Bakı, 16 noyabr, AZƏRTAC

Azərbaycan Dillər Universitetinin professoru, filologiya elmləri doktoru Nigar Vəliyevanın “Azərbaycanca-ingiliscə-rusca izahlı kommunikasiya terminlər lüğəti” çapdan çıxıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, monoqrafiya müasir qloballaşan dünyada Azərbaycan Respublikasında xarici dillər tədrisinin təkmilləşməsi üçün dilçilik sahəsində mövcud olan kommunikasiya terminlərinin izahını nəzərdə tutur. Kommunikasiya terminləri və onların izahı müxtəlif sistemli dillərə aid olan Azərbaycan, ingilis və rus dillərində verilir.

Nigar Vəliyevanın “Azərbaycanca-ingiliscə-rusca izahlı kommunikasiya terminlər lüğəti” müəllifin 20-ci monoqrafiyasıdır.

Prezident İlham Əliyevin 2013-cü il 9 aprel tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı”, 2018-ci il 1 noyabr tarixli “Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Fərmanı dilçi alimlərimizin qarşısında mühüm vəzifələr qoyur. Professor Nigar Vəliyevanın hazırladığı lüğət bu baxımdan dilçilik elminə, tərcümə sahəsinə dəyərli töhfədir.

Dilçi alimin bu monoqrafiyada gördüyü mühüm işlərdən biri sözlərin mənasının izahı zamanı üç dilin çərçivəsi ilə məhdudlaşmayıb, ingilis dilinin Amerika variantına, fransız, yunan, ispan, italyan və latın dillərinə müraciət etməsidir. Digər tərəfdən isə dilimizdə işlətdiyimiz sözlərin məna çalarlarını və incəliklərini hər üç dildə geniş auditoriyaya çatdırmasıdır. Məsələn, bu gün “ambisiya” sözü yerinə düşdü-düşmədi çox işlədilir. Bu lüğətdə isə həmin sözün məna çalarları, həmçinin latın, ingilis dilinin Amerika variantı, fransız dilləri əsasında diqqətə çatdırılıb. Ambisiya (Lat. “ambition”, şöhrətbazlıq, məğrurluq, qürrə) – ambition (pointed vanity, Am. empleomania, Fr. amour-propre, the overspeed pretensions, a man’s expressiveness of the motives concerning an achievement of the championship, tendency to love of the fame, to get premium or any kind of reward, a honorary position in any kind of activity’s sphere) – амбиция (честолюбие, обостренное самолюбие, самомнение, завышенные претензии, выраженность в личности мотивов достижения первенства, стремление к славе, получению наград, к почетному положению в какой-либо области жизнедеятельности). Yaxud “efemizm” sözündə onun yunan variantı (Gr. “euphemisos” – “eu” – yaxşı, yumşaq tərzdə, “phemi” - danışıram) da diqqətə çatdırılıb. Lüğətdə yer alan əhatəli məlumatlar sözün leksik tutumu və işlək dairəsi haqqında aydın təsəvvür yaradır.

Monoqrafiyanın digər dəyərli cəhəti isə müəllifin müəyyən kommunikasiya terminləri ilə yanaşı, oxucuya hər üç dildə həmin terminlə bağlı ensiklopedik məlumatları çatdırmasıdır. Məsələn, kitabda amerikan kommunikasiya sosiologiyası - american sociology of communication – американская социология коммуникации, Birmingem məktəbi – Birmingham school – бирмингемская школа, Frankfurt məktəbi – Francfurt school – франкфуртская школа qarşılıqlarından sonra bunların nümayəndələri haqqında verilən məlumatlar oxucular üçün çox dəyərli mənbələrdir. Yaxud hamımızın istifadə etdiyimiz auditoriya, diaqnostika və digər sözlərin üç dildə əhatəli təhlili müəllifin hərtərəfli tədqiqat apardığını bir daha təsdiqləyir.

Kitabda yer alan informasiologiya, informasiya, informasiya cəmiyyəti, informasiya cəmiyyətinin nəzəriyyəsi, informasiya marketinqi, informasiya məkanı, informasiya mübadiləsi, informasiya mühiti, informasiya sistemi, informasiya təhlükəsizliyi, informasiya yayılmasının qlobal problemləri, informasiyanın “dördüncü dalğası”, informasiyanın horizontal (üfüqi) ötürülməsi, informasiyanın seçimi, informasiyanın sosial məzmunu, informasiyanın şaquli ötürülməsi terminlərinin hər üç dildə məzmunlu izahı müəllifin yaşadığımız informasiya əsrində aktual məsələləri diqqətdə saxladığını göstərir. Eləcə də kommunikasiya ilə bağlı ani kommunikasiya, audiovizual kommunikasiya, beynəlxalq kommunikasiya, bədii kommunikasiya, bərpa edən kommunikasiya, böhranlı kommunikasiya, eksklüziv kommunikasiya, ekspressiv kommunikasiya, elmi kommunikasiya, etiraz məzmunlu kommunikasiya, fəal kommunikasiya, xarici kommunikasiya(lar), ictimai kommunikasiya, ictimai olmayan kommunikasiya, istehsal kommunikasiyası, koqnitiv kommunikasiya, kompilyativ kommunikasiya, küçə kommunikasiyası və digər terminlərin izahı alimin müstəqil ölkəmizin geniş auditoriyası üçün dəyərli iş gördüyünü təsdiq edir.

Qeyd edək ki, bu kitabda, həmçinin dilçilik (məsələn, deyksis, dil daşıyıcısı, dilin sosial təbiəti), musiqi və incəsənət (bekvokal, çarleston, fan, fri-caz, hit-parad, kollaj) və digər sahələrlə bağlı da müəyyən söz və ifadələrin izahı yer alıb.

Professor Nigar Vəliyeva həm də təcrübəli pedaqoqdur. Elmin sirlərini gənc nəsildən əsirgəməyən alimin hər kitabı onun tələbələri üçün də bir qiymətli mənbədir.

Kitab müəllim və tələbələrə elmi-metodiki kömək məqsədilə yazılıb. Halbuki elmi əsərdən təhsil işçiləri, dil mütəxəssisləri, ali məktəb tələbələri - bakalavr və magistrlər, doktorant və dissertantlar, beynəlxalq münasibətlərin nəzəri əsasları ilə maraqlananlar, ümumiyyətlə, geniş oxucu auditoriyası istifadə edə bilər.

Monoqrafiya linqvokulturologiya, sosiolinqvistika, linqvodidaktika, leksikologiya, müqayisəli tipologiya, pedaqogika, psixologiya, üslubiyyat, praqmatika, məntiq, ölkəşünaslıq sahələri ilə maraqlanan mütəxəssislər, oxucular üçün faydalı mənbə ola bilər.

Nəşrin baş redaktoru AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru, filologiya elmləri doktoru, professor, AMEA-nın həqiqi üzvü Möhsün Nağısoylu, elmi redaktoru AMEA-nın Rəyasət Heyəti yanında Terminologiya Komissiyasının sədr müavini, filologiya elmləri doktoru, professor Sayalı Sadıqovadır.

Professor Nigar Vəliyeva 2011-ci ildən Avropa Linqvistik Cəmiyyətinin üzvüdür. O, bu yaxınlarda Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvlüyünə qəbul edilib. Nigar Vəliyevanın elmi əsərləri ABŞ, Rusiya, Braziliya, Polşa, İspaniya, Rumıniya, Fransa, Gürcüstan və Kanadada, habelə ölkəmizin bir sıra nüfuzlu beynəlxalq elmi-nəzəri-metodik jurnallarında çap edilib.