Bakı, 26 aprel, AZƏRTAC

Hər bir xalqda olduğu kimi, Azərbaycan xalqının da elitasının formalaşması uzun tarixi dövrü əhatə edir. Əsl ziyalıları ərsəyə gətirmək, müasir inkişafın tələblərinə cavab verən, xalqın dünyada tanınmasına ürəkdən çalışan milli elitanı qurub yaşatmaq heç də asan iş deyil. Bu yöndə Azərbaycanın bir sıra görkəmli şəxsiyyətləri tarix boyunca böyük əmək sərf ediblər. Müasir dövrümüzün dahisi ümummilli lider Heydər Əliyev bəzi ideoloji çətinliklərə baxmayaraq, hələ Sovet dövründən etibarən Azərbaycan xalqının önəmli ziyalılarının yetişdirilməsinə xüsusi diqqət yetirməyə başlamışdı. Ulu Öndər deyirdi: “Görkəmli şəxsiyyətlər xalqımızın zəkasını, elmini, mədəniyyətini, mənəviyyatını dünyaya nümayiş etdirirlər”.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Elm Tarixi İnstitutunun direktoru, tarix elmləri doktoru Məryəm Seyidbəylinin “Ümummilli lider Heydər Əliyevin milli elitamızın formalaşmasında rolu” sərlövhəli məqaləsində Ulu Öndərin bu sahədəki əvəzolunmaz xidmətlərindən bəhs olunur. AZƏRTAC həmin məqaləni təqdim edir:

Zəruri resurs potensialına malik olan siyasi elita dövlət idarəçiliyinin əsas vəsiləsidir, o, daxilən tezbirləşən sosial qrup olub siyasət sahəsində mühüm strateji qərarlar qəbul edir. Hakim elitanı bir qrup kimi xüsusi dəyərlər, onun üzvləri və sektorlarının münasibətlərini tənzimləyən normalar birləşdirir. Hakimiyyət və dövlət, ölkənin və dünyanın inkişafı, ictimai problemlər, xalq və onun dövlətin idarəçiliyində iştirakı barədə elitanın öz fikri və təsəvvürləri vardır.

Qeyd etmək lazımdır ki, elmi idarə etmək yüksək intellekt, bilik, bacarıq və erudisiya tələb edir. Bütün bu keyfiyyətləri özündə daşıyan görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi olduğu dövrdə, XX əsrin 70-80-ci illərində Elmlər Akademiyasının alimlərinin fəaliyyəti dünya elmi ictimaiyyəti tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. İqtisadiyyat və elm sahəsində nailiyyətlərinə görə Azərbaycan Elmlər Akademiyası “Xalqlar Dostluğu” ordeninə layiq görülmüşdü. Bu yüksək mükafatı 1975-ci ildə Ümummilli Lider şəxsən özü təqdim edib. Onun Azərbaycan elminə qayğısı sayəsində Elmlər Akademiyasının elmi elitası formalaşıb və dünya elmində yerini tapıb.

Ulu Öndər xalqın elmi-intellektual potensialının möhkəmləndirilməsinə daim diqqət yetirirdi. Tam əminliklə demək olar ki, 1969-cu ildə respublikada hakimiyyətə gəldikdən sonra müdrik siyasi rəhbər Heydər Əliyev Azərbaycanda güclü ziyalı təbəqənin, yeni milli elitanın qurulması məsələsinə xüsusi diqqət yetirib.

Sovet dövründə Azərbaycanın sürətli inkişafı bilavasitə Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Bunu təsdiqləmək üçün onun rəhbərliyi dövründə ölkənin həyatının bütün sahələrdə inkişafını əyani əks etdirən statistik məlumatlarla tanış olmaq kifayətdir.

1970-1980-ci illərdə Heydər Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə hər il azərbaycanlı gənclər ölkənin nüfuzlu ali məktəbələrinə təhsil almaq üçün göndərilirdi. Ulu Öndər azərbaycanlı gənclərin təhsil almaları üçün əlavə yerlər alır və sovet dövründə Rusiyanın ali məktəblərində təhsil alan gənclərimizin sayı artırdı. Əgər 1965-1966-cı tədris ilində təhsil almaq üçün 60 gənc göndərilmişdisə, 1976-cı ildə bu göstərici təxminən 11 dəfə artaraq 653-ə çatmışdı. Bu sahədə artım sonrakı illərdə də davam edib. Əgər 1970-ci ilədək təhsil almaq üçün respublikadan kənara göndərilənlər arasında azərbaycanlılar yalnız 40 faiz təşkil edirdisə, 1976-cı ildə Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində bu rəqəm 85 faizə, 1977-ci ildə 92 faizə, 1980-ci ilin əvvəlində 97,6 faizə çatmışdı.

Ümummilli Lider Azərbaycanı ölkə elminin mərkəzlərindən birinə çevirmək məqsədilə elmi-tədqiqat institutlarının, elmi işçilərin sayının artırılmasına çalışır və onlara qayğı göstərirdi. Bu sahədə onun fəaliyyəti kifayət qədər uğurlu idi. Əgər 1969-cu ildə Azərbaycanda fəaliyyət göstərən 89 elmi-tədqiqat institutunda, digər layihə müəssisələri və problem laboratoriyalarında 12.850 elmi işçi, o cümlədən 55 akademik və müxbir üzv, 329 elmlər doktoru və üç min elmlər namizədi var idisə, 1978-ci ildə elmi-tədqiqat, layihə və sahə institutlarının sayı 118-ə, elmi işçilərin sayı 21407 nəfərə, akademik və müxbir üzvlər 100 nəfərə, elmlər doktorları 853, elmlər namizədlərinin sayı 7594 nəfərə çatmışdı.

Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin səyləri nəticəsində Azərbaycanda elmi işçilərin sayı artır, alimlərin hazırlanmasına xüsusi diqqət verilirdi. 1970-1980-ci illərdə respublikamızda 258 elmlər doktoru, 2677 elmlər namizədi hazırlanmışdı. Respublika Elmlər Akademiyasının 56 həqiqi üzvü və 71 müxbir üzvü var idi. 123 elmi idarə və 17 ali məktəbin kafedralarında 22 min elmi əməkdaş, o cümlədən 900-dən çox elmlər doktoru və səkkiz mindən çox elmlər namizədi çalışırdı.

Statistik məlumatlardan göründüyü kimi, məhz ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi ilə respublikada nəhəng quruculuq işləri geniş vüsət almışdı. Həmin illərdə təhsil almış gənclər ölkədə yaradıcılıq işlərində fəal və yaxından iştirak etmişlər. Gənclərin SSRİ-nin müxtəlif ali tədris müəssisələrində təhsil alması nəticəsində respublika yüksək ixtisaslı mütəxəssislərlə təmin olunmuş və sənaye, elm və mədəniyyətin müxtəlif sahələrində qabaqcıl mövqeyə çıxmışdır.

Azərbaycana rəhbərlik etdiyi 1969-1982-ci illərdə ulu öndər Heydər Əliyev məsələni çox qəti şəkildə qoyurdu. O, dəfələrlə vurğulayırdı ki, Moskva Dövlət Universitetində təhsil alan ziyalılarımızın sayını durmadan çoxaltmalıyıq, çünki burada təhsilin səviyyəsi daha yüksəkdir. Digər tərəfdən, burada elə ixtisaslar var ki, Bakı Dövlət Universitetində bu ixtisaslar yoxdur.

Həmin gənclər bu gün Azərbaycan elitasını təşkil edirlər.

1980-ci illərin sonunda Azərbaycan ziyalılarının düşüncəsində milli ideya anlayışı formalaşırdı. Bu dövrü Azərbaycan xalqının siyasi dirçəliş dövrü adlandırmaq olar. Çünki 1969-cu ildə hakimiyyət sükanını qəbul edən Ulu Öndər ictimai şüurun, milli mənlik şüurunun formalaşmasının yeni mərhələsinin əsasını qoymuşdu. 1987-ci ilin sonu 1988-ci ilin əvvəllərində xalq hərəkatının genişlənməsi və 20 Yanvar hadisəsindən sonra xalqın düşüncəsində müstəqil dövlət qurmaq ideyası dərin kök salmağa başlamışdı. Bu ideyanın ətrafında Moskvada yaşayan Azərbaycan elitası, mərkəzində isə Heydər Əliyev dururdu.

SSRİ-nin dağılmasından sonra elitanın malik olduğu mürəkkəb strukturu dezinteqrasiya dövrünü keçirib. Perspektivli alimlərin bir çoxu elmdən uzaqlaşaraq biznes sahəsini seçib, digərləri isə xaricə mühacirət ediblər. Bu kontekstdə, demək olar ki, yeni siyasi elita sovet elitası əsasında deyil, postsovet elita qruplarının bazası əsasında formalaşıb, Sovet elitasının “ruhu” yeni elitanın məzmun elementi kimi uzun müddət davam edib.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərlik etdiyi dövr minilliklər boyu davam edən dövlətçilik tariximizin şanlı səhifəsidir. Onun uzaqgörən siyasəti nəticəsində Azərbaycan elmi, təhsili, mədəniyyəti, iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf edib, xalqın mənəvi yaddaşı canlanıb. Beləliklə də, bu dövr tariximizə Azərbaycanda intellektual potensialın güclənməsi dövrü kimi daxil olub.

Böyük rəhbər Heydər Əliyevin siyasi iradəsi sayəsində peşəkar kadr kimi formalaşan gənclərin bir hissəsi vətənə qayıtmayaraq postsovet respublikalarında Azərbaycanın intellektual bazasını təşkil edib. Bu gün onların çoxu Rusiya Federasiyasının və Müstəqil Dövlətlər Birliyinə daxil olan digər respublikaların elmi və yaradıcı elitasında yer alır. Bizim qənaətimizə görə, bugünkü milli elitamızın çoxsaylı və perspektiv hissəsini sovet dövründə formalaşmış və ixtisaslaşmış ziyalılarımız təşkil edirlər.

Ötən əsrin 70-ci illərində Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə SSRİ-nin qabaqcıl təhsil müəssisələrinə göndərilən azərbaycanlı tələbələrin müəyyən bir qismi bu gün müstəqil Azərbaycan Respublikasının siyasi-ictimai həyatında mühüm rol oynayır. Azərbaycanda yaşayan və fəaliyyət göstərən bu ziyalılarımız mədəniyyət və incəsənət, elm, təhsil və bir sıra digər sahələrdə mühüm nailiyyətlər əldə ediblər. Bu nailiyyətlərin memarı ümummilli lider Heydər Əliyevdir.

Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra mürəkkəb siyasi-ictimai proseslərlə üz-üzə qaldı. Daxili siyasi-iqtisadi problemlər, Qarabağda gedən müharibə ölkənin müstəqillik taleyini sual altına alırdı. Belə bir şəraitdə Azərbaycanın bir qrup ziyalısı Naxçıvanda fəaliyyətini davam etdirən Heydər Əliyevə müraciət ünvanladı. Ziya Bünyadov, Fərəməz Maqsudov, Ömər Eldarov, Kərim Kərimov və başqalarının imzaladıqları müraciətdə Azərbaycanın düşdüyü çətin vəziyyətdən qurtulması üçün yeganə çıxış yolunun Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı olduğu vurğulanırdı. Bu müraciətdə ilk dəfə müstəqil Azərbaycanın ziyalı elitası xalqımızın adından çıxış edərək təkidlə Ulu Öndəri yenidən Azərbaycanın siyasi arenasına qayıtmağa çağırırdı: “Hörmətli Heydər bəy! Siz mövcud vəziyyətdə bu çətin, məsuliyyətli işi öz üzərinizə götürə biləcək yeganə insansınız. İllər ərzində əldə etdiyiniz, dövlət quruculuğu sahəsindəki təcrübənizə əsaslanaraq Azərbaycanda böyük, güclü və qısa müddətdə geniş xalq kütlələrini əhatə edə biləcək nüfuzlu partiya qura bilərsiniz. Buna görə də, Azərbaycanın, demək olar ki, bütün regionlarında keçirilmiş ictimai sorğunun nəticələrinə, vətəndaşların bizim təşkilat komitəsinə ünvanladıqları şifahi və yazılı təkliflərə əsaslanaraq belə qənaətə gəlmişik ki, bu gün yaratmaq istədiyimiz Yeni Azərbaycan Partiyasına rəhbərlik edə biləcək yeganə mütləq lidersiniz. Siz bütün çətinliklərə baxmayaraq, öz şəxsi nüfuzunuz və uzaqgörən diplomatik təcrübəniz sayəsində bu gün siyasi, iqtisadi, hərbi və mənəvi blokadada olan Naxçıvan Muxtar Respublikasını qoruyur və idarə edirsiniz. Biz istəyirik ki, Siz bu işləri bütün Azərbaycan üçün edəsiniz.

Heydər bəy! Bizim bu müraciətimizə böyük sevinc hissi ilə minlərlə Azərbaycan vətəndaşı qoşulmağa hazırdır. Hələlik isə ziyalı qrup adından ilk addım atırıq. Biz həm öz adımızdan, həm də respublikanın çoxminlik əhalisi adından Sizdən xahiş edirik ki, yeni yaradılan Yeni Azərbaycan Partiyasına rəhbərlik edəsiniz. Azərbaycan Sizin sözünüzü və son qərarınızı gözləyir”.

Ümummilli lider cavab məktubunda ziyalıların bu narahatlığının əsaslı olduğunu vurğulayaraq Azərbaycanın yalnız peşəkar kadrlar tərəfindən idarə olunmasının böyük əhəmiyyət daşıdığını qeyd edirdi: “Xalqın çətin vəziyyətdə olduğunu görürəm, respublika rəhbərləri xalqa, dövlətə xəyanət edir. Ziyalılarımız - xalqın layiqli oğulları ayağa qalxsalar da, onları əzirlər. Mən belə qənaətə gəlirəm ki, bu ağır şəraitdə mənim səsim onlara dəstək ola bilər və beləliklə, xalqımızı, mənəviyyatımızı qoruya bilərik.

Azərbaycanın bu günü, gələcək taleyinə görə narahat olan insanlar mənə müraciət etmişlər. Onlardan bəziləri yanıma gəlmiş, bəziləri şifahi, 91 nəfər ziyalımız isə heç bir təzyiqdən, heç nədən çəkinməyərək mənə yazılı şəkildə müraciət ünvanlamışlar”.

Belə bir şəraitdə bütün həyatını Azərbaycanın müstəqil dövlət quruculuğuna həsr etmiş Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı ölkənin yeni inkişaf dövrünün əsasını qoydu. Böyük xilaskarın müdrik siyasəti nəticəsində ölkədə taleyüklü dəyişikliklərin əsası qoyuldu, Azərbaycan xaos və böhrandan qurtuldu.

Hər bir xalqın özünəməxsus milli ideologiyası vardır və müstəqil Azərbaycan Respublikasının milli ideologiyası - azərbaycançılıq ideologiyasıdır. Bu gün Azərbaycan elitası müdrik siyasi rəhbər Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulmuş azərbaycançılıq ideologiyası ətrafında formalaşır. Məhz görkəmli ictimai-siyasi xadim Heydər Əliyev bütün ictimaiyyəti birləşdirmək məqsədini daşıyan azərbaycançılıq ideologiyasının nəzəri əsaslarının inkişafını təşviq edib.

Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev bu gün Heydər Əliyev siyasətini uğurla davam etdirərək milli elitamızın inkişafına dövlət səviyyəsində diqqət və qayğısını əsirgəmir.

Dövlətimizin başçısı həyata keçirdiyi tədbirlərlə, gördüyü işlərlə xalqın etimadını qazanıb, dövlətin idarə olunmasının bütün məsuliyyətini öz üzərində daşımağın layiqliyini sübut edib və ulu öndər Heydər Əliyevin etimadını doğruldub. Bu gün əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş, ciddi elmi prinsiplərə əsaslanan çoxşaxəli inkişaf strategiyası inamla davam etdirilir, müstəqil Azərbaycan Respublikası bütün əhəmiyyətli sahələrdə böyük uğurlara imza atır. Ölkə Prezidentinin yürütdüyü məqsədyönlü siyasət nəticəsində Azərbaycanın həyatında yeni bir intibah dövrü başlanıb, siyasi, iqtisadi və hərbi qüdrətimiz artıb, ölkəmiz Cənubi Qafqaz regionunun lider dövlətinə çevrilib.

Hələ 2003-cü ildə ilk dəfə dövlət başçısı olmaq etimadını qazanan İlham Əliyev andiçmə mərasimdə demişdi: “Mən yüksək kürsüdən Heydər Əliyevə müraciət edərək söz verirəm: Əsərin olan müasir Azərbaycanı çiçəkləndirəcəyik, Sizin yolunuzla yeni qələbələrə doğru gedəcəyik”. Bu gün İlham Əliyev proqressiv islahatlar reallaşdırmaqla hər bir azərbaycanlının layiqli Prezidenti olduğunu sübuta yetirir.