələdə də yəni, hazırkı şəraitdə masada da Azərbaycanın siyasi üstünlüyünü sezmək olar. Biz bu gün, hərbi zəfərlərimizin Azərbaycanın mövqeyini danışıqlar masasında da möhkəmləndirdiyini görə bilərik. Dünənə kimi “Qarabağ Ermənistandır”, “Dağlıq Qarabağ Respublikası danışıqlarda 3-cü tərəf olaraq iştirak etməlidir” deyən, “yeni ərazilər üçün yeni müharibə” adlı təcavüzkar bir hərbi doktrina elan edən Paşinyan rejimi Moskva görüşündən sonra danışıqların baza prinsiplərinə sadiq qalacağını bildirdi və danışıqların əvvəlki formatının dəyişməyəcəyi ilə razılaşmalı oldu. Paşinyanın sərsəm ritorikasının 180 dərəcə dəyişməsinə səbəb olan başlıca amili Azərbaycan ordusundan aldığı sarsıdıcı zərbələr adlandırsaq yanılmarıq. Bu mənada Prezident İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi, artıq şərtləri Azərbaycan tərəfi qoyur və Paşinyan bu şərtlərə tabe olmağa məcburdur. Digər tərəfdən bir nüans da qeyd olunmalıdır ki, Moskva razılaşması heç bir hüquqi əsas daşımır və humanitar atəşkəs rejiminin müddəti Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin addımlarından asılıdır. Əgər Paşinyan rejimi atəşkəs rejimini pozmağa davam edərsə və danışıqlar masasında konstruktiv mövqe nümayiş etdirməyəcəksə, o zaman hərbi əməliyyatların yenidən başlanması istisna olunmur. İstənilən halda Azərbaycan rəhbərliyi bu danışıqlara razılıq verməklə Ermənistana bir növ mərhəmət edərək sonuncu şansı verdi desək yanılmarıq. BMT Baş Assambleyasının 1999-cu il 20 yanvar tarixində qəbul etdiyi 53/101 saylı qətnaməyə əsasən, danışıqlar beynəlxalq münaqişələrin həlli üçün ən effektiv yoldur. Bu baxımdan Azərbaycan növbəti dəfə beynəlxalq hüququn prinsiplərinə riayət etdiyini və sülhpərəst bir dövlət olduğunu nümayiş etdirmiş oldu. Bununla belə Ermənistan tərəfi riyakar siyasətinə davam etdirəcəyi təqdirdə Azərbaycan ordusu sülhə məcburetmə əməliyyatını davam etdirəcək.

Nəticə etibarı ilə onu deyə bilərik ki, xarici siyasətdə başlıca hədəflərə nail olmaq üçün güc və diplomatiyadan zamanında və yerində effektiv şəkildə istifadə etmək zəruridir. Bu baxımdan dövlətimizin güc və diplomatiyadan zamanında və yerində istifadə etməsi həm meydanda, həm də masada uğurlu nəticələr verir. Azərbaycan rəhbərliyi hərbi sahədə əldə etdiyi zəfərləri, diplomatik sahədə daha da irəlilətməyi nəzərdə tutan səmərəli bir strategiya seçib. Bu strategiyanın regional güclərin və beynəlxalq ictimaiyyətin mövqeləri də nəzərə alınaraq seçilməsi xüsusilə vurğulanmalıdır. Bugünkü vəziyyət onu göstərir ki, Ermənistan ordusu, həqiqətən də Azərbaycan ordusu qarşısında, Azərbaycan şəhidləri qarşısında diz çöküb. Prezident İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi şəhidlərin qisası alınır və alınacaq. Qələbə bizimdir! Qarabağ Azərbaycandır!”.