Bakı, 1 noyabr, AZƏRTAC

Moskvada Rusiya Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun 200 illik yubileyinə həsr edilmiş Beynəlxalq Elmi Konqres keçirilib. Konqresdə Rusiya Federasiyasının və bir çox xarici ölkələrin görkəmli alimləri, dövlət və ictimai xadimləri iştirak edib. Rusiya Elmlər Akademiyası (REA) Şərqşünaslıq İnstitutunun elmi rəhbəri akademik Vitali Naumkinin dəvətinə əsasən AMEA Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru, Milli Məclisin deputatı, akademik Gövhər Baxşəliyeva konqresin fəxri qonaqları sırasında olub.

Şərqşünaslıq İnstitutundan AZƏRTAC-a bildirilib ki, konqresin rəsmi açılış mərasimindən sonra “Rusiya və Şərq: talelərin müştərəkliyi”, “Şərq-Qərb: bəşər sivilizasiyasının birliyinə doğru”, “Şərqşünaslıq elmi bu gün: gələcəyə aparan yollar”, “Dünya siyasətində Şərq: yeni imkanlar”, “Şərqin iqtisadiyyatı: inkişafın müxtəlifliyi” mövzuları üzrə sessiyalar keçirilib.

Konqresin təşkilatçılarının ümumi rəyi ilə müəyyənləşdirilmiş və əvvəlcədən nəşr edilmiş proqrama əsasən “Şərq-Qərb: bəşər sivilizasiyasının birliyinə doğru” mövzusunda sessiyaya akademik Gövhər Baxşəliyeva moderatorluq edib.

Sessiyanı açan G.Baxşəliyeva REA Şərqşünaslıq İnstitutunun rəhbərliyini və kollektivini əlamətdar yubiley münasibətilə təbrik edərək deyib: “Şərq və Qərb sivilizasiyalararası dialoqu, qarşılıqlı əlaqə və təsir məsələləri zəmanəmizdə olduqca aktualdır. Bu mövzuya aid BMT tərəfindən müntəzəm tədbirlər, beynəlxalq forumlar keçirilir. 2016-cı ilin aprel ayında BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının VII Qlobal Forumu Bakıda böyük uğurla keçirilib. Müntəzəm olaraq Bakıda humanitar forumlar təşkil olunur. Bir neçə gün öncə bizim ölkədə VI Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu keçirilib. Dünyanın bir çox ölkələrindən gələn görkəmli alim və ictimai xadimlər, tələbələr bəşəriyyəti bu gün narahat edən müxtəlif problemlərə, o cümlədən sivilizasiyaların qarşılıqlı əlaqələrinə dair müzakirələr aparıblar.

Surətlə inkişaf edən, qloballaşan dünyamızda hər şey durmadan dəyişir, xalqlar və ölkələr yaxınlaşır, insanlar və talelər birləşir.

Vaxtilə Şərq və Qərb mədəniyyətlərinin qarşılıqlı əlaqə və təsirinin tədqiqi hakim ideologiyanın tələblərinə uyğun olaraq ciddi təhriflərə məruz qalırdı. O zamanlar artıq arxadadır, ön plana isə qarşıdurma deyil, sivilizasiyaların dialoqu və ortaq mədəni-mənəvi dəyərlər çəkilib.

Şərq və Qərb sivilizasiyalarının qarşılıqlı əlaqə və təsirinin minilliklərlə tarixi var. Eramızdan əvvəl II minillikdə qədim Şərq mədəniyyətinin yunan mədəniyyətinə təsiri inkaredilməzdir. Müxtəlif xalqların qədim eposlarında genetik əlaqələr və tipoloji paralellər aşkar görünür. Bunu “Gilqameş”in, “Mahabharata”nın, “Ramayana”nın, “İliada”nın, “Odisseya”nın və digər eposların müqayisəli təhlili əyani şəkildə nümayiş etdirir.

Ellinizm dövründə isə yunan mədəniyyətinin Şərq mədəniyyətlərinə təsiri danılmazdır. Orta əsrlərdə mədəni təsirin istiqaməti yenə də Şərqdən Qərbə yönəldi. Barbarların hücumları nəticəsində yunan-rum sivilizasiyası süquta uğradıqdan sonra məhz ərəb-İran mədəniyyəti antik və Avropa Renessans mədəniyyəti arasında vasitəçi oldu.

Orta əsrlər hind, Şərqi Asiya, Ön Asiya, Bizans və Qərbi Avropa mədəniyyətlərinin təmas xəttində sərhəd ədəbiyyatı adlanan mədəniyyətlər yarandı. Bunlardan ən maraqlısı, mütəxəssislərin rəyinə görə, ərəb və ispan ədəbiyyatlarının qarşılıqlı əlaqə və təsiri nəticəsində yaranan Əndəlus ədəbiyyatı hesab olunur.

XIX əsrin 20-ci illərində antik, ingilis, fransız, ispan, fars, hind, çin ədəbiyyatlarının ən parlaq nümunələri ilə gözəl tanış olan Höte ümumdünya ədəbiyyatı konsepsiyasını irəli sürdü. Lakin o zaman bu konsepsiya Avropameyilli olmağa məhkum idi, çünki Şərq ədəbiyyatları özünütəcriddən hələ xilas ola bilməmişdi.

Yalnız bir qədər sonra, əsasən XIX əsrin ikinci yarısından etibarən ərəb ölkələri Avropanın mədəni təsirinə fəal reaksiya verməyə başladılar. Şərq ölkələrində siyasi və iqtisadi vəziyyətin pisləşməsi, müstəmləkə asılılığı, milli özünəməxsusluğun və bədii ənənələrin itirilmə təhlükəsi mədəni həyatda daha şüurlu mübadiləyə, bəzən isə Qərb təsirinin fəal mənimsənilməsinə yol açdı”.

Sonra Valeri Androsov (Rusiya), Uğur Yunal (Türkiyə), Li Djuxen (Koreya) və digərlərinin məruzələri dinlənilib.

Sessiyada moderator və məruzəçilər iştirakçıların suallarını cavablandırıblar. Daha sonra müzakirələr və çıxışlar edilib. Milliyyətcə erməni olan bir dinləyici türkiyəli alim, Türkiyənin Dövlət Arxivləri İdarəsinin direktoru Uğur Yunala etiraz etməyə çalışıb, amma moderatorun haqlı müdaxiləsindən sonra çıxışını yarımçıq kəsməli olub.

Sonda moderator Gövhər Baxşəliyeva dinlənilən məruzə və çıxışlara münasibətini bildirib.

Konqresə ümumi yekun vuran akademik Vitali Naumkin tədbirin mühüm əhəmiyyətini vurğulayaraq, bütün iştirakçılara təşəkkür edib.