CƏMİYYƏT
BMT-nin hesabatı: Növbəti əsrdə hər şey beş meqatendensiyadan asılı olacaq
Bakı, 21 sentyabr, AZƏRTAC
Dünyada inkişaf beş qlobal meqatendensiyadan irəli gəlir: iqlim dəyişikliyi və ətraf mühitin deqradasiyası, demoqrafik dəyişikliklər, urbanizasiya, rəqəmsal inqilab və bərabərsizlik. AZƏRTAC BMT-nin Xəbərlər xidmətinə istinadla xəbər verir ki, bu, təşkilatın 75 illiyinə hazırlanan “BMT iqtisadçılar şəbəkəsi" hesabatının nəticəsidir.
Yeni məruzənin müəllifləri qeyd edirlər ki, bütün bu meqatendensiyalar bir-birinə bağlıdır və insan fəaliyyətinin nəticəsidir. Onlardan üçü - demoqrafik dəyişikliklər, urbanizasiya və texnoloji yeniliklər - bəşəriyyətin əldə etdiyi tərəqqinin nəticəsidir. Açıq-aşkar siyasət uğursuzluqlarının nəticəsi olan iqlim dəyişikliyi, ətraf mühitin deqradasiyası və bərabərsizlikdən fərqli olaraq, bunlar qaçılmazdır.
Ancaq prinsipcə, beş sahədə də mənfi və ya müsbət inkişaf meyilləri seçilmiş siyasətdən və qətiyyətli addımlardan asılıdır. Hələlik isə, BMT iqtisadçılarının fikrincə, dövlətlər inkişaf sahəsində öhdəlikləri öz üzərlərinə götürürlər, lakin vədlərin reallığa çevrilməsi, xüsusilə də inkişafın maliyyələşdirilməsində az iş görürlər.
Məruzə hazırlığının koordinatoru olan BMT Baş katibinin iqtisadi və sosial məsələlər üzrə müavini Lyu Çjenmin bildirib ki, beş meqatendensiyanın hamısı onilliklər boyu formalaşıb və yaxın gələcəkdə onları asanlıqla əhəmiyyətli şəkildə dəyişmək olmaz. Ancaq zaman keçdikcə ardıcıl siyasət onları korrektə edə bilər.
Məsələn, onilliklər ərzində həyata keçirilən davamlı və hədəfli siyasət demoqrafiya sahəsində böyük dəyişikliklərə təkan verdi. Belə ki, 1960-cı illərdə dünya əhalisinin orta illik artımı 2 faiz idi, indi isə 1 faizə qədər yavaşladı, əsrin sonuna qədər tamamilə dayanacağı gözlənilir.
Ekspertlər hər meqatendensiyanın təsirinin həm müsbət, həm də mənfi ola biləcəyini qeyd edirlər. Məsələn, urbanizasiya texnoloji yenilik və məhsuldarlıq üçün lazım olan bütün amilləri bir araya gətirir, lakin ətraf mühitə zərər verən çirklənmənin və tullantıların böyük hissəsinə görə məhz şəhər mərkəzləri məsuliyyət daşıyır.
Megatendensiyaların mənfi nəticələrinə qarşı mübarizə, şübhəsiz ki, bunun səbəb olduğu müsbət təsirlərdən bəzilərini yavaşlaya bilər və əksinə. İstənilən strategiyanı hazırlayarkən iqtisadçılar bütün bu mümkün nəticələri nəzərə almağı, səbəb-nəticə əlaqələrini təhlil etməyi məsləhət görürlər.
“Hamının birləşməsi və ümumi səylərlə bu məruzədə ayrılmış "meqatendensiyalara" müqavimət göstərməsi vaxtı gəlib çatıb ... COVID-19 pandemiyasından ayrıldıqdan sonra, daha yaxşı və daha ədalətli bir cəmiyyət qura bilərik, amma bunun üçün ölkələr daxilində və onların arasında bərabərsizliyin aradan qaldırılması üçün koordinasiya edilmiş tədbirlər görmək lazımdır ki, bu da hər kəs üçün rifah təmin etməkdir", - deyə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ticarət və İnkişaf Konfransının Baş katibi Muxis Kituyi bildirib. O, bu hesabatın həmmüəlliflərindən biridir.
Meqatendensiyaların siyasətdə uğursuzluq üzündən əlverişsiz nəticələr yaratdığını qeyd edən BMT iqtisadçıları davamlı inkişafa yönəlmiş fəaliyyət modelinə istiqamətlənməyə təklif etdilər.
Məsələn, iqlim dəyişikliyinə və ətraf mühitin deqradasiyasına gəldikdə, bütün insanların həyat tərzində tələbin azaldılması, ekoloji cəhətdən təmiz istehsal proseslərdən istifadə və s. vacibdir. Məruzə müəlliflərinin digər tövsiyələri, pozitiv demoqrafik dəyişikliklərə necə nail olmaq, məhsuldarlığın azalması və ömür müddətinin artması ilə bağlı problemlərin necə həll olunması ilə əlaqədardır.