Bakı, 16 noyabr, AZƏRTAC

AMEA-nın Folklor İnstitutunda böyük Azərbaycan şairi, yazıçı və dramaturq Hüseyn Cavidin anadan olmasının 140 illiyi münasibətilə “Hüseyn Cavid və mifoloji düşüncə” mövzusunda elmi konfrans keçirilib.

Bu barədə AZƏRTAC-a AMEA-dan bildirilib. Konfransda Hüseyn Cavidin sənətkarlığından danışan institutun baş direktoru akademik Muxtar İmanov onu Azərbaycan romantizminin nümayəndəsi olduğuna görə mifoloji düşüncəyə geniş yer ayıran, gerçəkliklə müqayisədə idealı daha çox ön plana çəkən sənətkar kimi dəyərləndirib.

Hüseyn Cavid yaradıcılığında mifoloji düşüncədən qaynaqlanan iki obrazın - İblis və Mələk obrazlarının daha çox diqqəti cəlb etdiyini vurğulayan akademikin fikrincə, bu obrazlar özünü iki səviyyədə göstərir. Birinci halda Hüseyn Cavidin müxtəlif əsərlərində sözügedən obrazların yalnız adı çəkilir, ikinci halda isə əsasən onun dramaturgiyasında Mələk və İblis obrazları süjet xəttində yer alır. Bir çox əsərlərində bu obrazlara birbaşa olmasa da, dolayı yolla müraciət edən Hüseyn Cavid məhz müharibə dəhşətlərini iblisanə bir əməl kimi təqdim edir.

Akademik çıxışı zamanı ədəbiyyatşünaslıqda İblisin yalnız şərin simvolu kimi təqdim olunması məsələsinə də toxunub. M.İmanov bildirib ki, İblis dini-mifoloji təsəvvürlərə görə, oddan törəmiş bir obraz olduğu üçün Hüseyn Cavid yaradıcılığında yalnız zülmətin simvolu sayıla bilməzdi. Bunun semantik kökündə işıq anlayışı olduğuna görə Hüseyn Cavid işıq anlayışından iki cür istifadə edib. Birincisi, nuri-həqiqət, yəni ilahinin bizə göndərdiyi işıq, ikincisi isə müharibələrin od-alovu kimi düşünüb. M.İmanov çıxışının sonunda bir daha Hüseyn Cavidi mifoloji obrazlardan, folklorla bağlı motivlərdən özünün konsepsiyasına uyğun şəkildə istifadə edən böyük mütəfəkkir kimi dəyərləndirib.

Konfransda institutun icraçı direktoru filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Afaq Ramazanova bildirib ki, böyük yaradıcılıq irsinə malik Hüseyn Cavid o ədiblərdəndir ki, Azərbaycan ədəbiyyatının zirvəsinə yüksələ bilib. Hətta o, repressiya qurbanı olmasaydı, çoxlu sayda böyük əsərlər yarada bilərdi.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Elçin Qaliboğlu “İblis obrazı: mifoloji-dini şüurda və yazılı ədəbiyyatda (H.Cavidin “İblis” pyesi əsasında)” mövzusunda məruzəsində Azərbaycan folklorunda İblis (Şeytan) obrazı ilə bağlı məqamlara diqqət çəkib. Dini şüurdakı İblis obrazının şəxsində oda yanaşmadan fərqli olaraq Azərbaycan folklorunda od motivinə münasibətin özünəməxsus (odun insan mənəviyyatını ifadə etməsi, daxili təmizləyicilik xüsusiyyəti) olduğu, bunun Azərbaycan milli dəyərlərində əsas xətt kimi özünü göstərdiyi vurğulanıb. E.Qaliboğlu “İblis” əsərinin bənzərsiz cəhətlərindən danışıb, bu əsərin dünya ədəbiyyatının incilərindən biri olduğunu bildirib.

Dosent Atif İslamzadə isə “Hüseyn Cavid yaradıcılığında folklor motivləri ictimai məfkurə kimi” mövzusunda məruzə edib. O bildirib ki, milli və bəşəri mövzuları özündə cəmləyən ictimai məfkurə Hüseyn Cavid yaradıcılığında diqqət çəkir. Ədibin ictimai məfkurəni folklor motivlərindən istifadə edərək cəmiyyətin nəzərinə çatdırdığını vurğulayan məruzəçinin fikirlərinə görə, bu məsələ “İblis” və “Şeyx Sənan” pyeslərində özünü qabarıq şəkildə göstərir. Belə ki, demonizmin xalq arasında xtonik qüvvələri ifadə edən təcəssümü adı çəkilən əsərlərə mövzu olub.

“Hüseyn Cavid və mifoloji düşüncə” mövzusunda elmi konfrans işini iki bölmədə davam etdirib. Bölmə iclaslarında Hüseyn Cavid yaradıcılığına həsr olunmuş on məruzə dinlənilib.