Bakı, 11 fevral, AZƏRTAC

TAP boru kəmərinin istismarı ilə bərabər Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi faktiki olaraq tamamlanmış oldu. Nəzərə alsaq ki, bu layihə məhz Azərbaycanın liderliyi ilə ərsəyə gəlib, bu, ölkəmizə gələcəkdə bir çox iqtisadi və siyasi dividentlər qazandıracaq. Belə bir mürəkkəb və meqa layihənin vaxtında və yüksək səmərə ilə ərsəyə gəlməsi Azərbaycan üçün tarixi nailiyyətlərdən biri kimi səciyyələndirilə bilər. Azərbaycan tarixində ilk dəfə olaraq öz təbii qazını Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə birbaşa dünyada təbii qazın ən çox idxal edildiyi Avropa bazarına nəql etməyə başladı. Bu, Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.

Bu sözləri AZƏRTAC-a energetika üzrə ekspert, fəlsəfə doktoru Emin Axundzadə deyib.

Enerji təhlükəsizliyinin əsas göstəricilərindən biri marşurut yollarının şaxələndirilməsi, eyni zamanda, hədəf bazarlara təbii qazın daşınması olduğunu qeyd edən ekspert bildirib: “Bu çərçivədə məhz Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə öz marşrut yollarını şaxələndirərək dünyada təbii qazın ən çox istehlak edildiyi bazarlardan birinə öz təbii qazını daşımağa başlayıb. Bu gün dünyada kifayət qədər ölkələr var ki, enerji ehtiyatları baxımından zəngindir. Ancaq bu ölkələr enerji ehtiyatlarını inkişaf etdirə, təbii qaz hasilatını artıra, yataqları istismar edə bilmirlər. Bunun da əsas səbəblərindən biri odur ki, onlar öz marşrut yollarını şaxələndirə bilməyib, eyni zamanda, üçüncü tərəflərdən asılı vəziyyətdədirlər. Bu baxımdan Cənub Qaz Dəhlizi məhz Azərbaycanın iqtisadi müstəqilliyinin daha da gücləndirilməsinə dəyərli töhfə verir. Bundan başqa, Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi ona imkan yaradıb ki, Azərbaycan öz təbii qaz yataqlarını inkişaf etdirə bilsin, bu istiqamətdə öz hasilatını, təbii qaz ixrac potensialını artıraraq öz gəlirlərini optimallaşdırsın. Qeyd edim ki, təbii qazın neftdən fərqli olaraq saxlanılması olduqca məşəqqətli və maliyyətlidir. Təbii qaz əsasən yeraltı qaz anbarlarında saxlanılır və bu da böyük vəsaitlər tələb edir. Buna görə təbii qaz yataqlarına investisiya qoyulmadan əvvəl ilk növbədə infrastruktura baxılır. Əgər infrastruktur varsa ondan sonra o yataqlara investisiya qoyuluşu həyata keçirilir. Bu baxımdan Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi Azərbaycanda həm “Şahdəniz-2” layihəsinin həyata keçirilməsi, həm də “Qarabağ”, “Abşeron”, “Ümid” kimi yataqların inkişaf etdirilməsi, gələcəkdə ölkənin digər perspektiv strukturların inkişafı və bu çərçivədə respublikamızın təbii qaz ixrac potensialının genişləndirilməsi baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Bu da təbii olaraq Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafı, iqtisadi artımın daha da sürətləndirilməsi, büdcə daxilolmalarının artırılması, eyni zamanda, ölkəmizə xarici valyuta axınının təmin edilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir”.

E.Axundzadə bildirib ki, Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin formalaşdırıldığı bütün seqmentlərdə əsas payçılardan biridir, eyni zamanda, bu layihənin əsas təməlini meydana gətirən TANAP layihəsində ən çox paya sahib olan ölkədir. Bu da ona əsas verir ki, Azərbaycan hasil etdiyi təbii qazını özünün boru kəmərləri vasitəsilə daşıyaraq bu istiqamətdə əlavə dəyərini artıracaq, iqtisadi dividentlər əldə edəcək. Eyni zamanda, Azərbaycan gələcəkdə üçüncü tərəflərin Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə daşıyacağı həcmlərdən də nəqliyyat gəlirləri əldə edəcək.

“Azərbaycanın 58 faiz paya sahib olduğu TANAP boru kəmərinin ilkin ötürmə gücü 16 milyard kubmetrdir. 2022-ci ildən etibarən TANAP vasitəsilə 16 milyard kubmetr təbii qazın daşınması həyata keçiriləcək. Beləliklə, TANAP-ın 2022-ci ildən sonra hər il 1,5 milyard dollar gəlir gətirəcəyi proqnozlaşdırılır ki, Azərbaycanın bu layihədən gəliri 870 milyon dollar dəyərində olacaq. Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi elə dizayn olunub ki, gələcəkdə onun ötürmə qabiliyyətinin artırılması mümkündür. Bu gün qarşımızda duran əsas məsələlərdən biri də məhz Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin ötürmə qabiliyyətinin artırılması və əhatə dairəsinin genişləndirilməsidir. Qeyd edim ki, Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin birinci mərhələsinin həyata keçirilməsi tarixi bir uğurdur. Gələcəkdə boru kəmərinin ötürmə gücünün artırılması ilə Azərbaycan bu uğuru daha da artıra biləcək, özünün bu istiqamətdə iqtisadi və siyasi dividentlərinin yüksəlməsinə səbəb olacaq. İlkin olaraq Azərbaycan qazı Avropada Yunanıstan, Bolqarıstan və İtaliya bazarları üçün nəzərdə tutulsa da gələcəkdə bir çox ölkəyə Cənub Qaz Dəhlizi, eyni zamanda, TAP boru kəməri vasitəsilə təbii qazın daşınması mümkün ola bilər”, - deyə ekspert qeyd edib.

O bildirib: “Ümumilikdə boru kəmərinin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi öz növbəsində Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini daha da artıracaq, Avropa ölkələri arasında əməkdaşlıq əlaqələrinin daha da güclənməsinə, ölkəmiz üçün bu bazarlarda – xüsusilə də, Cənub-Şərqi Avropa bazarlarında yeni imkanların ortaya çıxmasına töhfə verəcək. Hazırda Azərbaycan həm Gürcüstan, həm də Türkiyə bazarlarında təbii qazın paylanma əməliyyatını da həyata keçirir. Gələcəkdə Azərbaycan Balkan ölkələrində də bu layihələrə daxil ola bilər. Balkan ölkələri hazırda Azərbaycanla bu istiqamətdə əməkdaşlıq etməkdə maraqlıdır. Bununla yanaşı, gələcəkdə mənbə qismində də üçüncü tərəflər bu layihəyə daxil ola bilər. Əsasən də Xəzər ölkələrini biz misal göstərə bilərik. Türkmənistan, Qazaxıstan kimi ölkələrin, digər tərəfdən şərqi Aralıq dənizindən çıxarıla biləcək təbii qazı, əsasən də İsrailin təbii qazı, bu layihə vasitəsilə Avropa bazarlarına daşına bilər. Başqa sözlə, Cənub Qaz Dəhlizi həm mənbə ölkələri üçün, həm də təbii qazı istehlak edən ölkələr üçün əlverişli fürsət yaratmış olur. Nəzərə alsaq ki, məhz bu layihə Azərbaycanın təşəbbüsü ilə ərsəyə gəlib, bu da təbii olaraq Azərbaycanın bu ölkələr nəzdində strateji əhəmiyyətinin daha da artmasına töhfə verəcək”.

Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə Avropa üçün dördüncü enerji dəhlizinin açıldığını deyən E.Axundzadə əlavə edib: “Yəni, Avropa həm yeni mənbə, həm də alternativ marşrut üzərindən təbii qazı qəbul edə biləcək. Bu da, Avropanın enerji təhlükəsizliyinə ikiqat xidmət göstərir. Digər tərəfdən də Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi Avropada karbon emissiyasının azaldılması istiqamətində də çox önəmli bir funksiyanı yerinə yetirir. Bu gün Avropanın əsas strategiyalarından biri 2030-cu ilə qədər karbon emissiyasını 1990-cı illə müqayisədə 55 faiz azaltmaqdır. Təbii olaraq bu layihə öz növbəsində Avropada təmiz enerjiyə keçid strategiyasına kömək edəcək. Bütün bunları dəyərləndirdiyimiz zaman, deyə bilərəm ki, Cənub Qaz Dəhlizi öz növbəsində Azərbaycanın Avropa üçün strateji əhəmiyyətinin daha da artırılmasına dəyərli töhfə verəcək”.