Bakı, 20 sentyabr, AZƏRTAC

Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi uzaqgörənliyi nəticəsində baş tutan Əsrin müqaviləsi Azərbaycanın yeni neft strategiyasının institutlaşmasını təmin edən bir çərçivənin yaradılması idi.

Ulu öndər Heydər Əliyev demişdir: “Hər hansı investor üçün ən mühüm cəhət bu və ya digər ölkədə ictimai-siyasi şəraitin necə olmasıdır. Ölkəmizə gələn hər bir investor özünün təkliflərinə müvafiq olan dəstək və yardım ala bilər, ən başlıcası isə mehriban münasibətlərlə qarşılaşacaqdır. Çünki biz belə əməkdaşlığı istəyirik, arzu edirik, ona maraq göstəririk”.

Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqillik qazandıqdan sonra, inkişafını maliyyələşdirmək, təmin etmək və xarici ölkələrlə müqavilələr bağlamaqla regional sabitliyi və böyüməni təşviq etmək üçün neft sənayesini xarici iştiraka açdı. Beləliklə də, Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi uzaqgörənliyi ilə baş tutan Əsrin müqaviləsi Azərbaycanın enerji strategiyasının və bugünkü inkişafımızın təməlini qoydu. 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıdakı “Gülüstan” sarayında öz müstəsna əhəmiyyətinə görə “Əsrin müqaviləsi” adını almış müqavilənin bağlanması ilə ölkəmizdəki karbohidrogen ehtiyatlarının dünya bazarlarına çıxarılmasının yeni mərhələsi başladı. Bu gün fəxr və qürurla deyirik ki, Azərbaycanın bütün uğurlu enerji layihələrinin təməlində birbaşa müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu olan Heydər Əliyevin şəxsi keyfiyyətləri və siyasi uzaqgörənliyi nəticəsində baş tutan “Əsrin müqaviləsi” dayanır. Bu, Azərbaycanın enerji siyasətinin əsas ana sütununu təşkil edir. “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycanın dünyaya açıq ölkə olduğunu nümayiş etdirdi. Bu müddətdə Azərbaycanın yeni neft strategiyası və onun

doktrinası uğurla başladı. Azərbaycan Heydər Əliyevin cəsarəti və müdrikliyi sayəsində dünyada özünü təsdiq edə bildi.

Bunu AZƏRTAC-a açıqlamasında politoloq Şəbnəm Həsənova bildirib.

Politoloq qeyd edib ki, “Əsrin müqaviləsi” ilə əsası qoyulmuş milli neft strategiyasının uğurlarının nəticəsi olaraq Azərbaycanın regionun lider dövləti, eləcə də regional və qlobal iqtisadi layihələrin aparıcı iştirakçılarından biri kimi tanınmasına şərait yaranmışdır. Əsrin müqaviləsi həm də Azərbaycanın yeni neft strategiyasının institutlaşmasını və investorlar üçün hüquqi sabitliyi təmin edən bir çərçivənin yaradılması idi. Heydər Əliyev elə bir uzaqgörən siyasət reallaşdırdı ki, nəticə etibarilə Azərbaycanın enerji resursları ölkəyə sadəcə kapital axınını təmin olunmasına xidmət etmədi, bununla yanaşı Azərbaycanın siyasi arenada atacağı addımlar üçün ciddi geosiyasi amilə çevrildi. Dünənin atılan addımları bu günün reallığıdır ki, Azərbaycan artıq dünyanın enerji təhlükəsizliyinə töhfə verən ölkələrdən biri hesab olunur. Eyni zamanda, bütün bu məsələlər Azərbaycanın Avropa və dünya arenasında alternativ enerji təchizatçısı kimi çıxış etməsi ilə onun müstəqil siyasət həyata keçirmə imkanlarını genişləndirir. Ümumiyyətlə, Avropanın enerji təhlükəsizliyi siyasəti son illərin siyasi diskursunun ən mühüm məsələlərindən birinə çevrilmişdir. Son illərdə bəzi Avropa səlahiyyətliləri, Avropaya təbii qazın kəsilməsi və ya məhdudlaşdırılması ilə əlaqədar narahatlıq keçirməyə başladılar. Hətta Şərqi Avropanın bəzi ölkələrinin bir təchizatçıdan asılılığı məsələsi onları bu prosesdən daha da dərindən təsirlənməyə gətirib çıxartmışdır. Əvvəlki azalmalara, məhdudiyyətlərə və gələcəkdə yarana biləcək enerji təchizatı kəsintilərinə reaksiya olaraq, ABŞ-ın köməyi və dəstəyi ilə Avropa səlahiyyətliləri enerji mənbələrinin şaxələndirilməsi alternativlərini axtararaq enerji təhlükəsizliyini inkişaf etdirməyə başladılar. Alternativ tranzit yollarının təşviq edilməsi baxımından Azərbaycan etibarlı tərəfdaş kimi müəyyənləşdirildi. Heç şübhəsiz ki, şaxələndirmə haqqında danışarkən onu da mütləq qeyd etməliyik ki, Azərbaycanın təşəbbüskarı olduğu Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi yalnız marşrutların deyil, həm də mənbələrin şaxələndirilməsindən ibarətdir. Bu, olduqca müstəsna əhəmiyyətə malik məsələdir və real şaxələndirmə deməkdir. Bu baxımdan da, Azərbaycan qazı Avropa üçün yeni, etibarlı və uzunmüddətli mənbədir. Nəticə etibarilə Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında olan münasibətlərdə əhəmiyyətli dərəcədə irəliləyiş əldə olunmuşdur. Əgər əvvəllər Azərbaycan bir vasitəçi ölkə kimi görünürdüsə, hazırda ölkəmiz Cənub Dəhlizinin formasını və gələcəyini təyin edən əsas iştirakçıya çevrilmişdir. Bu, həm də o deməkdir ki, boru kəmərləri Azərbaycana Avropa İttifaqı ilə münasibətlərində daha geniş səlahiyyətlər verəcəkdir. Heç şübhəsiz ki, Azərbaycanın alternativ mənbə kimi görülməsi ona olan güvəndən doğurdu, çünki vaxtilə Azərbaycan müharibədən yenicə çıxmış dövlət olmasına baxmayaraq daxildə stabil ictimai-siyasi şəraiti təmin etmiş, hər bir investor üçün onun özünün təkliflərinə müvafiq olan dəstək, yardım təmin etmiş və beləliklə də Əsrin Müqaviləsi ilə qlobal siyasətdə ona olan beynəlxalq güvəni əldə etmiş bir ölkə oldu. Demək olar ki, 2020-ci ildə analoji şəraitin olmasına baxmayaraq, yəni ölkə ərazisində faktiki olaraq müharibə getməsinə baxmayaraq, lakin güc baxımından daha güclü olan Azərbaycan müharibənin bitməsindən qısa müddət sonra Cənub Qaz Dəhlizinin sonuncu seqmenti olan Trans Adriatik Boru Kəmərini başa çatdırdı ki, məhz bu amil də İonik-Adriatik boru kəmərinin inşasına imkan yaradır. Belə ki, Azərbaycan qərbi Balkan ölkələri ilə anlaşma memorandumlarını artıq imzalamışdır ki, İonik-Adriatik boru kəməri həyata keçirildikdən sonra təchizat marşrutlarımızı şaxələndirmək imkanı əldə edəcəyik. Bu da qərbi Balkan dövlətləri üçün də yeni imkanlar yaradacaq.

Ş.Həsənova diqqətə çatdırıb ki, dövlətlərin güclü olması isə təhlükəsizliyi birbaşa təmin edən məsələ olduğu üçün onlar arasındakı rəqabətin əsas səbəbi güc qazanmaqdır. Müasir siyasi reallıqlar kontekstində dövlətin gücü dediyimiz zaman onun enerji ehtiyatlarına sahib olub-olmaması başa düşülür. Enerji təhlükəsizliyi də milli təhlükəsizliyin əsas struktur elementlərindən biri olduğu üçün bu gün beynəlxalq münasibətlər sisteminin hər bir üzvü ilk növbədə bu elementi təmin etmək istiqamətində real addımlar atır. Bəzi analitiklərin fikirlərinə görə enerji mənbələrindən, daha çox burada təbii qaz başa düşülür ki, dövlətlər ondan siyasi məqsədlərə çatmaq üçün istifadə etmişdir. Çünki nəzərə almalıyıq ki, neftdə olduğu kimi təbii qaz üçün beynəlxalq bir təbii qaz bazarı yoxdur. Daha dəqiq ifadə etsək dünya əmlakı hesab olunan neftdən fərqli olaraq, təbii qaz milli alıcılar və satıcılardan daha çox təsirlənən ərazi malıdır, yəni regional məhsuldur. Burada həm də o fakt nəzərə alınmalıdır ki, enerji təhlükəsizliyi regional tarazlıqlara, tarixi dostluq və düşmənçilik münasibətlərinə də böyük təsir göstərmək imkanlarına malikdir. Bu baxımdan da cənab Prezident İlham Əliyev çıxışlarında dəfələrlə qeyd edib ki, Cənub Qaz Dəhlizi ona görə uğurlu layihə hesab olunur ki, bu layihə enerji siyasətinin əlində alətə çevrilmədi. 2021-ci il fevralın 11-də Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin videokonfrans formatında VII iclası keçirilən zaman bu məsələlərə bir daha diqqəti cəlb edən cənab Prezident İlham Əliyev göstərdi ki, Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi və bütövlükdə Azərbaycanın təşəbbüskarı və tərəfdaşı olduğu bütün layihələr, ilk növbədə, enerji təhlükəsizliyi, o cümlədən, azad rəqabət, enerjinin şaxələndirilməsi layihələri kimi dəyərləndirilməlidir.