Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

SİYASƏT

İran Prezidentinin Ermənistana səfəri və Yerevanın doğrulmayan ümidləri

İran Prezidentinin Ermənistana səfəri və Yerevanın doğrulmayan ümidləri

Tehran, 16 yanvar, AZƏRTAC

Ermənistanın bəzi mətbuat orqanları İran Prezidentinin Yerevana səfərini elə təqdim etdi ki, sanki bu ölkənin düşdüyü siyasi və iqtisadi böhranın əsas təqsirkarı İrandır. “News arm”, “Armenia Report” saytları, Tehranda yaşayan erməni əsilli politoloq və bloqqerlər Prezident Həsən Ruhaninin qondarma soyqırımı abidəsini ziyarət etməməsini tənqid edərək bu səfərin Ermənistan üçün heç bir iqtisadi faydasının olmadığını nəzərə çatdırırlar.

Bəli, erməni saytları və siyasi müşahidəçiləri haqlıdırlar. İran Prezidentinin Ermənistana rəsmi səfəri doğrudan da tərəflər üçün faydasız oldu. Lakin buna görə İran dövlətini və onun Prezidentini günahlandırmaq ən azından siyasi savadsızlıq və naşılıqdır. Axı İran günahkar deyil ki, Ermənistan işğalçılıq siyasəti yürüdərək özünü təcrid olunmuş vəziyyətə salıb.

Vaxtilə mənzərə tam başqa cür idi. Ermənistan mətbuatı tez-tez İrandan Ermənistana dəmir yolunun çəkiləcəyinə toxunaraq, guya əməkdaşlığın yüksək səviyyədə olmasını ictimaiyyətin gözünə soxurdu. Lakin vəziyyət heç də mətbuatın təqdim etdiyi kimi deyil. Hələ seçkilər ərəfəsində Serj Sarkisyan bəyan etmişdi ki, dəmir yolu 2008-ci ildə tikiləcək. Lakin ötən 7 ildə bu istiqamətdə heç bir iş görülməyib və bu, təsadüfi deyil. Sarkisyanın bəyanatına cavab olaraq o vaxt Rusiya “Dəmir Yolları” şirkətinin prezidenti olan Vladimir Yakunin bildirdi ki, “İrandan Ermənistana dəmir yolunun çəkilməsi səmərəsiz və perspektivsiz işdir”. V.Yakuninin bu məsələyə münasibət bildirməsi təəccüblü deyil. Ona görə ki, Ermənistanın dəmir yolları Rusiyaya satıldığından iki ölkə arasında dəmir yolunun çəkilməsi qərarı Yerevanda yox, Moskvada verilə bilər. Digər tərəfdən, Ermənistan Rusiya ilə ümumi sərhədə malik deyil və dənizlərə çıxışı yoxdur. Rusiya diqqəti daha səmərəli olan Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinə və onun əsasını təşkil edən Qəzvin-Rəşt-Astara (İran)-Astara (Azərbaycan) dəmir yolunun çəkilməsinə yönəldib. Çünki bu yol Azərbaycan dəmir yolları vasitəsilə Rusiyaya, oradan isə Avropaya uzanacaq.

İran-Ermənistan dəmir yolunun çəkilişi iqtisadi baxımdan da əlverişli deyil. Ermənistanın ixrac potensialı sıfır səviyyəsindədir. Bu ölkə İran malları üçün bazar olsa da, böyük və gəlirli bazar hesab edilə bilməz. Ermənistanda iqtisadi vəziyyət bərbad haldadır, əhalinin alıcılıq qabiliyyəti həddən artıq aşağıdır. Digər tərəfdən, bu ölkədəki strateji sahələr başqa dövlətlərin əlindədir. Yəni, orada sərmayə yatırılacaq sahə qalmayıb. İran tacirlərinin Yerevanda mağaza açmasını isə geniş ticarət əlaqələrinin mövcudluğu kimi qələmə vermək sadəlövhlükdən başqa bir şey deyil. Belə mağazalardan Bakıda yüzlərlədir. Onu da qeyd edək ki, İranın qeyri-neft sektorunda ixracın əsasını təşkil edən mallar (subtropik meyvələr, püstə, badam, qoz, yer fındığı, düyü, xurma və s.) dad və keyfiyyət baxımdan yüksək səviyyəli olduğu üçün qiymətləri bahadır. Ermənistanda isə yoxsulluq hökm sürdüyü üçün əhalinin belə malları almaq imkanı məhduddur. Onlar daha çox zəruri ərzaq malları almağa üstünlük verirlər.

Bu günlərdə “Theiranproject.com” saytı İranın ixrac potensialı haqqında məqalə yayıb. İranın Baş Dövlət Gömrük İdarəsinin məlumatına görə, 2016-cı ilin 9 ayı ərzində İrandan məhsul idxal edən ölkələr arasında birinci yerdə İtaliya dayanır. Bu ölkə İrandan 464 milyon 276 min 573 dollar məbləğində məhsul idxal edib. İkinci yerdə isə Azərbaycandır. Ölkəmiz 9 ay ərzində İrandan 302 milyon 128 min 355 dollar həcmində məhsul idxal edib. Almaniya və İspaniyadan sonra 5-ci yerdə Ermənistandır. Bu ölkə İrandan cəmi 160 milyondan bir qədər artıq məhsul idxal edib. Halbuki əvvəlki illərdə İrandan məhsul idxalına görə Ermənistan İtaliyadan sonra ikinci yerdə idi. Bu vəziyyət Ermənistan iqtisadiyyatının dərin böhran içində olduğunu göstərməklə yanaşı, əhalisinin alıcılıq qabiliyyətinin də olmadığını ortaya qoyur.

Səfər çərçivəsində İrandan Ermənistana ikinci qaz kəmərinin çəkilişi məsələsinə toxunulub.

Sanksiyaların ləğvindən sonra böyük qaz potensialına malik olan İran Avropaya qaz ixrac etmək niyyətindədir. Bu barədə artıq bir sıra Avropa şirkətləri ilə danışıqlar aparılıb. Enerji idxalını şaxələndirmək istəyən Avropa Rusiya və Azərbaycanla yanaşı, İran qazının alıcısı qismində çıxış edir. Yerevan bu məqamdan istifadə edərək çalışır ki, İran öz qazını dünya bazarına Ermənistan ərazisindən keçməklə çıxarsın. Belə olan halda Ermənistan tranzit gəlir əldə etməklə bərabər siyasi təhlükəsizliyini təmin edəcək. Əgər qaz kəməri Ermənistan ərazisindən keçsə, onda İran məcburiyyət qarşısında qalıb Ermənistanı müdafiə etməli olacaq. Yəni, qaz kəmərinə xətər toxunmasını istəməyən rəsmi Tehran Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində Yerevanın işğalçılıq siyasətini dəstəkləmək məcburiyyətində qalacaq. Azərbaycan öz torpaqlarını azad etmək istəsə, İran Ermənistanın tərəfində olacaq.

Ermənistanın bu siyasi planı nə qədər realdır? Bu sualı cavablandırmaq üçün bəzi paralellər aparmaq lazımdır.

Azərbaycan da İran kimi neft ixrac edən ölkədir və bazardakı qiymətlərin dəyişməsi onun iqtisadiyyatına təsir edir. Lakin bu məsələ ilə əlaqədar panikaya qapanmaq düzgün deyil. Azərbaycan 1994-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin səyi nəticəsində Qərbin iri neft şirkətləri ilə “Əsrin müqaviləsi”ni imzaladıqdan sonra karbohidrogen ehtiyatlarının nəqli üçün geniş infrastruktur yaradıb. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri bu gün Azərbaycan neftinin və qazının Avropaya daşınmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Bundan başqa, Trans-Anadolu (TANAP) qaz kəmərinin çəkilməsi işləri də sürətlə həyata keçirilir. Bu kəmərlə 2018-ci ildən başlayaraq Azərbaycan Avropaya 16 milyon kubmetr qaz ixrac edəcək.

Azərbaycanın bu cür infrastruktura malik olması və son dövrlər rəsmi Bakı ilə Tehran arasındakı əlaqələrin yüksələn xətlə inkişafı postsanksiya dövründə iki dost dövlətin daha yaxından əməkdaşlığını zərurətə çevirir. Bu əməkdaşlığı şərtləndirən əsas amil ondan ibarətdir ki, Azərbaycan rəsmi Tehrana neft və qazını Avropaya ixrac etməsi üçün öz infrastrukturundan istifadə etməyi təklif edir. Bu təklifi Azərbaycanın energetika naziri Natiq Əliyev 2015-ci il noyabr ayının 23-də Tehranda keçirilən Qaz İxrac edən Ölkələrin Forumunun Zirvə görüşündə irəli sürüb. Lakin hələ avqust ayında Vyanada sanksiyaların aradan qaldırılması istiqamətində danışıqların aparıldığı zaman İranın Qaz İxracatı Şirkətinin beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri Əzizullah Ramazani İran qazının TANAP vasitəsilə Avropaya nəql edilə biləcəyi ehtimalını irəli sürmüşdü. Həmin şirkətin rəhbəri Əlirza Kamali isə bəyan etmişdi ki, qazın Avropaya nəqli üçün min kilometrlərlə kəmər çəkmək iqtisadi baxımdan sərfəli deyil.

Əgər İranın indiki iqtisadi vəziyyətinə və perspektivlərinə baxsaq, Ə.Kamalinin haqlı olduğunu görərik. Hazırda iqtisadiyyatının əsas hissəsi neftdən asılı olan İranın neftin qiymətinin düşməsi ilə əlaqədar vəziyyəti o qədər də qənaətbəxş deyil. Uzun müddət ədalətli olmayan beynəlxalq sanksiyalar altında yaşayan İranın neft-qaz sahəsinə yeni texnologiyalar və sərmayələr lazımdır. Digər tərəfdən, yeni kəmərin keçəcəyi ehtimal edilən regionlardakı siyasi kataklizmlər və silahlı münaqişələr İranı ciddi düşünməyə vadar edir. Rəsmi Tehranın münaqişələrin səngiməsini və neftin qiymətinin nə vaxtsa yüksələcəyini gözləməyə vaxtı yoxdur. Odur ki, İran üçün ən real variant karbohidrogen ehtiyatlarını Azərbaycanın yaratdığı infrastrukturla Avropaya nəql etməsidir. İranın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Möhsün Pakayin də bu fikri təsdiqləyərək deyib ki, İran qazının TANAP vasitəsi ilə Avropaya nəqli daha səmərəlidir. Belə olan təqdirdə Ermənistanın siyasi planının real olmadığı özünü bütün çılpaqlığı ilə büruzə verir.

Beləliklə, İran ilə Ermənistanın iqtisadi əlaqələrinin zəifliyi obyektiv xarakter daşıyır. Yəni, bu əlaqələri İran bilərəkdən zəif səviyyədə saxlamır. Sadəcə olaraq, geniş iqtisadi əməkdaşlıq üçün Ermənistanın potensialı yoxdur. Digər tərəfdən, bu dövlətin müstəqil siyasət apara bilməməsi, qonşularına qarşı əsassız ərazi iddiaları, uydurma soyqırımını təbliğ etməsi bütün qonşuları ilə əlaqələrinin inkişafına mane olur.

Azərbaycan-İran iqtisadi əməkdaşlığının genişliyi, intensivliyi və tərəflər üçün səmərəli olması da obyektiv xarakter daşıyır. Çünki Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycanın böyük iqtisadi potensialı var.

Bunu Prezident Həsən Ruhaninin Ermənistana səfəri zamanı imzalanan sənədlərdən də aydın görmək olar. İran Prezidentinin Azərbaycana səfəri zamanı neft, qaz, rabitə, nəqliyyat, bank sahələrində əməkdaşlıq haqqında sənədlər imzalanıbsa, Yerevana səfəri zamanı İran ilə Ermənistan arasında muzeylər və idman sahəsində əməkdaşlıq haqqında sənədlər imzalanıb.

Sonda İran Prezidentinin Yerevanda qondarma soyqırımı abidəsini ziyarət etməməsinə də toxunmaq istərdik. Əvvəla qeyd etmək lazımdır ki, erməni ideoloqları İrana qarşı da torpaq iddiaları ilə çıxış edirlər. Onlar iddia edirlər ki, “Böyük Ermənistan”ın cənub sərhədi Urmiya gölünün sahillərindən başlayır. Digər tərəfdən, tarixə nəzər salsaq görərik ki, ötən əsrin əvvəllərində Andranik öz quldurları ilə Türkiyənin şərq sərhədlərindən İrana daxil olaraq Urmiya, Səlmas, Xoy, Maku, Mərənd və Culfa şəhərlərində ağır qətllər törədərək yerli əhalini qılıncdan keçirmişdir. İran Culfasından Naxçıvana keçən Andranikin quldur dəstəsi Ordubad, Culfa və Nehrəmdə də qətlləri davam etmişdi. Ehtimal etmək olar ki, məhz bu faktı nəzərə alan Prezident Həsən Ruhani qondarma abidəni ziyarət etmədi.

Rabil Kətanov

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Tehran

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

ŞKTR parlamentinin sədri Milli Məclisin spikerini Lefkoşaya dəvət edib

Saatlıda gənc oğlan Araz çayında boğularaq ölüb

Allahşükür Paşazadə yeni təyin olunmuş Yepiskop Aleksiyi qəbul edib

Qazaxıstan Transxəzər marşrutunun səmərəliliyini artırmaq üçün danışıqlar aparır

Avropa Liqası: “Zirə”nin rəqibi müəyyənləşib

Son beş ayda pensiya ödənişlərinə yönəldilən vəsaitin həcmi açıqlanıb

Cəlilabadın “şəfa” gölü FOTO VİDEO

Macarıstan Milli Assambleyasının üzvləri Ağdamda olublar - YENİLƏNİB

Leysan yağışları nəticəsində Gürcüstanın bəzi bölgələrində torpaq sürüşməsi baş verib

Çin və Cənubi Koreyanın 2+2 formatında dialoqu olub

"Qafqaz Hüquq və İnteqrasiya Mərkəzi" Bolnisidə soydaşlarımızın təhsilə marağının artırılmasında mühüm rol oynayır

Türkiyə Azərbaycana 100 min ağac tingi göndərib

Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq edilib

Naxçıvanın dağ kəndinə dolu düşüb, leysan davam edir

AZƏRBAYCANIN SƏNƏTKARLARI
İsmayıl Babayev: Papaqlar qədimdən qeyrət rəmzi olub

COP29-un Yaşıl Zona üzrə tərəfdaşlıq və sərgiləmə müraciətlərinin qəbuluna başlanılır

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Mübariz İbrahimovun xatirəsi yad edilib

Azərbaycan və Qazaxıstanın 50 milyon dollar sərmayəsi ilə Xəzərin dibinə optik xətt çəkilir

Milli Kitabxanada “18 iyun - Milli İnsan Hüquqları Günü” adlı virtual sərgi onlayn rejimdə istifadəçilərə təqdim olunub

Tədqiqat: Qədim mayyaların qurban ayinlərində oğlan uşaqları öldürülüb

Bakıda mikroavtobus yandı

Ukraynadan daha 30 uşaq reabilitasiya xidmətləri ilə təmin edilmək üçün ölkəmizə gətirilib

Fransa Ermənistanı silahlandırmaqda davam edir

David Smith: İqlimlə bağlı problemləri həll etmək üçün maliyyə çatışmazlığı var

“Baku Piano Festival” çərçivəsində ədəbi müsabiqəyə yekun vurulub

Almaniyanın Süryani Ortodoks Kilsəsinin nümayəndə heyəti Multikulturalizm Mərkəzində olub

Moskvada gənc şairə Səidə Rəhimlinin kitabının təqdimatı keçirilib

Kelli Uillis: Azərbaycan iqlim dəyişikliyindən müdafiə istiqamətində çoxsaylı investisiya yatırır

Azərbaycanın boks millisi “BRİCS Sports Games Kazan 2024”də tam heyətlə çıxış edəcək

Malmöda soydaşlarımıza səyyar konsulluq xidməti göstərilib

Çində torpaq sürüşmələrində 21nəfər itkin düşüb, 9 nəfər ölüb

Türkiyədə aeroportlara girişdə təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirilir

İsmayıllıda 17 yaşlı oğlan itkin düşüb

İlqar Qurbanov: Gürcüstan millisi Türkiyə ilə matçda sürpriz edə bilər

Türkiyə çimərliklərində “mavi bayraq” olan dünyanın üç ölkəsindən biridir

Avro-2024: Mbappenin burnu sınıb, qalan matçlarda maska ilə oynayacaq

Azərbaycan insan hüquqlarını, ədaləti və sülhü özünün inkişaf yolu seçib ŞƏRH

RF XİN: Qərb Ermənistandan Cənubi Qafqaz ölkələrinə qarşı hibrid müharibədə alət kimi istifadə edir

Avropa Liqası: Bu gün "Zirə"nin rəqibi bəlli olacaq

“DİM 4-ə doğru irəliləyişin sürətləndirilməsi: transformativ təhsilin nəticələri” adlı iclasda elm və təhsil nazirinin videomüraciəti yayımlanıb

Kelli Uillis: Azərbaycanda “yaşıl iş” yerlərinin yaradılması səhiyyə sektoruna töhfədir

Ucqar kənddə çalışan fədakar gənc müəllim FOTO VİDEO

DİN: Ötən gün ölkə ərazisində 38 kiloqram narkotik aşkarlanıb

Bakıda “Sağlam Gələcəklərin Proqnozlaşdırılması” Qlobal Sammiti keçirilir

COP29-un baş danışıqçısı: İqlim dəyişikliyinin sağlamlığa mənfi təsirləri artıq bütün dünyada özünü göstərir

Qanunsuz saxlanılan odlu silahların təhvil verilməsi ilə bağlı profilaktik tədbirlər davam etdirilir

DİN: Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 22 nəfər saxlanılıb

Bu il Ombudsmanın “916” nömrəli Çağrı Mərkəzinə daxil olan müraciətlərin sayı açıqlanıb

Avro-2024: Türkiyə turnirdə mübarizəyə başlayır

NBA: "Boston Seltiks" çempion olub

Qusarda qəbirləri dağıdan şəxs həbs olunub

Ombudsman: İnsan Hüquqları Aylığı dövründə qarşıya qoyulan məqsədlərə, hədəflərə nail ola bildik - MÜSAHİBƏ

Hacıqabulda altı fermadan oğurluq edən dəstə saxlanılıb VİDEO

Ekvadorda torpaq sürüşməsi baş verib, 7 nəfər ölüb

18 İyun Azərbaycanda İnsan Hüquqları Günüdür

Şimali Koreya əsgərləri demarkasiya xəttini keçməyə cəhd edib

Perunun şimalında 5,5 bal gücündə zəlzələ olub

Salvadorda daşqın nəticəsində 11 nəfər ölüb

ABŞ Prezidenti NATO Baş katibi ilə Ukraynadakı vəziyyəti müzakirə edib

“Euronews”: Azərbaycandakı konfransda minaların təmizlənməsi ilə bağlı vahid qlobal çağırış edilib

BMM-də Milli Qurtuluş Günü qeyd olunub

Bakıda mənzildən meyit tapılıb

Ermənistan Fransanın KNDS şirkəti ilə hərbi-texniki sahədə əməkdaşlıq edəcək

Avro-2024: Fransa millisi Avstriyanı avtoqolla məğlub edib

Stoltenberq: Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü ilə bağlı yekdil qərar verilməlidir

Nazir: Moldova səhiyyəsində ciddi kadr böhranı yaşanır

Türkiyə müdafiə sənayesinin yenilikləri Avropanın ən böyük silah sərgisində təqdim olunub

Avro-2024: Slovakiya Belçikanı məğlub edib

Azərbaycan cüdoçuları Avropa Kubokunda birinci yeri tutublar

Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan-Türkiyə müttəfiqlik münasibətlərinin geostrateji əhəmiyyətini daha da artırıb

Türkiyə Prezidenti: Biz gələcək nəsillərə ekoloji cəhətdən təmiz ölkə ötürmək niyyətindəyik

Nikol Paşinyan: Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sərhədlərin delimitasiyasına dair referendum keçirilə bilər

Azərbaycanın Ukraynadakı səfiri Xmelnitski şəhərinin tələbələri üçün mühazirə oxuyub

Ermənistan parlamentinin növbədənkənar sessiyası baş tutmayıb

Son beş ayda əlilliyi olan şəxslərə 50,8 min reabilitasiya vasitəsi verilib

Muxtar respublikanın iki rayonunda yanğınlar olub

Qazaxıstan XİN: Qazaxıstan Ukrayna üzrə sammitdə qrafikə görə iştirak etməyib

Tbilisidə keçirilən festivalda Azərbaycan guşəsi açılıb

Avro-2024: Rumıniya turnirə qələbə ilə başlayıb

Azərbaycan Milli Kitabxanası CENL-in növbəti illik iclasında təmsil olunur

Abşeron rayonunda tibb işçilərinin bir qrupu mükafatlandırılıb

Gürcü deputat: Gürcüstanda Qurban və Ramazan bayramlarına rəsmi status verilməlidir

Ceyhun Bayramov və Hakan Fidan TDT-nin Şuşada keçiriləcək qeyri-rəsmi Zirvə görüşünə hazırlıq məsələlərini müzakirə ediblər

Çexiyada poliqonda baş verən partlayış nəticəsində doqquz hərbçi yaralanıb

Azərbaycan könüllüləri “Go Camp” piknik layihəsi çərçivəsində Quba rayonunda olublar

Fransada partiya sədrinə qarşı dövlət vəsaitinin mənimsənilməsi iddiası üzrə cinayət işi açılıb

® “İlahi ibadət”in xoş məramı

Macarıstan Milli Assambleyasının üzvləri Milli Məclisdə olublar

“Paris-2024”: Azərbaycan basketbol millisinin oyunlarının təqvimi açıqlanıb

Moskvada Azərbaycan Milli Məclisinin və Rusiya Federal Məclisinin parlamentlərarası komissiyasının növbəti iclası keçiriləcək

Abşeron çimərliklərində dəniz suyunun temperaturu 23-26 dərəcə olacaq VİDEO

Türkiyə meşə yanğınlarının monitorinqində süni intellektdən istifadə edir

Ağdamda 10 tüfəng polisə təhvil verilib

Ursula Fon der Lyayen ikinci müddətə Avropa Komissiyasının prezidenti kimi qala bilər

Salyanda şəhid qardaşı yeni avtomobil modelinin dizaynını hazırlayıb VİDEO

Almaniyada “Alman-Azərbaycan Mədəniyyət Sinerqiyası” adlı orqan konserti keçirilib

İlin sonunadək Türkiyənin hava limanlarında sərnişin axını 236 milyon nəfəri ötəcək

Fövqəladə Hallar Nazirliyi və TƏBİB birgə məlumat yayıb VİDEO

Attila Tilki: Türk dövlətləri arasındakı dostluq əlaqələrinin getdikcə dərinləşməsi həssas dönəmdə çox mühümdür

NİİM: Metronun “Koroğlu” və “20 Yanvar” stansiyaları istiqamətlərində nəqliyyat sıxlığı yaranıb