RƏSMİ XRONİKA
RUMINİYA PREZİDENTİ TRAYAN BESESKUNUN AZƏRBAYCAN TELEVİZİYASINA MÜSAHİBƏSİ
Oktyabrın 12-də Rumıniya Prezidenti Trayan Besesku “Ulduz” dövlət iqamətgahında Azərbaycan Televiziyasına müsahibə vermişdir.
-Rumıniya prezidentlərinin Azərbaycana səfərləri yaxşı bir ənənəyə çevrilib. İki ölkə arasında belə yaxşı münasibətlərin əsasını nə təşkil edir?
-İlk növbədə, bizim birgə maraqlarımız var. Biz Qara dəniz və Xəzər dənizi regionlarında təhlükəsizliyin təmin edilməsində maraqlıyıq. Çox istəyirik ki, ölkəniz NATO-ya və Avropa İttifaqına daha yaxın olsun. Eyni zamanda, insanlarımızın təhlükəsizliyi üçün dondurulmuş münaqişələrin həllində də maraqlıyıq. Mən Dnestryanı bölgədəki, Dağlıq Qarabağ, Abxaziya və Serbiyadakı münaqişələri nəzərdə tuturam. Eyni zamanda, biz maraqlıyıq ki, vətəndaşlarımız Qara dəniz və Xəzər dənizi regionlarında təhlükəsiz hərəkət edə bilsinlər.
-Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə Rumıniyanın münasibəti necədir? Rumıniya beynəlxalq təşkilatlarda Azərbaycanı dəstəkləyirmi?
-Rumıniya bir ölkənin digər ölkəyə qarşı olmasını müdafiə etmir. Amma bəzi prinsiplər var ki, biz onlara əməl olunmasını vacib şərtlərdən sayırıq. Söhbət ərazi bütövlüyü və sərhədlərin toxunulmazlığı kimi məsələlərdən gedir. Mən hesab edirəm ki, məsələnin həllini tapmasında bu prinsipləri kənara qoymaq olmaz. Mən münaqişənin həlli üçün onun başlanma səbəblərinin də araşdırılmasını vacib şərtlərdən sayıram. Bizdə məlumatlar var ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin kökləri digər münaqişələrdən, məsələn, Kosovodakı, Serbiyadakı vəziyyətdən fərqlidir. Ona görə bu məsələdə münaqişənin köklərinin araşdırılması məqamı da xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
-Siz Azərbaycanı öz müttəfiqiniz hesab edirsinizmi?
-Bəli, Azərbaycan Qara dəniz və Xəzər dənizi regionlarında Rumıniyanın ən yaxşı tərəfdaşıdır. Bu tərəfdaşlığın nəticəsidir ki, Rumıniya bu ərazidə digər ölkələrin də Avropa İttifaqına inteqrasiyasını dəstəkləyir. Deməliyəm ki, bölgədəki ölkələrin hamısı demokratikləşməyənə və Avratlantik məkana inteqrasiya etməyənə qədər burada tam sülhə nail olmaq qeyri-mümkündür.
-Rumıniya GUAM-ın üzvü olmağı planlaşdırırmı?
-2007-ci ilin yanvarında biz Avropa İttifaqının həqiqi üzvü olandan sonra GUAM-la bağlı mövqeyimizi nəzərdən keçirəcəyik. Hazırda isə ekspertlərimiz bu sahədə vəziyyətin araşdırılması və öyrənilməsi üçün işləyirlər. Həmin araşdırmalar müsbət nəticə versə, yəni biz əmin olsaq ki, GUAM-a üzvlük ölkələrimiz və vətəndaşlarımız üçün vacibdir, onda Rumıniya GUAM-a üzv olacaqdır.
-Bir qədər əvvəl Rumıniya Xəzər neftinin Avropaya nəqli üçün öz planını təklif edirdi. Bu plan gündəlikdə qalırmı?
-Bəli, bu məsələ barədə də müzakirələr aparılıbdır. Hətta Prezident İlham Əliyevlə görüşdə də bu məsələlər barədə ətraflı müzakirələr etmişik. Bizim mütəxəssislər bu istiqamətdə işlərin sürətləndirilməsinin mümkünlüyünü araşdıracaqlar. Çünki biz bu layihələrdə xüsusilə maraqlıyıq.
-Siz Avropa İttifaqının üzvüsünüz. Bu üzvlükdən nə gözləyirsiniz və sizcə Rumıniya “Yeni qonşuluq siyasəti” proqramı çərçivəsində konkret olaraq Azərbaycan üçün nə edə bilər?
- Avropa İttifaqına üzvlüyümüz Rumıniyanın ümumi vəziyyətinə heç bir təsir göstərmir. Lakin üzvlük bizə imkan yaradır ki, inkişafa və tam təhlükəsizliyə təminat alaq. Onu da deməliyəm ki, bütün bunlar həm də bizim milli inkişafımızın səviyyəsindən asılıdır. Avropa İttifaqına və NATO-ya üzvlüyümüz Azərbaycanla və digər dövlətlərlə münasibətlərimizdə özünün müsbət təsirini göstərəcəkdir. Çünki biz onların hər birinin bu qurumlara inteqrasiyasını reallığa çevirməyə çalışacağıq.
- Sizcə, Avropa İttifaqı Cənubi Qafqazda təcavüzkar separatizmin aradan qaldırılmasına necə təsir göstərə bilər?
- Bildiyiniz kimi, Avropa İttifaqı hazırkı danışıqların formatını dəstəkləyir. Belə görünür ki, dəyişikliklər gözlənilir. Çünki Cənubi Qafqaz bölgəsində münaqişələrin həlli istiqamətində uzun müddətdir ki, nailiyyət əldə olunmayıbdır. Amma bu da mühüm şərtdir ki, münaqişənin həlli üçün beynəlxalq normalara əməl olunmasının vacibliyini münaqişə tərəfləri də anlayırlar. Təbii ki, bu iki prinsip - ərazi bütövlüyü və sərhədlərin toxunulmazlığına əməl edilməsi şərti ilə olmalıdır.
- “Dondurulmuş münaqişələr” məsələsinin Avropa Parlamentində və Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində müzakirəyə çıxarılması mümkündürmü?
- Şübhəsiz ki, mümkündür. Lakin hazırda dondurulmuş münaqişələr məsələsi BMT-də qaldırılır. Məsələnin həllində də ən güclü beynəlxalq qurum BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasıdır. Öz növbəmizdə, biz də ümidvarıq ki, bu münaqişə beynəlxalq normalar çərçivəsində öz həllini tapacaqdır.
- Siz Qərb-Şərq nəqliyyat dəhlizinin fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz və onun perspektivini necə görürsünüz?
-Bu, neft və qaz hasilatının həcmindən asılı olan məsələdir. Sirr deyil ki, Azərbaycan qarşıdakı 5-10 ildə Xəzərdə neft və qaz hasilatını iki, 2030-cu ilədək isə üç dəfə artıracaqdır. Neft və qazın nəqli üçün hazırkı infrastruktur tələblərə cavab vermir və bunu nəzərə alıb gələcəkdə yeni infrastrukturun yaradılması vacibdir. Bu da o deməkdir ki, bölgədə enerji resursları artdıqca, layihə daha da reallığa çevriləcəkdir. Biz nəqliyyat infrastrukturunu da nəzərə almalıyıq. Eyni zamanda, Rumıniyanın cəlb olunduğu TRASEKA layihəsində də bu dəyişikliklər şamil edilməlidir. Asiyadan Avropaya yol qısaldılmalıdır. Qlobal nəqliyyat probleminin həllində isə Azərbaycan və Gürcüstan mühim rol oynayır.
-Siz Qara Dəniz Xartiyasının hazırlanmasını təklif etmisiniz. Sizcə, bu Xartiyada hansı prinsiplər aparıcı olmalıdır?
-Avropa üçün vacib olan birinci məsələ Qara dəniz hövzəsində xalqların təhlükəsizliyini təmin etmək və sülhə nail olmaqdır. Əsas məqsədlər sırasında Qara dəniz və Xəzər dənizi bölgələrində demokratiyanı inkişaf etdirmək, insan haqlarının təmin olunmasına şərait yaratmaqdır. Eyni zamanda, bölgənin ümumi inkişafı da vacib şərtlərdəndir. Avropa İttifaqı da yalnız bu reallıqlara əsaslanır və biz bu bölgəni həmin prinsiplər əsasında qurmalıyıq. Şübhəsiz ki, bu, uzun bir yoldur. Biz bu yolu başlamasaq, sona çata bilmərik.
-Balkan yarımadası həmişə Avropanın narahat bölgəsi olubdur. İndi bu region necə görünür və bugünkü mövqelərdən Balkan ölkələrinin inkişaf perspektivinə baxışınız necədir?
-Balkan yarımadasının perspektivi aydındır. Hazırda Xorvatiyanın Avropa İttifaqına üzv olması üçün danışıqlar aparılır. Makedoniya Avropa İttifaqına üzvlüyünə namizəd statusunu almışdır. Hesab edirəm ki, Beynəlxalq Məhkəmədə aparılan proses başa çatandan sonra Serbiya da həmin statusu ala biləcəkdir. Bosniya-Herseqovina da artıq danışıqların əsas mərhələsinə başlayıb və çox güman ki, bu yaxınlarda Aİ üzvlüyünə namizəd statusu alacaqdır. Hazırda onların nə vaxt tam üzv olacağını demək çətindir. Yalnız Xorvatiyanın tam üzvlüyü barədə fikir söyləmək olar, o da yalnız bir neçə ildən sonra baş tuta bilər. Amma onu da deyim ki, Balkan ölkələri olmadan, Avropa İttifaqı nə tam, nə də təhlükəsizdir.
-Azərbaycana səfərinizin nəticələrini necə qiymətləndirirsiniz?
-Bir-birinə hörmət edən iki prezident arasında çox gözəl görüş idi. Bu səfər Azərbaycan-Rumıniya əlaqələrinin daha da genişlənməsinə şərait yaradıbdır. Bütün bunların baş tutması isə, əsasən, Azərbaycan tərəfindən asılıdır. Çünki Rumıniya bu tərəfdaşlıqda xüsusilə maraqlıdır.