Lerik, 10 mart, İsmayıl Cəfərli, AZƏRTAC 

Elimizin-obamızın qədim bayramlarından olan Novruz təzə gün, təzə ay, təzə il deməkdir. Bu bayramın kökləri qədim dövrlərə gedib çıxır. Ta qədimdən üzü bəri xalqımız ilaxır çərşənbəsinədək təbiətin dörd ünsürünü- su, od, yel və torpaqla bağlı çərşənbələri ayrı-ayrılıqda təntənə ilə qeyd edir. Bu gün ilaxır çərşənbələrdən üçüncüsü Yel çərşənbəsidir. Xalq arasında “Külәk oyadan çәrşәnbә”, “Külәkli çәrşәnbә” kimi də tanınır.

Filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Yadulla Ağazadə Lerikdə AZƏRTAC-ın müxbiri ilə söhbətində bildirib ki, Yel çərşənbəsi əsən külək təzəcə çıxmış otları oyadaraq, Novruzun gəlişi barədə insanları xəbərdar edir. İnanca görə, Yel çərşənbəsində hava təmizlənir. Dörd ilahi başlanğıcdan üçüncüsü olan Yel babanın şərəfinə xüsusi mərasimlər keçirilir, ayinlər icra olunur. Əsən soyuq və isti küləklər yazın gəlişindən xəbər verir. Gün ərzində küləyin bir neçə dəfə dəyişməsi əslində onun özünün - küləyin, havanın təmizlənməsi, yenilənməsi kimi qəbul edilir.

“Əski etiqadlarda qeyd edilib ki, torpağın altında - “qara nəhrdə” yatmış dörd cür külək Yer üzərinə çıxaraq müxtəlif libaslarda özünü göstərir. Mifologiyamızda ağ yel-ağ, qara yel-qara, xəzri-göy, gilavar-qırmızı libasda təsvir edilir. Yel çərşənbəsi günü yel bu dörd yellə birləşib dünyanı dolaşır, ərzi gəzib oyanmış suyu, odu hərəkətə gətirərək yazın gəlişindən xəbər verir. Həmin gün tonqallar qalanır, evlərdə südlü plov və ya bulğur aşı bişirilir. Süfrəyə daha çox quru meyvə və dənli bitkilərdən hazırlanmış çərəzlər düzülür. Qadınlar axır çərşənbə üçün hazırlıq görürlər. Ev əşyaları təmizlənir, xalça-palaz çırpılır, yorğan-döşək havaya verilir. Xanımlar uşaqlar üçün təzə paltar biçib-tikir. Qız-gəlinlər cəvizi, fındığı ləpələyib şirniyyat hazırlamaq tədarükü görürlər. Həmin gün bir qarış böyümüş səməninin ortasına qırmızı qumaş bağlanır. Bu çәrşәnbәdə dә digәrlәrindә olduğu kimi, tonqallar qalanır”, - deyə o bildirib.

Yel çərşənbəsinin özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Əslində, yel olmasa, külək olmasa, tozlanma da olmaz. Ağaclar tumurcuqlamaz, taxıl tarlalarında sünbüllər boy atmaz. Odur ki, küləyin olması təbiətin təzələnməsi deməkdir.

Yadulla Ağazadə deyir ki, şifahi xalq yaradıcılığında Yelin tanrı olması ilә bağlı müxtәlif nәğmә, әfsanә, rәvayәt, mif, inanc və mәsәllər yaranmışdır: “Novruz şәnliklәrindә icra olunan Yel baba mәrasimi də qәdim әcdadlarımızın Yel tanrısına etiqadı ilә bağlıdır. Ümumiyyətlə, küləklər təbiətin oyanışına xidmət edir. Bununla bağlı çoxsaylı əmək nəğmələri var.

Yel baba, dağıt çəni,

Qov dumanı çöllərdən.

Apar qarı, şaxtanı,

Bu soyuğu ellərdən.

Təbii ki, bu nəğmələr illərdir xalqın dilindədir. Yel olmasa bərəkət olmaz. Xırman döyüləndə hava olmasa, yel olmasa xırmanda istənilən məhsulu əldə etmək olmaz. Bunların hər biri küləyin hərəkəti ilə çox bağlıdır”.

Yel çərşənbəsi təbiətin ilk muştuluğunu yaradandır. Buna görə heç də təsadüfü deyil ki, bölgələrdə bu çərşənbəyə “Bolluq gətirən çərşənbə” də deyirlər.

Yel çərşənbəniz mübarək, ömrünüz uzun, arzularınız çin olsun!